Prawo Dla Samorządu

Decyzja o stwierdzeniu wydania decyzji z naruszeniem prawa różni się zasadniczo od decyzji stwierdzającej nieważność nie tylko na gruncie prawa administracyjnego, lecz również rodzi inne skutki w sferze stosunków cywilnoprawnych. Pierwsza z nich bowiem umożliwia odzyskanie korzyści majątkowej uzyskanej kosztem innej osoby bez podstawy prawnej, co stanowi konieczną przesłankę powstania zobowiązania z bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 k.c.). Druga z kolei uzasadnia wystąpienie z roszczeniem odszkodowawczym z tytułu czynu niedozwolonego (art.4171 § 2 k.c.). Wyrok Sądu Najwyższego zapadł na tle następującego stanu prawnego i faktycznego.

Stan faktyczny

Na mocy decyzji Naczelnika Gminy S. z 1981 roku nieruchomość, której właścicielem był poprzednik prawny powodów została przejęta na własność Skarbu Państwa. Następnie decyzją Wojewody została ona przekazana Agencji Własności Rolnych Skarbu Państwa. W dalszej kolejności w 1996 roku na podstawie ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawy o pracownikach samorządowych stwierdzono nabycie własności nieruchomości z mocy prawa przez Gminę. Następcy prawni wywłaszczonego właściciela podejmowali próby zniesienia skutków wyżej wymienionych decyzji. Na ich wniosek doszło do unieważnienia pierwszej decyzji jako wydanej bez podstawy prawnej oraz do stwierdzenia wydania decyzji z 1996 roku z naruszeniem prawa. Mimo powyższego nieruchomość będąca przedmiotem sporu została sprzedana przez Gminę osobom trzecim. Powodowie wystąpili wobec tego z powództwem przeciwko niej o zasądzenie zwrotu korzyści z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

Stanowisko Sądów I i II instancji

Sądy obu instancji zgodnie uznały, że roszczenie o zwrot korzyści majątkowej z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia było niezasadne. W ocenie Sądów nie można uznać, że odpadła podstawa prawna dokonanego przysporzenia, jako że decyzja Wojewody z 1996 roku stwierdzająca nabycie nieruchomości przez gminę wciąż obowiązuje, mimo że została wydana z naruszeniem prawa. Podkreśliły one również w uzasadnieniach swoich orzeczeń, że taki stan rzeczy wynika ze związania w postępowaniu cywilnym stanem prawnym wynikającym z osnowy wyżej wspomnianej decyzji.

Wyrok Sądu Najwyższego

Rozpatrując skargę kasacyjną zgłoszona przez powodów Sąd Najwyższy zauważył, że wydanie decyzji z naruszeniem prawa przez Wojewodę doprowadziło do sprzedaży spornej nieruchomości na rzecz osób fizycznych chronionych przez rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych. W związku z tym, że dokonali oni czynności prawnej w zaufaniu do treści księgi wieczystej, to nie można stwierdzić nieważności decyzji komunalizacyjnej. Sąd zwrócił uwagę na konieczność rozróżnienia decyzji stwierdzającej nieważność od decyzji stwierdzającej wydanie decyzji z naruszeniem prawa. Pierwsza prowadzi bowiem do wyeliminowania wadliwej decyzji z obrotu prawnego oraz znosi jej skutki prawne. Druga natomiast pozostawia ją w obrocie mimo niezgodności z prawem, ale rodzi po stronie uprawnionego roszczenie odszkodowawcze. Wobec obowiązywania decyzji Wojewody z 1996 roku nie można uznać, aby odpadła podstawa prawna świadczenia. Roszczenie odszkodowawcze może natomiast być skierowane przeciwko organowi, który wydał wadliwą decyzję. W realiach przedmiotowej sprawy organem tym powinien być Wojewoda, a nie Gmina. W świetle powyższych ustaleń Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną.

Zasadność roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia w przypadku decyzji wydanej z naruszeniem prawa