Projekt ustawy o jawności życia publicznego, czyli transparentność w nowym wydaniu

Dnia 23 października 2017 r. zaprezentowany został projekt ustawy o jawności życia publicznego, którego głównym celem jest – jak wskazują projektodawcy – wzmocnienie transparentności polskiego państwa.

Przedłożony projekt nie tylko zmienia, ale również poszerza dotychczasowe rozwiązania zawarte w ustawie o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, ustawie o dostępie do informacji publicznej oraz ustawie o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa. Wszystkie te ustawy mają zostać uchylone z dniem wejścia w życie ustawy o jawności życia publicznego. Jednocześnie projekt zakłada zmiany w 38 innych ustawach.

Projektodawcy proponują wprowadzenie do polskiego porządku prawnego szeregu nowych, nieznanych dotąd rozwiązań, które w założeniu mają realizować postawione w zakresie jawności życia publicznego cele. Zakłada się m.in. wprowadzenie obowiązku prowadzenia jawnego rejestru umów cywilnoprawnych, który ogłaszany ma być w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP) lub na stronach internetowych podmiotów zobowiązanych.

Kolejną nowością ma być wprowadzenie możliwości nadania przez prokuratora statusu sygnalisty osobie zgłaszającej wiarygodne informacje o podejrzeniu popełnienia przestępstwa korupcyjnego dotyczącego urzędu lub przedsiębiorstwa, w którym lub dla którego ta osoba świadczy pracę.

Z punktu widzenia projektowanych rozwiązań jedna z najistotniejszych zmian jest wprowadzenie rozszerzonego katalogu podmiotów zobowiązanych do składania oświadczeń majątkowych (katalog 108 grup podmiotów) oraz nowego wzoru formularza oświadczenia majątkowego. Projektodawcy proponują również wprowadzenie szeregu nowych, bądź też poszerzonych dotychczasowych zakazów obejmujących osoby pełniące funkcje publiczne.

Cały projekt ustawy zawiera natomiast rozwiązania prawne w następującym zakresie (zgodnie z tytułami rozdziałów):

1. Przepisy ogólne – zawierające wskazanie zakresu przedmiotowego ustawy, słowniczek pojęć w niej używanych oraz wyłączenia w jej stosowaniu;
2. Zasady dostępu do informacji publicznej – zastępujące dotychczasowe przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej;
3. Środki i tryb dostępu do informacji publicznej – również zastępujące dotychczasowe przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej;
4. Zasady jawności w procesie stanowienia prawa – wprowadzające m.in. w zakresie funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego szereg nowych obowiązków polegających na informowaniu o prowadzonych pracach legislacyjnych;
5. Zasady i tryb prowadzenia lobbingu w pracach nad projektami aktów normatywnych i dokumentów rządowych – zastępujące dotychczasowe przepisy ustawy o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa;
6. Zasady wykonywania i kontroli lobbingu zawodowego – stanowiące uzupełnienie zasad określonych w ww. punkcie;
7. Środki unikania konfliktu interesów przez osoby pełniące funkcje publiczne – określające różnego rodzaju zakazy dotyczące osób pełniących funkcje publiczne;
8. Oświadczenia majątkowe – zawierające regulacje dotyczące ich zakresu przedmiotowego i podmiotowego oraz ich jawności i kontroli;
9. Zasady i środki ochrony sygnalistów’
10. Przeciwdziałanie praktykom korupcyjnym – wprowadzające konieczność stosowania wewnętrznych procedur antykorupcyjnych nie tylko w jednostkach sektora finansów publicznych, ale również przez przedsiębiorców będących co najmniej średnim przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej;
11. Odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy – określające sankcje karne w zakresie niedopełnienia obowiązków regulowanych przepisami ustawy;
12. Zmiany w przepisach – wprowadzające szereg zmian w 38 innych ustawach, których celem jest uzupełnienie regulacji wynikających z przepisów projektowanych ustawy o jawności życia publicznego, m.in. we wszystkich trzech samorządowych ustawach ustrojowych (ustawie o samorządzie gminnym, ustawie o samorządzie powiatowym i ustawie o samorządzie województwa), ustawie o pracownikach samorządowych, Kodeksie wyborczym, Prawie zamówień publicznych.

Obecnie projekt znajduje się na etapie uzgodnień i konsultacji publicznych, które mają trwać do dnia 2 listopada (uzgodnienia) lub 3 listopada (konsultacje publiczne). Jednocześnie dnia 6 listopada w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów planowana jest konferencja podsumowująca proces konsultacji publicznej.

Jednocześnie wskazać należy, że w aktualnej wersji projektu ustawy o jawności życia publicznego (z dnia 23 października 2017 r.) brak jest wskazania proponowanego terminu jej wejścia w życie.

Na łamach Portalu Prawo Dla Samorządu będziemy nie tylko na bieżąco informować o wszelkich zmianach wprowadzanych do projektu ustawy, ale również w sposób szczegółowy przybliżać wszystkie rozwiązania prawne wynikające tego projektu.

Mateusz Karciarz

prawnik w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, doktorant na WPiA UAM, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego

Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu