Prawo Dla Samorządu

Zdaniem NSA zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej przed jej faktycznym rozpoczęciem przemawia przeciwko utracie stanowiska skarbnika gminy

Wyrokiem z dnia 6 marca 2018 roku (sygn. II OSK 3186/17) Naczelny Sąd Administracyjny uwzględnił z przyczyn proceduralnych skargę kasacyjną Wojewody Zachodniopomorskiego od wyroku WSA w Szczecinie, uchylając jednocześnie zarządzenie zastępcze Wojewody w przedmiocie odwołania osoby ze stanowiska skarbnika gminy. Wyrok ten zapadł w następującym stanie faktycznym.

W maju 2015 roku Rada Gminy powołała z dniem 1 czerwca 2015 roku nowego skarbnika gminy. Osoba ta zarejestrowała działalność gospodarką polegającą na prowadzeniu biura rachunkowego określając termin rozpoczęcia jej prowadzenia na dzień 1 października 2015 roku rozpoczęła działalność gospodarczą w postaci biura rachunkowego. Działalność ta z tym samym dniem została zawieszona.

Z uwagi na powyższe okoliczności w maju 2017 roku Wojewoda Zachodniopomorski wydał zarządzenie zastępcze w przedmiocie odwołania osoby ze stanowiska skarbnika gminy. Zdaniem organu nadzoru zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej nie wpływa na ocenę naruszenia przepisów ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. W jego ocenie „nie powoduje to zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej przede wszystkim dlatego, że w okresie zawieszenia przedsiębiorca ma prawo i obowiązek wykonywać czynności określone w art. 14a ust. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.”. Zgodnie z tym przepisem w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca:

ma prawo wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów;
ma prawo przyjmować należności lub obowiązek regulować zobowiązania, powstałe przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej;
ma prawo zbywać własne środki trwałe i wyposażenie;
ma prawo albo obowiązek uczestniczyć w postępowaniach sądowych, postępowaniach podatkowych i administracyjnych związanych z działalnością gospodarczą wykonywaną przed zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej;
wykonuje wszelkie obowiązki nakazane przepisami prawa;
ma prawo osiągać przychody finansowe, także z działalności prowadzonej przed zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej;
może zostać poddany kontroli na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców

wykonujących działalność gospodarczą.

W konsekwencji Wojewoda uznał, iż zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej nie jest równoznaczne z jej zakończeniem. To z kolei zdaniem Wojewody prowadzi do wniosku, iż osoba, która zawiesiła działalność gospodarczą, nadal ją prowadzi co jest sprzeczne z ustawą o graniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne i prowadzi do utraty zajmowanego stanowiska.

Powyższe zarządzenie zostało zaskarżone do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie przez odwołaną skarbniczkę. Wskazała ona, iż jeszcze przed podjęciem uchwały o powołaniu jej na funkcję skarbnika złożyła wniosek o wpis Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej działalności gospodarczej, wskazując jako dzień jej rozpoczęcia 1 październik 2015 r. Następnie po rozmowie z Burmistrzem w sprawie objęcia stanowiska skarbnika gminy 11 maja 2015 r. złożyła wniosek do tej ewidencji o wpisanie zawieszenia działalności gospodarczej, także z dniem 1 października 2015 roku.

WSA w Szczecinie wyrokiem z dnia z 21 września 2017 r. (sygn. akt II SA/Sz 796/17) w całości uwzględnił skargę i stwierdził nieważność (sic!) zarządzenia zastępczego. W ocenie Sądu „skarżąca nie rozpoczęła prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż powstrzymała się od wykonywania działalności gospodarczej, którą miała rozpocząć w dniu 1 października 2015 r. albowiem z tym samym dniem tę działalność zawiesiła". Jednocześnie zdaniem Sądu I instancji Wojewoda „wszczynając procedurę odwołania skarżącej ze stanowiska skarbnika gminy R., nie poczynił żadnych ustaleń faktycznych zmierzających do wyjaśnienia, czy skarżąca naruszyła art. 4 pkt 6 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne i rzeczywiście prowadziła działalność gospodarczą oraz czy zawieszenie wykonywania tej działalności skutkowałoby możliwością wykonywania czynności w oparciu o art. 14a ust. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.”. Jednocześnie Sąd wskazał, że wobec nierozpoczęcia przez skarżącą działalności gospodarczej nie korzystała z przysługujących jej praw, jak też nie ciążyły na niej obowiązki wynikające z art. 14a ust. 4 przywoływanej powyżej ustawy albowiem brak było jakiejkolwiek działalności, do której te prawa i obowiązki można by odnieść.

