Prawo Dla Samorządu

Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale siedmiu sędziów z 24 września 2018r.
o sygnaturze II FPS 1/18 wyjaśnił na korzyść podatników wątpliwości dotyczące rozumienia obowiązujących przed 2016 rokiem zasad rozliczania podatku od nieruchomości objętych współwłasnością.

Przed wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2016 r zmian w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: upol), wątpliwości podatników, organów podatkowych i sądownictwa administracyjnego budził sposób odczytywania przepisu art. 3 ust. 5 ustawy. W stanie prawnym obowiązującym do dnia 31 grudnia 2015 r. jego treść była następująca:

Jeżeli wyodrębniono własność lokali, obowiązek podatkowy w zakresie podatku od nieruchomości od gruntu oraz części budynku stanowiących współwłasność ciąży na właścicielach lokali w zakresie odpowiadającym częściom ułamkowym wynikającym ze stosunku powierzchni użytkowej lokalu do powierzchni użytkowej całego budynku.

Przy takim brzmieniu przepisu ustanowienie odrębnej własności lokalu mogło skutkować w istocie wyłączeniem znacznej części powierzchni użytkowej budynku z opodatkowania. Skutek taki - w świetle literalnego brzmienia przepisu nie budził wątpliwości w przypadku gdy pojawiało się (w wyniku ustanowienia odrębnej własności lokalu) co najmniej dwóch współwłaścicieli. Jednakże spory budziło to, czy także w przypadku gdy jeden podmiot ustanawiając odrębną własność lokalu dla siebie samego mógł stosować przywołaną szczególną regulację dotyczącą współwłasności.

Zagadnienie budzące poważne wątpliwości, które NSA postanowił przedstawić do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów sprowadzało się w związku z powyższym do ustalenia, czy powołany przepis (w stanie prawnym obowiązującym do dnia 31 grudnia 2015 r.) będzie miał zastosowanie w przypadku, gdy wyodrębnione lokale, z własnością których wiąże się udział w nieruchomości wspólnej, znajdują się we własności tego samego podmiotu, czy tez niezbędne jest, aby lokale te stanowiły własność więcej niż jednego podmiotu.

Pretekstem do wystosowania pytania był spór podatnika z samorządowym organem podatkowym, powstały w momencie kiedy z należącego do podatnika budynku wyodrębniono dwa lokale (pozostające nadal wyłącznie w jego własności), a który dotarł przed NSA. Organ podatkowy uznał, że nie znajduje podstaw do naliczenia podatku w stosunku do pozostałej części budynku oraz gruntu w proporcji powierzchni użytkowej wyodrębnionych lokali do powierzchni użytkowej całego budynku (zgodnie z art. 3 ust. 5 upol) i określił wysokość zobowiązania na zasadach ogólnych.

Skład orzekający kierując pytanie do poszerzonego składu zreferował rozbieżności w linii orzeczniczej NSA kreującej dwa przeciwstawne stanowiska. Zgodnie z pierwszym z nich, przepis art. 3 ust. 5 upol nie znajdował zastosowania w przypadku gdy własność wyodrębnionego lokalu, czy też lokali pozostawała w rękach tego samego podmiotu, gdyż w takim przypadku nie mogła powstać współwłasność, o której mowa w przepisie. Opodatkowanie nieruchomości następować powinno zgodnie z zasadami ogólnymi. Drugie podejście prezentowane w orzecznictwie NSA abstrahuje od podmiotu będącego właścicielem lokali, zwracając jedynie uwagę na fakt ich wyodrębnienia i to z nim wiąże powstanie części wspólnej, która staje się współwłasnością.

Rozpatrując przedstawiony zagadnienie skład siedmiu sędziów podjął na wstępie rozważania dotyczące relacji pojęć takich jak „współwłasność” stosowanych w rożnych gałęziach prawa. Uwzględniając zasadę spójności systemu prawa NSA zauważył, że na gruncie ustawy o własności lokali, której unormowania są istotne dla rozpatrywanej kwestii współwłasność nieruchomości wspólnej jest odmienna od „zwykłej” współwłasności regulowanej w kodeksie cywilnym. Powstaje ona zawsze w wyniku wyodrębnienia lokali, niezależnie od ilości podmiotów będących właścicielami lokali.

Podsumowując dogmatyczne rozważania, skład siedmiu sędziów NSA odpowiadając na przedstawione zagadnienie stwierdził, że dla zastosowania przepisu art. 3 ust. 5 upol w stanie prawnym do 31 grudnia 2015 r. nie ma znaczenia, czy właścicielem wyodrębnionych lokali jest ten sam podmiot. Każdy wyodrębniony lokal stanowi odrębny, samodzielny przedmiot opodatkowania, a w konsekwencji względem każdego powstaje odrębne zobowiązanie podatkowe w podatku od nieruchomości. W dalszej konsekwencji obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości od gruntu i części wspólnej budynku powstaje w częściach ułamkowych odpowiadających proporcji powierzchni użytkowej lokali do powierzchni użytkowej całego budynku.

Wyodrębnienie lokalu dla siebie pozwalało na optymalizację podatku od nieruchomości