28.03.2019


Aspekty społeczne w zamówieniach publicznych

KATEGORIA: Przepisy

Zamawiający przy udzielaniu zamówień powinni brać pod uwagę realizację celów społecznych.

Ustawa Prawo zamówień publicznych pozwala na uwzględnienie przez zamawiających przy udzielaniu zamówień publicznych różnych aspektów społecznych np. integracji zawodowej i społecznej osób z grup społecznie marginalizowanych, wymagań w zakresie dostępności dla osób niepełnosprawnych lub projektowania z przeznaczeniem dla wszystkich użytkowników. Część z tych regulacji ma charakter dobrowolny (dający możliwość uwzględniania aspektów społecznych w zależności od potrzeb zamawiającego i charakteru przedmiotu zamówienia), część zaś ma charakter bezwzględny (wskazujący na konieczność zastosowania wprost określonych instrumentów prospołecznych).

Zamówienia zastrzeżone

Po pierwsze, zamawiający może zastrzec w ogłoszeniu o zamówieniu, że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie zakłady pracy chronionej oraz inni wykonawcy, których działalność, lub działalność ich wyodrębnionych organizacyjnie jednostek, które będą realizowały zamówienie, obejmuje społeczną i zawodową integrację osób będących członkami grup społecznie marginalizowanych. W szczególności do wskazanych grup społecznych u.p.z.p. zalicza:

  1. osoby niepełnosprawne
  2. bezrobotnych;
  3. osoby pozbawione wolności lub zwalniane z zakładów karnych;
  4. osoby z zaburzeniami psychicznymi;
  5. osoby bezdomne;
  6. osoby, które uzyskały w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą;
  7. osoby do 30 roku życia oraz po ukończeniu 50 roku życia, posiadające status osoby poszukującej pracy, bez zatrudnienia;
  8. osoby będące członkami mniejszości znajdującej się w niekorzystnej sytuacji, w szczególności będące członkami mniejszości narodowych i etnicznych.

Należy zauważyć, że zamawiający zobowiązany jest określić minimalny procentowy wskaźnik zatrudnienia osób należących do jednej lub więcej kategorii, o których mowa powyżej, nie mniejszy niż 30%, osób zatrudnionych przez zakłady pracy chronionej lub wykonawców albo ich jednostki.

Wykluczenie określonych wykonawców z postępowania

Po drugie, ustawa Prawo zamówień publicznych przewiduje również przesłanek wykluczenia wykonawców z postępowania o udzielenie zamówienia, które mają charakter prospołeczny. Z postępowania wyklucza się bowiem obligatoryjnie m.in.:

  1. wykonawców, których prawomocnie skazano między innymi za przestępstwo handlu ludźmi oraz przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową (art. 189a oraz art. 218-220 Kodeksu karnego);
  2. wykonawców, wobec których wydano prawomocny wyrok sądu lub ostateczną decyzję administracyjną o zaleganiu z uiszczeniem podatków, opłat lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, chyba że wykonawca dokonał płatności należnych podatków, opłat lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne wraz z odsetkami lub grzywnami lub zawarł wiążące porozumienie w sprawie spłaty tych należności.

Ponadto z postępowania o udzielenie zamówienia zamawiający może wykluczyć (o ile przewidzi wcześniej taką przesłankę w ogłoszeniu o zamówieniu, w specyfikacji istotnych warunków zamówienia lub w zaproszeniu do negocjacji):

  1. wykonawców, których prawomocnie skazano za wykroczenie przeciwko prawom pracownika lub wykroczenie przeciwko środowisku, jeżeli za jego popełnienie wymierzono karę aresztu, ograniczenia wolności lub karę grzywny nie niższą niż 3000 złotych lub wobec którego wydano ostateczną decyzję administracyjną o naruszeniu obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy, prawa ochrony środowiska lub przepisów o zabezpieczeniu społecznym, jeżeli wymierzono tą decyzją karę pieniężną nie niższą niż 3000 złotych;
  2. wykonawców, którzy naruszyli obowiązki dotyczące płatności podatków, opłat lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, co zamawiający jest w stanie wykazać za pomocą stosownych środków dowodowych, chyba że wykonawca dokonał płatności należnych podatków, opłat lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne wraz z odsetkami lub grzywnami lub zawarł wiążące porozumienie w sprawie spłaty tych należności.

Opis przedmiotu zamówienia

Także opis przedmiotu zamówienia powinien uwzględniać aspekty społeczne.  Przede wszystkim zamawiający zobowiązany jest określić w opisie przedmiotu zamówienia na usługi lub roboty budowlane wymagania zatrudnienia przez wykonawcę lub podwykonawcę na podstawie umowy o pracę osób wykonujących wskazane przez zamawiającego czynności w zakresie realizacji zamówienia, jeżeli wykonanie tych czynności polega na wykonywaniu pracy w sposób określony kodeksie pracy.

Dodatkowo w przypadku zamówień przeznaczonych do użytku osób fizycznych, w tym pracowników zamawiającego, opis przedmiotu zamówienia powinien być sporządzony z uwzględnieniem wymagań w zakresie dostępności dla osób niepełnosprawnych lub projektowania z przeznaczeniem dla wszystkich użytkowników. Ponadto w przypadku zamówień na roboty budowlane, dostawy i usługi zamawiający powinien określić w opisie przedmiotu zamówienia wymagane cechy materiału, produktu lub usługi, odpowiadające przeznaczeniu zamierzonemu przez zamawiającego, w szczególności wymaga, między innymi adekwatnie do przedmiotu zamówienia, dostosowania projektu do potrzeb wszystkich użytkowników, w tym zapewnienia dostępności dla osób niepełnosprawnych.

Należy również zauważyć, że zamawiający może określić w opisie przedmiotu zamówienia inne wymagania związane z realizacją zamówienia, które mogą obejmować w szczególności aspekty społeczne np. dotyczące zatrudnienia bezrobotnych czy osób niepełnosprawnych.

Wyjaśnienia rażąco niskiej ceny

Jeżeli zaoferowana cena lub koszt, lub ich istotne części składowe, wydają się rażąco niskie w stosunku do przedmiotu zamówienia i budzą wątpliwości zamawiającego co do możliwości wykonania przedmiotu zamówienia, zamawiający jest zobowiązany zwrócić się do wykonawcy o udzielenie wyjaśnień, w tym złożenie dowodów, dotyczących wyliczenia ceny lub kosztu. Ustawodawca wprost wskazał, że wyjaśnienia wykonawcy powinny uwzględniać także aspekty społeczne m.in. koszty pracy których wartość przyjęta do ustalenia ceny nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę albo minimalnej stawki godzinowej, ustalonych na podstawie odpowiednich przepisów. Wyjaśnienia powinny także dotyczyć przestrzegania przez wykonawcę przepisów prawa pracy i przepisów o zabezpieczeniu społecznym, obowiązujących w miejscu, w którym realizowane jest zamówienie.

Kryteria oceny ofert

Zamawiający moją również możliwość uwzględnia aspektów społecznych przy konstruowaniu kryteriów oceny ofert. Kryteriami oceny ofert poza ceną lub kosztem mogą być także inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia. Dodatkowymi kryteriami mogą być w szczególności omawiane aspekty społeczne np. integracja zawodowa i społeczna osób, o których mowa w art. 22 ust. 2 u.p.z.p., dostępność dla osób niepełnosprawnych lub uwzględnianie potrzeb użytkowników.

Zamówienia społeczne

Ustawa prawo zamówień publicznych wprowadza również specjalne regulacje w odniesieniu do zamówień na usługi społeczne (tj. usługi wymienione w załączniku XIV do dyrektywy 2014/24/UE oraz załączniku XVII do dyrektywy 2014/25/UE), jeżeli wartość zamówienia jest równa lub przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty 1 000 000 euro - w przypadku zamówień sektorowych, oraz 750 000 euro - w przypadku zamówień innych niż zamówienia sektorowe lub zamówienia w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa.

Zamawiający może zastrzec w ogłoszeniu o zamówieniu, że o udzielenie zamówienia na usługi zdrowotne, społeczne oraz kulturalne objęte określonymi w art. 138p u.p.z.p. kodami CPV, mogą ubiegać się wyłącznie wykonawcy, którzy spełniają łącznie następujące warunki:

  1. celem ich działalności jest realizacja zadań w zakresie użyteczności publicznej związanej ze świadczeniem tych usług oraz społeczna i zawodowa integracja osób, o których mowa w art. 22 ust. 2 u.p.z.p.;
  2. nie działają w celu osiągnięcia zysku, przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników;
  3. struktura zarządzania nimi lub ich struktura własnościowa opiera się na współzarządzaniu w przypadku spółdzielni, akcjonariacie pracowniczym lub zasadach partycypacji pracowników, co wykonawca określa w swoim statucie;
  4. w ciągu ostatnich 3 lat poprzedzających dzień wszczęcia postępowania o udzielenie zamówienia na usługi społeczne nie udzielono im zamówienia na podstawie tego przepisu przez tego samego zamawiającego.

W przypadku udzielenia zamówienia na wskazane powyżej usługi społeczne, kulturalne i zdrowotne podmiotowi realizującemu cel społeczny, umowa w sprawie zamówienia publicznego nie może zostać zawarta na okres dłuższy niż 3 lata.

Podsumowanie

Należy zgodzić się z zapatrywaniem, że uwzględnianie aspektów społecznych w zamówieniach publicznych oraz jak najpełniejsze wykorzystania dostępnych w tym zakresie instrumentów ustawowych jest właściwym kierunkiem. Zamawiający na etapie przygotowywania postępowania o zamówienie publiczne powinni zatem każdorazowo rozważyć ewentualną zasadność przewidzenia aspektów społecznych i wprowadzenia do dokumentacji klauzul społecznych.



Autor:
Maciej Wruk

radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w zakresie prawa cywilnego i gospodarczego ze szczególnym uwzględnieniem prawa zamówień publicznych


TAGI: Przetargi,



Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu