Prawo Dla Samorządu

Zdaniem RIO modyfikowanie przez organ jednostki samorządu terytorialnego przedmiotu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, który jest określony ustawowo należy uznać za niedopuszczalne - po nowelizacji przepisów, przedmiotem tym jest nieruchomość, a nie jak dotychczas domek letniskowy.

Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu [dalej także: RIO, organ nadzoru] uchwałą z dnia 12 lutego 2020r.[1] stwierdziło nieważność uchwały Zgromadzenia Związku Międzygminnego [dalej także: ZZM] w sprawie wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości. Zastrzeżenia organu nadzoru dotyczyły części uchwały dotyczącej ryczałtu za domek letniskowy lub inne nieruchomości wykorzystywane na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, jedynie przez część roku.

Uchwała RIO podjęta została w następującym stanie faktycznym i prawnym

ZZM z powołaniem na art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy o samorządzie gminnym[2] [dalej także: usg], a także art 6n ust. 1 pkt 1 i 2 w zw. z art 6m ust. 1a i 1b ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach[3] [dalej także: ucpg], oraz ustalenia Statutu Związku, określiło wzór deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Dotyczyła ona właścicieli nieruchomości zamieszkałych i niezamieszkałych obejmujących domki letniskowe lub inne nieruchomości wykorzystywane na cele rekreacyjno-wypoczynkowe.

Z treści deklaracji wynikało, że opłata za domek letniskowy lub inne nieruchomości wykorzystywane na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, wykorzystywane jedynie przez część roku będzie iloczynem ilości domków lub nieruchomości i rocznej ryczałtowej stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Innymi słowy, opłata ma zatem być ponoszona za każdy domek letniskowy usytuowany na nieruchomości.

Powyższe z zostało uznane przez RIO za sprzeczne z przepisami znowelizowanej ucpg.

Uzasadniając powyższe stanowisko, organ nadzoru powołał się na art. 6j ust. 3b ucpg, zgodnie z którym wysokość opłaty winna zostać odniesiona do nieruchomości na której znajduje się domek letniskowy czy do innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe.

Organ nadzoru uznał, że: „Zapis deklaracji wskazujący, że opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi z ww. nieruchomości stanowić́ będzie iloczyn liczby domków letniskowych oraz opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi istotnie narusza przepisy art. 6n ust. 1 w związku z art. 6j ust. 3b ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach”.

Sposób wyliczania opłaty przyjęty przez ZZM istniał w poprzednim stanie prawnym - sprzed przyjęcia nowelizacji ucpg, która została dokonana ustawą zmieniającą z dnia 19 lipca 2019 roku[4].

W pierwotnym brzmieniu art 6j ust. 3b ucpg stanowił, że rada gminy uchwała stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi za rok od domku letniskowego lub od innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe.

Po nowelizacji przepis ten, zdaniem RIO, jest jednoznaczny językowo i jako przedmiot opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi wskazuje nieruchomość, na której znajduje się domek letniskowy.

Organ nadzoru wskazał, że definicja legalna nieruchomości zawarta została w art. 46 Kodeksu cywilnego[5], zgodnie z którym nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności, określane mianem gruntów, jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków (lokale), jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

Definicja nieruchomości została także, jak zaznaczyła RIO, zawarta w przepisach ustawy o gospodarce nieruchomościami[6]. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy przez nieruchomość gruntową należy rozumieć grunt wraz z częściami składowymi, z wyłączeniem budynków i lokali, jeżeli stanowią odrębny przedmiot własności.

Wskazanie w art. 6j ust. 3b ucpg, iż przedmiotem opłaty są nieruchomości, nie pozostawia zatem wątpliwości co do przedmiotu opłaty. Zdaniem organu nadzoru wyznacza ono jednocześnie zakres swobody organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.