Od powyższego wyroku skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego wniósł Wojewoda zarzucając mu naruszenie:

art. 4 pkt 6 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej nie jest tożsame z prowadzeniem działalności gospodarczej i nie narusza zakazu wyrażonego w powołanym przepisie,
art. 98a ust. 1 i 2 ustawy o samorządzie gminnym poprzez błędne uznanie, że Wojewoda powinien był poczynić dodatkowe ustalenia faktyczne zmierzające do wyjaśnienia, czy skarżąca faktycznie w okresie zawieszenia działalności gospodarczej wykonywała czynności związane z prowadzeniem działalności gospodarczej i tym samym naruszyła art. 4 pkt 6 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne,
art. 148 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (p.p.s.a.) poprzez stwierdzenie nieważności zaskarżonego zarządzenia zastępczego, mimo że w powołanym przepisie mowa jest o uchyleniu aktu nadzoru.

Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 6 marca 2018 roku (sygn. II OSK 3186//17) rozpoznając sprawę w granicach podniesionych zarzutów kasacyjnych stwierdził wadliwość zaskarżonego wyroku i uchylił go. Jednocześnie dokonując oceny merytorycznej oceny zaskarżonego zarządzenia zastępczego uznał – podobnie jak Sąd I instancji - jego wadliwość i uchylił je w całości.

Przyczyną uchylenia zaskarżonego wyroku było naruszenie art. 148 p.p.s.a. Zgodnie z tym przepisem sąd uwzględniając skargę jednostki samorządu terytorialnego na akt nadzoru uchyla ten akt.

Zdaniem NSA przepis ten – pomimo literalnego brzmienia – znajduje także zastosowanie w sytuacji zaskarżenia aktu nadzoru przez inny podmiot niż jednostka samorządu terytorialnego, z czym mamy do czynienia w przedmiotowej sprawie. Podstawą prawną dopuszczalności skargi skarżącej na akt nadzoru w przedmiotowej sprawie był art. 98a ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym, w którym stanowi się, że w przypadku zarządzeń zastępczych art. 98 powołanej ustawy stosuje się odpowiednio, z tym że uprawniona do złożenia skargi jest również osoba, której interesu prawnego lub uprawnienia dotyczy zarządzenie zastępcze. Z kolei art. 98 ustawy o samorządzie gminnym reguluje możliwość zaskarżenia do sądu administracyjnego aktów nadzoru, przyznając legitymację do wniesienia takiej skargi gminie i związkowi międzygminnemu, a także w szczególnych okolicznościach radzie gminy.

Na podstawie ww. przepisów NSA przyjął, że w przypadku zarządzenia zastępczego osoba, której interesu prawnego lub uprawnienia dotyczy zarządzenie zastępcze jest uprawniona do zaskarżenia tego aktu nadzoru tak jak jednostka samorządu terytorialnego.

Powyższa teza uzasadnia w ocenie NSA przyjęcie stanowiska, że art. 148 p.p.s.a. ma zastosowanie także w przypadku skargi wniesionej na zarządzenie zastępcze nie przez jednostkę samorządu terytorialnego, lecz przez osobę, której interesu prawnego lub uprawnienia dotyczy zarządzenie zastępcze.

Zdaniem Sądu II instancji za taką wykładnią przemawia także brak innych przepisów, które wskazywałaby sposób rozstrzygnięcia w przypadku uwzględnienia skargi wniesionej na akt nadzoru nie przez jednostkę samorządu terytorialnego tylko przez uprawnioną osobę fizyczną.

W konsekwencji NSA uznał, iż brak jest podstaw do stwierdzenia nieważności zaskarżonego aktu nadzoru, w sytuacji gdy p.p.s.a. przewiduje w tym zakresie uchylenie takiego aktu na skutek uwzględnienia skargi.

Jednocześnie NSA wskazał, iż „nie jest potrzebne stwierdzenie w takim przypadku nieważności aktu nadzoru. Z art. 98a ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym wynika bowiem, że do zarządzeń zastępczych stosuje się wszystkie przepisy art. 98 ustawy o samorządzie gminnym, a więc także te, które stanowią o tym, że zarządzenie zastępcze staje się prawomocne dopiero z upływem terminu do wniesienia skargi bądź z datą oddalenia lub odrzucenia skargi przez sąd (art. 98 ust. 5)”.

Odnosząc się do meritum przedmiotowej sprawy NSA wskazał, iż „w rozpoznawanej sprawie w istocie nie doszło do zawieszenia podjętej działalności, lecz planowana działalność gospodarcza nigdy nie została podjęta.”. W konsekwencji Sąd uznał, iż art. 14a ust. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej pozostaje bez znaczenia dla oceny przedmiotowej sytuacji.

Wyrok NSA jest prawomocny.

Zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej a utrata stanowiska skarbnika gminy