Prawo Dla Samorządu

Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie z powództwa Gminy O. przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. o ochronę dóbr osobistych uznał, że negatywne wypowiedzi na temat osób, wchodzących w skład jednostki samorządu terytorialnego lub jej pracowników, mogą prowadzić do naruszenia reputacji samej jednostki samorządu terytorialnego. Wyrok zapadł na tle następującego stanu faktycznego i prawnego.

Powódka wniosła o zapłatę 50 tys. zł. na rzecz Stowarzyszenia tytułem zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wybrany cel społeczny oraz o zobowiązanie pozwanej do usunięcia ze strony internetowej materiału telewizyjnego oraz złożenia przeprosin we wskazanej przez Gminie formie. W uzasadnieniu swojego roszczenia powódka wskazała, że w ramach programu przedstawiono szkolenie dla radnych i pracowników samorządowych, w trakcie którego przypisano jego uczestnikom naganne zachowanie i ukazano ich w złym świetle. Zdaniem powódki przekazanie nieprawdziwych informacji godzi w dobra osobiste nie tylko poszczególnych radnych, lecz także Gminy O., którą reprezentują. Naruszenie dobrego imienia powoduje upowszechnienie się w opinii publicznej negatywnego wizerunku powódki.

Wyrokiem Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie oddalił powództwo. W kompromitującym radnych materiale stawiano pytania na temat zasadności uczestnictwa radnych Gminy O. w szkoleniu i finansowania go przez Gminę w kontekście jej znacznego zadłużenia. Sąd wskazał, że w niniejszym postępowaniu powódka zarzucała pozwanym naruszenie dobra osobistego w postaci dobrego imienia, co spowodowało jej zdaniem utratę zaufania i negatywny odbiór wśród lokalnej społeczności. Sąd I instancji zwrócił ponadto uwagę w uzasadnieniu na otwarty katalog dóbr osobistych z art. 23 k.c. oraz na art. 43 k.c., który stanowi, że przepisy o ochronie dóbr osobistych stosuje się odpowiednio do osób prawnych. Powołał się ponadto na utrwalone przez praktykę orzeczniczą sądów oraz doktrynę stanowisko, że dobra osobiste osób prawnych to wartości niemajątkowe, dzięki którym może ona funkcjonować zgodnie ze swym zakresem działań. Osobom prawnym przysługują dobra osobiste w postaci m.in. dobrej sławy, która stanowi odpowiednik dobrego imienia osób fizycznych. Na dobrą sławę osoby prawnej składają się renoma faktyczna wynikająca z dotychczasowej działalności oraz renoma domniemana przysługująca jej od chwili założenia. Sąd podkreślił w uzasadnieniu również specyfikę ochrony dóbr osobistych osób prawnych i fakt, iż przy ocenie naruszenia tych wartości należy stosować kryterium obiektywne. Osoby prawne nie mogą odczuwać krzywdy, przy czym Sąd stwierdził, że wykluczone jest uwzględnianie w tym przypadku ujemnych odczuć osób tworzących substrat osobowy osoby prawnej.

Zdaniem Sądu I instancji powódka nie wykazała, że doszło do naruszenia dóbr osobistych osoby prawnej i z tego względu powództwo oddalił. Wskazanie przez Gminę O., że materiał telewizyjny ukazywał kompromitujące zachowania radnych podczas szkolenia nie stanowił zdaniem Sądu wystarczającej przesłanki do stwierdzenia, iż doszło do naruszenia dóbr osobistych Gminy. W ocenie Sądu mogło ewentualnie dojść do naruszenia dóbr osobistych poszczególnych radnych jako osób fizycznych, ale nie Gminy jako osoby prawnej. Zdaniem Sądu krytyka pracy organu Gminy i osób wchodzących w skład tych organów w zakresie na przykład sposobu wydatkowania budżetu Gminy jest dopuszczalna z punktu widzenia interesu społecznego, o ile jej granice nie zostaną przekroczone. Powódka nie wykazała jednak w toku postępowania, iż doszło do przekroczenia tych granic i naruszenia dobrego imienia samej Gminy jako osoby prawnej. Emisja programu telewizyjnego spowodowała co prawda dyskusję wśród lokalnej społeczności w kontekście gospodarności władz Gminy oraz dodatkowe kontrole. Nie wykazano jednak, w jaki sposób dobro Gminy miało ucierpieć. Sąd Okręgowy podkreślił, że w przedmiotowej sprawie nie przedstawiono dowodów na to, aby w związku z emisją programu jakiekolwiek podmioty zrezygnowały z zaplanowanych inwestycji, cofnięto jakiekolwiek środki publiczne czy środki z funduszy europejskich.

Od powyższego orzeczenia Gmina O. wniosła apelację, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędną wykładnię przepisów art. 24 §1 k.c. oraz art. 448 k.c. w związku z art. 43 k.c. oraz bezzasadne uznanie, że powódka nie wykazała należycie naruszenia jej dóbr osobistych w sytuacji, gdy zgromadzony materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje na to, że treść materiału miała charakter pomawiający i bezprawny. Naraziło to powódkę na utratę zaufania mieszkańców potrzebnego do wykonywania zadań ustawowych. Gmina O. podniosła również zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego przez sprzeczność ustaleń Sądu I instancji z treścią materiału dowodowego.

Sąd II instancji uznał apelację za bezzasadną i przyjął za własne ustalenia Sądu Okręgowego. Ocena prawna powództwa również została zaaprobowana. Sąd II instancji nie zgodził się jednak z tezą, że naruszenie dóbr osobistych substratu osobowego osoby prawnej nie daje podstaw do wniesienia powództwa o naruszenie dóbr osobistych osoby prawnej. Z ugruntowanego stanowiska doktryny i orzecznictwa wynika jednoznacznie, że negatywne wypowiedzi na temat osób wchodzących w skład organów osoby prawnej lub pracowników tej osoby prawnej mogą prowadzić do naruszenia reputacji samej osoby prawnej. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy prawidłowo wskazał, że strona powodowa nie wykazała wystarczająco faktu naruszenia jej dóbr osobistych działaniem pozwanego. Informacje przekazane w programie telewizyjnym były zgodne z prawdą, a jawność życia publicznego usprawiedliwia podanie ich do wiadomości lokalnej społeczności. Natomiast pytania co do zasadności wydatków Gminy O. mieszczą się w granicach dopuszczalnej krytyki. Sąd II instancji zaakcentował również, iż osoba prawna może działać wyłącznie przez osoby fizyczne, co powoduje kontrowersje, czy zostały naruszone dobra osobiste poszczególnych osób fizycznych, czy też osoby prawnej, w imieniu której działały. W celu rozwiania wątpliwości Sąd Apelacyjny przywołał orzeczenie Sądu Najwyższego o sygn. akt II CSK 392/06, z treści którego wynika, że dóbr osobistych osoby prawnej nie należy łączyć z poszczególnymi osobami fizycznymi, które tworzą substrat osobowy osoby prawnej. Istotą osoby prawnej jest bowiem to, że jest ona odrębnym podmiotem prawa, wobec czego naruszenie dobra osobistego osoby prawej dotyka całości substratu osobowego, a nie niektórych tylko wchodzących w jego skład osób fizycznych. Według Sądu II instancji organ wykonawczy Gminy O. zbyt daleko identyfikuje gminę z pełniącymi w niej określone stanowiska osobami fizycznymi.

W świetle powyższego, zdaniem Sądu, należało uznać, że w przedmiotowej sprawie Gminie O. nie służyła legitymacja czynna, co uzasadniało oddalenie powództwa.

Krytyka zachowania radnych a naruszenie dóbr osobistych jednostki samorządu terytorialnego