Prawo Dla Samorządu

Naczelny Sąd Administracyjny przyjął, że w przypadku wydzierżawianych przez trwałego zarządcę gruntów Skarbu Państwa podatnikiem powinien być ich dzierżawca, a nie trwały zarządca (sygn. II FSK 487/15).

Komentowany wyrok dotyczy istotnej kwestii opodatkowania nieruchomości Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego. W stosunku do tych, które zostały oddane w trwały zarząd, a następnie wydzierżawione podmiotom trzecim, kwestia podmiotowego aspektu opodatkowania uzależniona jest od stosunków prawnych łączących wszystkie podmioty.

Przywołanym orzeczeniem NSA nie tyle wyznacza nieznany dotąd kierunek rozstrzygania tego rodzaju spraw (zob. podobny wyrok NSA o sygn. II FSK 2631/11), a raczej przełamuje aktualną linię orzeczniczą (sygn. II FSK 1090/05; sygn. II FSK 825/07; sygn. II FSK 826/07; sygn. II FSK 2791/11 – 2796/11).

Zgodnie z regulacją ustawy o podatkach i opłatach lokalnych podatnikiem podatku od nieruchomości pozostaje co do zasady właściciel, posiadacz samoistny albo użytkownik wieczysty (art. 3 ust. 1 pkt 1-3). W odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego podatnikiem może być także posiadacz, przy czym jeżeli źródłem posiadania jest umowa, ma to być „umowa zawarta z właścicielem” (art. 3 ust. 1pkt. 4 lit. a powołanej ustawy). Nie budzi zatem wątpliwości, że poddzierżawca, czy podnajemca, który zawiera umowę z odpowiednio dzierżawcą, czy najemcą nie jest podatnikiem, skoro nie łączy go stosunek prawny z właścicielem. Sprawa komplikuje się jednak w sytuacji, w której w stosunku do gruntów Skarbu Państwa ustanowiono trwały zarząd, a następnie za pośrednictwem trwałego zarządcy wydzierżawiono je podmiotowi trzeciemu. Cała wątpliwość sprowadza się do odpowiedzi na pytanie kto jest podatnikiem z tytułu posiadania nieruchomości Skarbu Państwa: czy jest nim trwały zarządca (jako posiadacz na podstawie „innego tytułu prawnego”) czy też najemca, dzierżawca, lub biorący w użyczenie (jako posiadacz na podstawie umowy zawartej z właścicielem).

Zagadnienie w istocie sprowadza się do prawnej oceny umowy obligacyjnej zawieranej przez trwałego zarządcę w ramach wykonywania przysługujących mu kompetencji. Uznanie, że zawierając np. umowę dzierżawy zarządca działa w imieniu własnym i na swoją rzecz będzie w zasadzie przesądzać, że dla dzierżawcy umowa taka nie jest umową zawartą z właścicielem (w związku z czym nie można dzierżawcy uznać za podatnika podatku od nieruchomości będącej przedmiotem dzierżawy). Przyjęcie natomiast, że zawierając umowę dzierżawy trwały zarządca działa jako reprezentant Skarbu Państwa, bądź też jednostki samorządu terytorialnego, będzie zasadniczo prowadziło do uznania, że dzierżawca jest posiadaczem nieruchomości na podstawie umowy zawartej bezpośrednio z właścicielem (w związku z czym to na nim ciąży obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości).

W analizowanym wyroku NSA przychylił się do drugiego z prezentowanych stanowisk. Uznał, że podpisując umowę dzierżawy, trwały zarządca działa wyłącznie w imieniu podmiotu, który reprezentuje (w sprawie - Skarb Państwa). W konsekwencji stroną wszelkich umów cywilnoprawnych dotyczących gruntu, zawieranych przez trwałego zarządcę będzie Skarb Państwa jako właściciel nieruchomości. W związku z powyższym umowę dzierżawy zawartą za pośrednictwem trwałego zarządcy, na gruncie regulacji podatku od nieruchomości postrzegać należy jako zawartą bezpośrednio z właścicielem. To z kolei pozwala uznać dzierżawcę takiego gruntu za zobowiązanego do zapłaty podatku z tytułu jego posiadania.

Komentowany wyrok zapadł w stanie faktycznym, w którym zlokalizowane wzdłuż drogi krajowej grunty Skarbu Państwa w dzierżawę dodawał generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad. Powyższe nie oznacza jednak, że tezy zawarte w uzasadnieniu tracą aktualność w stosunku do oddanych w trwały zarząd nieruchomości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego. Kolejne wyroki NSA z 11.07.2017 r. świadczyć mogą o tym, że stanowisko wyrażone w komentowanym orzeczeniu może się utrwalić: tego rodzaju rozstrzygnięcie stanowić może podstawę do weryfikacji dotychczasowych rozliczeń w podatku od nieruchomości trwałych zarządców i podmiotów dzierżawiących oraz najmujących za pośrednictwem trwałych zarządców nieruchomości Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.

Podatek egzekwować należy od dzierżawcy, a nie trwałego zarządcy