06.05.2019
KATEGORIA: Przepisy
Ministerstwo Środowiska opublikowało kolejną wersję projektu ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, która uzyskała pozytywną opinię Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, co może sugerować koniec rządowych prac nad tym projektem.
Od wielu miesięcy trwają prace nad kolejną nowelizacją ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (ucpg). Poszczególne etapy prac legislacyjnych były wielokrotnie opisywane na łamach Portalu Prawo Dla Samorządu, w szczególności w następujących artykułach:
Ilość i zakres zmian wprowadzanych do kolejnych wersji projektu ustawy nowelizującej (niestety zmiany te nie są wprowadzane w trybie zmianowym, zaś publikowanie kolejnych wersji projekt w formacie PDF utrudnia proste porównanie ze sobą poszczególnych dokumentów) skłania do przyjrzenia się na nowo koncepcji nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, i zestawienia proponowanych zmian z obecnie obowiązującą ustawą z pominięciem wszystkich wcześniejszych wersji ustawy nowelizującej. Okazją ku temu jest opublikowanie na stronach Rządowego Centrum Legislacji kolejnej wersji ustawy nowelizującej (datowanej na 12 kwietnia 2019 roku), która uzyskała pozytywną opinię Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Należy w związku z tym przypuszczać, iż może być to finalna wersja projektu ustawy nowelizującej, która po przyjęciu przez Radę Ministrów – ewentualnie z niewielkimi zmianami – trafi w najbliższym czasie do Sejmu.
W niniejszym artykule przedstawiona zostanie pierwsza część najważniejszych zmian w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach proponowanych obecnie przez Ministerstwo Środowiska. Dalsze zmiany omawiany będą w kolejnych artykułach. W odrębnym artykule opublikowanym w najbliższym czasie na Portalu Prawo Dla Samorządu omówione zostaną kluczowe propozycje zmian w ustawie o odpadach.
Projektodawcy konsekwentnie proponują usunięcie z ustawy o odpadach oraz ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach pojęcia odpadów zielonych (odpady komunalne stanowiące części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków i cmentarzy, a także z targowisk, z wyłączeniem odpadów z czyszczenia ulic i placów) i zastąpienie go pojęciem bioodpadów (ulegające biodegradacji odpady z ogrodów i parków, odpady spożywcze i kuchenne z gospodarstw domowych, gastronomii, zakładów zbiorowego żywienia, jednostek handlu detalicznego, a także porównywalne odpady z zakładów produkujących lub wprowadzających do obrotu żywność). Zmiana ta wywołuje konieczność modyfikacji wszystkich przepisów, w których pojawiało się określenie „odpady zielone”.
Nie do końca jasne są intencje projektodawców związane z datą wprowadzenia przedmiotowych zmian. Przepis ustawy nowelizującej mający z ustawy o odpadach wykreślić definicję odpadów zielonych ma wejść w życie dopiero 30 czerwca 2021 roku. Tymczasem wszystkie pozostałe przepisy, w których pojawia się to pojęcie mają zostać zmienione po upływie 14 dni od ogłoszenia ustawy nowelizującej. Może to skutkować znaczącymi wątpliwościami interpretacyjnymi w okresie przejściowym.
Szereg propozycji zmian dotyczy funkcjonowania punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK). Przede wszystkim zmianie ma ulec zakres zbieranych na PSZOKach odpadów. Po nowelizacji PSZOKi będą miały przyjmować odpady niekwalifikujące się do odpadów medycznych powstałe w gospodarstwie domowym w wyniku przyjmowania produktów leczniczych w formie iniekcji i prowadzenia monitoringu poziomu substancji we krwi, w szczególności igieł i strzykawek. W tym zakresie nie przewidziano wprost dłuższego okresu przejściowego. Okres taki został natomiast przewidziany dla odpadów z tekstyliów i odzieży, które mają być zbierane obowiązkowo na PSZOKach od 1 stycznia 2025 roku. Nowością, która niespodziewanie pojawiła się w najnowszej wersji ustawy nowelizującej, jest obowiązek przyjmowania przez PSZOKi odpadów niebezpiecznych. Należy przyjąć, iż chodzi w tym zakresie wyłącznie o odpady niebezpieczne posiadające charakter odpadu komunalnego, gdyż tylko takie zgodnie z przepisami mogą trafiać do PSZOKów. W tym zakresie także nie przewidziano wprost dłuższego okresu przejściowego. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na brak konsekwencji projektodawców, którzy dopisując odpady niebezpieczne do art. 3 ucpg określającego zakres zadań gminy pominęli te odpady w art. 4 regulującym zakres przedmiotowy regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach.