Odnosząc się do powyższej argumentacji, przedstawiciel ZZM podniosła, że ustawodawca nie przewidział, iż na jednej nieruchomości gruntowej może znajdować się więcej niż jeden domek letniskowy. Za możliwością wyliczenia wysokości opłaty jako iloczynu liczby domków oraz stawki opłaty przemawia zdaniem ZZM głównie kwestia ekonomiczna. Podniesiono także, iż domniemywać należy, że sytuacja w której właściciel nieruchomości, na której znajduje się jeden domek letniskowy ponosi identyczną opłatę, jak właściciel nieruchomości na której znajduje się 30 takich domków, nie była zamierzona przez ustawodawcę. Koszt odbioru i zagospodarowania odpadów z takich nieruchomości jest bowiem różny.

ZZM podniósł także, że: „skoro w ustawie nie jest zapisane wprost, że ustawodawca nie przewidział, że może być na nieruchomości więcej niż jeden domek, to ma pełne prawo w deklaracji umieścić taki zapis, jak (…) opłata wnoszona przez właścicieli nieruchomości będzie sprawiedliwa społecznie i będzie w pełni pokrywała koszty funkcjonowania systemu i koszty zagospodarowania odpadów komunalnych z tych nieruchomości letniskowych”.

Odnosząc się do przedstawionych argumentów RIO wskazała, że o zgodności z prawem zapisów uchwały nie może rozstrzygać kwestia zbilansowania systemu.

Jak zaznaczył organ nadzoru, w związku ze sprawowaniem władzy publicznej, samorządowi terytorialnemu przysługuje istotna część zadań publicznych. Ma on także kompetencje do stanowienia aktów prawa miejscowego, które jak podkreśla RIO, mają walor prawa powszechnie obowiązującego. W związku z powyższym, muszą być uchwalane zgodnie z zasadą praworządności, czyli na podstawie i w granicach prawa. Podmiot publiczny, jak precyzuje organ nadzoru, może czynić zatem jedynie to na co zezwala mu prawo. Zdaniem RIO przepisy prawa publicznego należy interpretować w sposób ścisły - niedopuszczalna jest analogia czy wykładnia rozszerzająca.

Jakiekolwiek modyfikowanie przedmiotu opłaty za gospodarowanie odpadami w odniesieniu do regulacji ustawowej, zostało uznane przez RIO za niedopuszczalne.

Na rzecz powyższego argumentu przemawia zdaniem organu nadzoru dodatkowo okoliczność, że opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jest daniną publiczną, czyli świadczeniem pieniężnym o charakterze przymusowym, powszechnym i ustalanym jednostronnie. Z kolei przy ustalaniu danin publicznych należy, jak zaznacza RIO, przestrzegać zasady praworządności oraz zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, które mają swoje uzasadnienie w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej[7], a także zasady wyłączności ustawy w określaniu danin publicznych czy wreszcie zasady o charakterze generalnym, zgodnie z którą normy prawne ingerujące w prawa i wolności powinny znaleźć swoją podstawę w tekście ustawy.

Z żalem należy odnotować, że w przedmiotowej sprawie nie odniesiono się do przepisów przejściowych zawartych w ustawie z dnia 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw, które odnosiły się wyłącznie do uchwał określających ryczałtowe stawkia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, wyższe niż 10% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem. Takie uchwały miały być zmienione do 31 grudnia 2019 roku. Ustawodawca nie odniósł się natomiast do uchwał, które zawierały niższe stawki opłat, lecz odnosiły się do innego przedmiotu opłaty bądź też nie przewidywały obowiązkowej selektywnej zbiórki odpadów. Z uwagi na roczny charakter opłaty zmiany w tym zakresie nie powinny być dokonywane w trakcie roku. Może to sugerować, iż rok 2020 jest rokiem przejściowym co w żaden sposób nie zostało przeanalizowane w rozstrzygnięciu RIO.

[1] Uchwała nr 4/190/2020 Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu z dnia 12 lutego 2020r.

[2] Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 506 z późn. zm.).

[3] Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 2010 z późn. zm.).

[4] Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1579).

[5] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 z późn. zm.).

[6] Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 65).

[7] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.).

Opłaty za domki letniskowe po nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach