Prawo Dla Samorządu

Do Sejmu wpłynął poselski projekt zmiany ustawy o samorządzie gminnym dotyczący budżetów obywatelskich. Nie jest to jedyna propozycja zmian w tym zakresie.

Ustawowa regulacja budżetów obywatelskich

Ustawą z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych dokonano nowelizacji wszystkich trzech ustrojowych ustaw samorządowych. Wprowadzone wówczas zmiany – znajdujące zastosowanie od początku obecnej kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego – dotyczyły m.in. budżetów obywatelskich. Ustawodawca zdecydował się wprowadzić wyraźną podstawę prawną dla tej szczególnej formy partycypacji społecznej znacząco usztywniając dotychczasowe rozwiązania w tym zakresie. Wprowadzone zmiany – uznawane za byt sztywne i nieuwzględniające dotychczasowej praktyki samorządowej – od samego początku spotkały się z dość ostrą krytyką środowisk samorządowych.

Zarzuty dotyczyły m.in. ograniczenia możliwości tworzenia na poziomie gminnym odrębnych puli środków w ramach budżetu obywatelskiego wyłącznie dla poszczególnych jednostek pomocniczych lub ich grup. W konsekwencji pule te nie mogły być tworzone w oparciu o inne kryteria, jak również nie mogły być wyodrębniane w gminach, które nie utworzyły jednostek pomocniczych.

Poselski projekt zmian

Wychodząc naprzeciw postulatom samorządowym projekt zmian w przedmiotowym zakresie przedłożyli posłowie Klubu parlamentarnego Kukiz 15. Proponują oni, aby środki wydatkowane w ramach budżetu obywatelskiego mogły być dzielone na pule obejmujące całość gminy i jej części. Podział gminy na odpowiednie części w sprawach związanych z budżetem obywatelskim ustala rada gminy w drodze uchwały. Ustawa nowelizująca miałaby wejść w życie w terminie 14 dni od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Projekt ustawy nowelizującej nie zawiera żadnych przepisów przejściowych.

Projektodawcy w uzasadnieniu swojego projektu wskazali, iż w obecnym stanie prawnym „jednostki pomocnicze gmin takie jak: dzielnice, osiedla, sołectwa nie mogą być dzielone na mniejsze obszary w celu otrzymania środków w ramach budżetu obywatelskiego. Taki sposób rozdziału środków eliminuje obszary o mniejszym zaludnieniu, podczas gdy to te obszary potrzebują najwięcej inwestycji. Uniemożliwia też gminom swobodę w dysponowaniu swoimi środkami w ramach części jednostek pomocniczych, w tym części dwóch lub więcej jednostek pomocniczych, które realizują wspólny projekt.”. Jednocześnie wskazali oni, iż dzięki zaproponowanym zmianom „obszary mniejsze od jednostek pomocniczych lub też znajdujące się na terenie dwóch lub więcej jednostek pomocniczych będą mogły być finansowane w ramach puli środków z budżetu obywatelskiego. Spowoduje to możliwość finansowania projektów w niedoinwestowanych częściach gmin, które rozwijają się w zbyt wolnym tempie.”

Propozycje zmian Związku Miast Polskich

Niestety projekt Kukiz 15 nie uwzględnia szeregu innych postulatów związanych z budżetem obywatelskim sformułowanych wiele miesięcy temu przez Związek Miast Polskich. ZMP już w marcu 2018 roku apelował, aby w ustawach posługiwać się jednocześnie określeniami budżet obywatelski i budżet partycypacyjny, co pozwoli na zachowanie dotychczas funkcjonujących w wielu miastach rozwiązań. Jednocześnie samorządowcy zrzeszeni w jednej z największych organizacji samorządowych postulowali wykreślenie z ustawy o samorządzie gminnym nakazujących wybór projektów w ramach budżetu obywatelskiego (partycypacyjnego) wyłącznie w drodze głosowania bezpośredniego. Proponowali także uelastycznienie przepisów dotyczących pul wydzielanych w ramach budżetu obywatelskiego (partycypacyjnego) oraz przepisów dotyczących uchwał rad gmin określających zasady i tryb przeprowadzania budżetu obywatelskiego. Niestety do dnia dzisiejszego stanowisko ZMP nie spotkało się z żadną oficjalną reakcją.

Stanowisko Zrzeszenia Gmin Województwa Lubuskiego i OPOSu

Także Zrzeszenie Gmin Województwa Lubuskiego zajęło stanowisko w sprawie konieczności zmian przepisów dotyczących budżetu obywatelskiego. Samorządowych z województwa lubuskiego zwrócili uwagę na niezwykle szeroki krąg podmiotów mogących wziąć udział w konsultacjach społecznych związanych z budżetem obywatelskim (każdy mieszkaniec gminy). Zwrócili także uwagę na brak możliwości tworzenia puli tematycznych.

Stanowisko Zrzeszenia Gmin Województwa Lubuskiego zostało poparte przez pozostałe regionalne organizacje samorządowe współpracujące w ramach Ogólnopolskiego Porozumienia Organizacji Samorządowych (OPOS).

Podsumowanie

Przepisy dotyczące budżetów obywatelskich wymagają pilnej nowelizacji. Nowelizacja ta nie może dotyczyć jedynie wybranych fragmentów obecnej regulacji, lecz musi mieć charakter całościowy. Musi być ona przy tym połączona ze zmianami we wszystkich trzech ustrojowych ustawach samorządowych, a nie tylko ustawie o samorządzie gminnym. Należy mieć nadzieję, że potrzeba zmian w przedmiotowym zakresie zostanie możliwie szybko dostrzeżona przez parlamentarzystów.

Przepisy dotyczące budżetów obywatelskich do zmiany?