Gminy będą mogły także fakultatywnie postanowić o odpłatnym przyjmowaniu przez PSZOKi odpadów z działalności rolniczej niestanowiących odpadów komunalnych. W takim przypadku rada gminy w drodze uchwały określać będzie rodzaje odpadów z działalności rolniczej przyjmowanych przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Rada gminy będzie mogła także określić maksymalną masę odpadów lub ilość sztuk odpadów przyjmowanych z gospodarstwa rolnego. Warto w tym zakresie przytoczyć fragment uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej, w którym wskazano, że „przekazywanie ww. odpadów jest odpłatne, a należność ta stanowi cenę (należność o charakterze cywilno-prawnym, a nie opłatę o charakterze publiczno-prawnym). Ponadto przekazywanie do PSZOK ww. odpadów jest dobrowolne, rolnicy mogą te odpady przekazywać również do innych zbierających lub zakładów przetwarzania.”.
Niezależnie od podjęcia uchwały w przedmiotowej sprawie gminy, na obszarze których położone są gospodarstwa rolne, będą zobowiązane do zamieszczania na swoich stronach internetowych oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty informacji o adresach punktów zbierania odpadów folii, sznurka oraz opon, powstających w gospodarstwach rolnych lub zakładów przetwarzania takich odpadów. W najnowszej wersji projektu ustawy nowelizującej projektodawcy rozszerzyli ten obowiązek wykreślając ograniczenia związane z istnieniem tego typu punktów lub zakładów na terenie danej gminy. Powyższą zmianę należy ocenić negatywnie. Nie sposób wymienić na stronie internetowej gminy wszystkich tego typu punktów czy zakładów funkcjonujących na terenie całego kraju. Wybiórcze umieszczenie informacji i pominięcie niektórych punktów czy zakładów może rodzić zarzut stronniczości pod adresem gmin i ich włodarzy.
Gmina będzie zobowiązana także do informowania o rodzajach odpadów przyjmowanych w poszczególnych PSZOKach, jak również o dniach i godzinach ich otwarcia.
Fakultatywny charakter będą miały także punkty napraw i ponownego użycia produktów lub części produktów niebędących odpadami, które będą mogły być tworzone przez gminy, m.in. przy PSZOKach. Tworzenie i utrzymywanie tego typu punktów będzie mogło być finansowane ze środków pochodzących z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi uiszczanych przez właścicieli nieruchomości
Zgodnie z projektem ustawy nowelizującej PSZOKi będą mogły nie przyjmować bioodpadów, jeżeli w zamian za opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w całości zapewnia odbieranie tych odpadów z miejsc ich wytwarzania. Propozycja ta budzi uzasadnione wątpliwości. Bioodpady zgodnie z projektowanymi przepisami – podobnie jak dziś odpady ulegające biodegradacji, ze szczególnym uwzględnieniem bioodpadów – objęte są powszechnym systemem odbioru od właścicieli nieruchomości. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska odpady te mają być zbierane w miejscu ich wytworzenia i na terenach przeznaczonych do użytku publicznego. W konsekwencji należy przyjąć, iż przesłanka uzasadniająca odstąpienie od zbierania bioodpadów na PSZOKach docelowo będzie spełniona we wszystkich gminach. Jedynie w okresie przejściowym wynikającym z niedawno znowelizowanego rozporządzenia występować będą gminy niespełniające tego warunku.
Szereg istotnych zmian wynikających z projektu ustawy nowelizującej dotyczyć ma ustawy o odpadach i regulowanego jej przepisami regionalnego systemu gospodarki odpadami, w tym kwestii związanych z instalacjami mającymi służyć do zagospodarowania określonych frakcji odpadów komunalnych (regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych – RIPOK mają zostać zastąpione przez instalacje komunalne – IK, ma zostać zniesiona regionalizacja, bioodpady mają zostać wyłączone z zakresu IK i będą mogły być zagospodarowywane w instalacjach nieposiadających takiego statusu). Kwestie te będą przedmiotem odrębnego artykułu na Portalu Prawo Dla Samorządu.
W tym miejscu – analizując zakres zmian wprowadzanych do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – należy wskazać na propozycję umożliwienia gminom budowy, rozbudowy, modernizacji, utrzymaniu i eksploatacji własnej lub wspólnej z inną gminą lub gminami instalacji do przetwarzania odpadów powstałych z przetworzenia odpadów komunalnych zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami i zasadą bliskości. Zdaniem projektodawców powyższe rozwiązanie dotyczy „instalacji do przetwarzania odpadów powstałych z przetworzenia odpadów komunalnych (czyli odpadów z podgrupy 19 12). Zmiana przepisów w tym zakresie pozwoli na kontrolowanie przez gminę całego strumienia odpadów.”
Warunkiem umożliwiającym podjęcie takiej aktywności przez podmioty samorządowe ma być brak takich instalacji na lokalnym rynku lub niewystarczające moce przerobowe istniejących instalacji.
Jedna z najistotniejszych zmian proponowanych w projekcie ustawy nowelizującej dotyczy nowych (wyższych) poziomów recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów komunalnych, co związane jest z koniecznością implementowania do prawa krajowego zmienionych unijnych dyrektyw odpadowych. Projekt zakłada, że poziomy recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów komunalnych, z wyłączeniem innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych stanowiących odpady komunalne, wynosić będą co najmniej:
1) 50% wagowo – za każdy rok w latach 2020–2024;
2) 55% wagowo – za każdy rok w latach 2025–2029;
3) 60% wagowo – za każdy rok w latach 2030–2034;
4) 65% wagowo – za 2035 r. i za każdy kolejny rok.
Przypomnieć należy, iż zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami gminy są obowiązane osiągnąć do dnia 31 grudnia 2020 r. poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo. Zmianie ulec mają zatem nie tylko poziomy, ale także strumienie których będą dotyczyć.
Zmiany w tym zakresie mają zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2020 roku.
Proponowane rozwiązania w tym zakresie niezbicie dowodzą, iż głównym wyzwaniem dla uczestników systemu gospodarki odpadami komunalnym będzie walka o osiągnięcie niezwykle ambitnych celów środowiskowych.
W przypadku odpadów budowlanych i rozbiórkowych stanowiących odpady komunalne gminy w dalszym ciągu zobowiązane będą osiągnąć co najmniej 70% poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami za 2020 r. i za każdy kolejny rok.
Zmiany w powyższym zakresie powiązane będę ze zmianami rozporządzenia wykonawczego wydawanego przez Ministra Środowiska. Rozporządzenie to określać będzie sposób obliczania poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami z uwzględnieniem możliwości weryfikowania ich osiągnięcia przez każdą gminę.
Dalsze zmiany proponowane w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach omówione zostaną w kolejnych artykułach na Portalu Prawo Dla Samorządu.
Maciej Kiełbus Partner Zarządzający, prawnik w ZIEMSKI&PARTNERS Kancelaria Prawna Kostrzewska, Kołodziejczak i Wspólnicy w Poznaniu, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, w szczególności prawa samorządu terytorialnego oraz prawa odpadowego
TAGI: Nowelizacja, RIPOK, Ustawa śmieciowa,