Prawo Dla Samorządu

NSA przyjął, że obciążenie najemców lokali użytkowych opłatą za gospodarowanie odpadami komunalnymi podlega opodatkowaniu VAT na takich samych zasadach jak czynsz.

Mogłoby się wydawać, że powyższe stanowisko nie powinno budzić wątpliwości, lecz w omawianej sprawy znalazło ono odzwierciedlenie dopiero w wyroku NSA (wyrok z 07.06.2017 r. w sprawie I FSK 1769/15).

Interesujące w sprawie było to, że o interpretację wystąpił zakład budżetowy, który działał w imieniu gminy jako administrator zasobu lokalowego, działający w imieniu i na rzecz gminy. Zakład jako podatnik podatku od towarów i usług wystawiał dla wszystkich najemców lokali użytkowych faktury VAT zgodnie z zawartymi umowami najmu, w których obciążał ich oprócz mediów kwotą czynszu. Jak podano we wniosku o interpretację, po wprowadzeniu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, Zakład reprezentując właściciela nieruchomości komunalnych, które zostały wynajęte, będzie sporządzać deklaracje i uiszczać opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, których koszt powinien ponosić najemca lokalu. Aneksem do umów najmu gminnych lokali użytkowych zniesione zostanie obciążenie najemców z tytułu wywozu nieczystości, a w zamian wprowadzona zostanie opłata z tytułu gospodarowania odpadami komunalnymi. Poniesione koszty z tego tytułu przenoszone będą na najemców lokali użytkowych jako opłata niezależna od wynajmującego.

Sądy rozpatrujące sprawę nie weryfikowały przedstawionych przez skarżącego okoliczności związanych z tym, na kim ciąży obowiązek w opłacie, ani kwestii związanej z podmiotowym statusem zakładu budżetowego (w kontekście tzw. centralizacji VAT z jednej strony i działania przez Zakład w charakterze „administratora” z drugiej), ograniczając swoje wywody do kwalifikacji na gruncie VAT obciążenia najemcy z tytułu przedmiotowej opłaty.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, stosunek prawny łączący zakład oraz najemców gminnych nieruchomości nie przesądza o możliwości zastosowania opodatkowania. Uprawnienie do pobierania opłat następuje nie na podstawie umowy cywilnoprawnej, lecz wynika wyłącznie z przepisów ustawy o utrzymaniu czystości oraz odpowiednich unormowaniach zawartych w uchwałach rady gminy (przepisów prawa miejscowego). Strony tego stosunku nie mają bowiem pełnej swobody co do ustalania jego treści, albowiem ograniczają je przepisy powszechnie obowiązującego prawa administracyjnego. Z powyższych względów Sąd pierwszej instancji uznał, że mimo iż gmina jest właścicielem nieruchomości - pobieranie opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi jest czynnością mieszczącą się w sferze publicznoprawnej, w wykonywaniu której, zakład występuje w roli organu władzy publicznej. W tym bowiem przypadku samorządowy zakład budżetowy jest jedynie pośrednikiem przy przekazywaniu pobranych od lokatorów środków pieniężnych. Dlatego też w rozpoznawanym zakresie gmina nie jest podatnikiem VAT, zatem w stawce opłaty za gospodarowanie odpadów komunalnych nie uwzględnia się kwoty podatku VAT. Gmina nie będzie więc miała obowiązku dokumentowania ich poboru fakturami VAT.

Odmienne stanowisko zajął NSA, uwzględniając skargę kasacyjną organu. Sąd kasacyjny odwołał się do orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE a także swojego dotychczasowego orzecznictwa w zakresie opodatkowania najmu i świadczeń towarzyszących. NSA zwrócił uwagę, iż za istnieniem świadczenia odrębnego od najmu przemawia, że najemca może wybrać świadczeniodawcę lub zawrzeć bezpośrednio z nim umowę, nawet jeśli ze względu na dogodność nie dokonuje tego wyboru lub nie korzysta z tego uprawnienia, lecz otrzymuje świadczenie od podmiotu wyznaczonego przez wynajmującego, na podstawie umowy zawartej między tymi dwoma ostatnimi podmiotami. Jeśli ponadto należność z tytułu wywozu nieczystości i należność z tytułu najmu pojawiają się na odrębnych pozycjach na fakturze, należy uznać, że wynajmujący nie wykonuje jednego świadczenia obejmującego najem i rzeczone świadczenie. Tymczasem w świetle obecnie obowiązujących przepisów ustawy o utrzymaniu czystości zarówno wynajmujący jak i najemca nie mają możliwości dokonania wyboru świadczeniodawcy tych usług. Opłata za wywóz nieczystości stanowi zatem nieodłączny element usługi najmu i powinna być traktowana jako jedna usługa z najmem (o ile wynajmujący decyduje się na "przeniesienie" jej kosztu na najemcę).

Jeśli chodzi o „charakter” opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi NSA podkreślił, że nie może budzić wątpliwości, że jest ona świadczeniem publicznym. Nie oznacza to jednak, że opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie może być elementem wynagrodzenia za wykonaną usługę. W rozpatrywanym przypadku właśnie takim jest. Uprawnienie do jej pobierania w rozpatrywanym przypadku nie wynika z przepisów ustawy o utrzymaniu czystości oraz unormowań zawartych w uchwałach rady gminy ale pobieranie opłat wynika z umowy cywilnoprawnej zawartej pomiędzy gminą jako właścicielem nieruchomości a najemcami. Na gminie jako właścicielowi lokali użytkowych, ciąży obowiązek zapłaty opłaty za gospodarowanie odpadami na podstawie ustawy o utrzymaniu czystości. Fakt przeniesienia omawianej opłaty na najemców nieruchomości rodzi stosunek pomiędzy wynajmującym a najemcą, który nie ma swojego umocowania w ustawie o utrzymaniu czystości ale w stosunku cywilnoprawnym pomiędzy wynajmującym a najemcą. W tym przypadku gmina występuje wobec najemców jako właściciel tych nieruchomości i wynajmujący, a nie jako organ władzy publicznej, nakładający na najemców obowiązek uiszczania opłat za gospodarowanie odpadami publicznymi. W tym przypadku opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi należy traktować jako należność otrzymaną z tytułu świadczenia usługi najmu lokalu użytkowego stanowiącą wraz z czynszem obrót, o którym mowa w art. 29 ust.1 ustawy o VAT. Zgodnie z powołaną ustawą do podstawa opodatkowania obejmuje: podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze – w tej kategorii mieści się także opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Obciążenie kosztami opłaty śmieciowej podlega VAT