Prawo Dla Samorządu

O tym, czy niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne pojadą wprost na składowisko lub do spalarni zadecyduje Wojewoda

Po dwóch tygodniach obowiązywania ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. 2020 r., poz. 374) [dalej: specustawa] podjęte zostały pilne prace nad zmianą tego aktu prawnego. Jest to spowodowane dynamiczną sytuacją związaną z rozprzestrzenianiem się pandemii i koniecznością podejmowania, nie zawsze przewidzianych przez projektodawców, reakcji i działań. Wśród szeregu projektowanych zmian przewiduje się również te dotyczące zasad przetwarzania odpadów, jako działań niezbędnych w zapewnieniu ciągłości i prawidłowości funkcjonowania systemów gospodarki odpadami.

W świetle rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, w wersji z dnia 21 marca 2020 roku opublikowanej jak dotąd w internecie [dalej Projekt lub nowela], specjalne uprawnienia przyznano wojewodom.

Projekt przewiduje, iż w sytuacjach szczególnych, tj. w przypadku braku na obszarze województwa technicznych i organizacyjnych możliwości unieszkodliwiania, zgodnie z obowiązującymi przepisami, odpadów wytwarzanych w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 innych niż odpady medyczne o właściwościach zakaźnych, wojewoda może wydać, w drodze decyzji administracyjnej, polecenie dotyczące gospodarowania tymi odpadami podmiotom, o których mowa art. 11 ust. 1 i 2. Regulacja art. 11 ust. 1 i 2 specustawy wymienia takie podmioty jak: organy administracji rządowej działające w województwie i państwowe osoby prawne, organy samorządu terytorialnego, samorządowe osoby prawne oraz samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, a także osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz przedsiębiorców.

Nowela przewiduje, że w przypadku odpadów komunalnych polecenie wojewody może także dotyczyć: przekazywania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych do innych instalacji niż instalacje komunalne zapewniające przetwarzanie w ramach procesów mechaniczno-biologicznego przetwarzania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych, a także składowania lub termicznego przekształcania odpadów komunalnych bez (jakichkolwiek lub określonych) wstępnych procesów przetwarzania.

W odniesieniu do powyższych propozycji należy w pierwszej kolejności zauważyć, że wydanie polecenia ma dla wojewody charakter fakultatywny, a nie obowiązkowy. Wszczęcie przez ten organ postępowania następować będzie mogło zarówno z urzędu, jak i na wniosek. Nie ma także przeszkód, by sygnalizować wojewodzie potrzeby wydania decyzji ze względu na ww. okoliczności szczególne.

Zgodnie z projektem, wydana przez wojewodę decyzja nie będzie wymagała uzasadnienia, a polecenie podlegać będzie natychmiastowemu wykonaniu z chwilą doręczenia decyzji lub jej ogłoszenia. Natychmiastowa wykonalność decyzji nie zamyka jednak stronom postępowania możliwości jej kwestionowania w postępowaniu odwoławczym lub sądowoadministracyjnym.

Projekt przewiduje stosowanie w powyższych przypadkach odpowiednio przepisów art. 11 ust. 3-6 i 8 specustawy oraz art. 11a ust. 3 – 8 noweli. Te ostatnie wskazują m.in., że polecenie określać będzie podmiot lub podmioty zobowiązane do gospodarowania odpadami; miejsce i dopuszczoną metodę i warunki unieszkodliwiania w tym transportowania i magazynowania odpadów przed ich przetworzeniem; zasady prowadzenia ewidencji odpadów, a także okres obowiązywania polecenia. Nadzór nad prawidłowym gospodarowaniem odpadami dokonywanym na podstawie polecenia, sprawować ma właściwy WIOŚ.

W kontekście proponowanych rozwiązań należy zauważyć, że projektodawcy nie definiują, czym są „odpady wytwarzane w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 inne niż odpady medyczne o właściwościach zakaźnych” (art. 11 b ust. 1 noweli). Czy są to zatem również odpady wytwarzane przez osoby objęte kwarantanną w warunkach domowych? Zgodnie z art. 11b ust. 2 Projektu, w przypadku opadów komunalnych polecenie wojewody „może także dotyczyć przekazywania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych /…/; „składowania lub termicznego przekształcania odpadów komunalnych /…/” , co stanowi, że „odpady wytwarzane w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 inne niż odpady medyczne” to również odpady komunalne, w tym niesegregowanie (zmieszane) odpady komunalne.

W takim ujęciu wyjaśnienia wymagałoby, czy odpady wytwarzane w ramach kwarantanny domowej stanowią zagrożenie epidemiologiczne oraz czy ich odbiór i zagospodarowanie nie powinny jednak podlegać specjalnym reżimom. Zasadnym byłoby uregulowanie reguł postępowania z odpadami odbieranymi od osób, u których stwierdzono zachorowanie na chorobę wywołaną koronawirusem, a które lekarze skierowali do leczenia w ramach izolacji odbywanej w warunkach domowych. Wytyczne objąć powinny także sposób postępowania z odpadami wytwarzanymi przez pozostałych domowników takich osób.

Z punktu widzenia istniejących zagrożeń, kwestie te mają fundamentalne znaczenie dla podmiotów zarówno odbierających te odpady od mieszkańców, ale także dla pracowników zakładów przetwarzających odpady, w tym także wskazanych w noweli instalacji innych niż instalacje komunalne MBP, a także składowisk odpadów, czy spalarni odpadów.

Niezależnie od powyższego należy mieć na uwadze, że umożliwienie przekazywania odpadów komunalnych do unieszkodliwiania poprzez składowanie, spowoduje ogromny wzrost ilości odpadów przetwarzanych w tego rodzaju obiektach, a w konsekwencji drastyczny wzrost opłat za korzystanie ze środowiska. Kwestie te również wymagają uregulowania, a odpady można by kwalifikować powstałe w wyniku wypadków i zdarzeń losowych.

Nowela zakłada, że wydanie przez wojewodę polecenia ma być możliwe, jeżeli podmiot zobowiązany do gospodarowania odpadami posiada stosowne możliwości techniczne i organizacyjne do jego realizacji. Przez możliwości organizacyjne rozumieć należałoby także posiadanie wymaganych zezwoleń (pozwoleń) w zakresie gospodarowania odpadami. Aktualnie, toczy się szereg postepowań zarówno w zakresie dostosowania posiadanych przez zakłady decyzji do nowych wymogów prawnych (wynikających z ostatnich nowelizacji ustawy o odpadach), jak również uzyskania nowych decyzji.

Praktyka pokaże, czy w sytuacji, w której określony podmiot nie uzyska w najbliższym czasie decyzji zmieniającej i poprzednie zezwolenie wygaśnie (np. z powodu upływu terminu jego obowiązywania), bądź nie uzyska nowej decyzji, mimo gotowości obiektu do eksploatacji, wojewoda stosować będzie odpowiednio przepis art. 11a ust. 3 Projektu. Regulacja ta stwarza możliwość wydania polecenia także w odniesieniu do podmiotu, który „nie posiada decyzji z zakresu gospodarowania odpadami.” Możliwość skorzystania przez wojewodę z takiej możliwości nie zwalnia jednak właściwych organów z konieczności jak najszybszego zakończenia trwających postępowań i wydania decyzji umożliwiających eksploatację odpowiedniej infrastruktury, śmiało można powiedzieć „krytycznej”.

Rozprzestrzeniająca się pandemia i związane z tym realne ryzyka ograniczania pracy funkcjonujących instalacji, a w skrajnym przypadku zamykania zakładów gospodarujących odpadami wymaga podjęcia nie tylko szybkich działań legislacyjnych, ale też zintensyfikowania działań po stronie organów wydających poszczególne decyzje. W innym wypadku grozi nam kryzys odpadowy i kolejne zagrożenie epidemiologiczne.

Koronawirus, a zmiany zasad unieszkodliwiania odpadów w projekcie zmian specustawy