20.08.2013


Opłaty przystankowe bez VAT-u cz. II

KATEGORIA: Praktyka

W poprzednim artykule poświęconym opłatom za korzystanie z przystanków i dworców komunikacyjnych przedstawiono dwa biegunowo odmienne stanowiska w przedmiocie charakteru tej opłaty: organów podatkowych i sądów administracyjnych.

Dla przypomnienia wskazać należy, że organy w swych interpretacjach indywidualnych opowiedziały się za cywilnoprawnym charakterem tych opłat, sądy administracyjne uznały natomiast, że opłata przystankowa stanowi przejaw władztwa publicznego, co świadczy o jej publicznoprawnej kwalifikacji.

Racja nie zawsze leży po środku

Albert Camus powiedział swego czasu, że spory nie trwałyby tak długo, gdyby brak słuszności był tylko po jednej stronie. Nie sposób się z tymi słowami nie zgodzić również w odniesieniu do sporu o charakter opłat przystankowych. Zarówno organy podatkowe, jak i sądy administracyjne zdają się operować przekonywującymi argumentami prawnymi na poparcie swoich stanowisk. Niemniej, o ile w życiu można uznać, że prawda leży po środku, o tyle przy stosowaniu przepisów prawa podatkowego prawidłowe rozwiązanie sporu może być tylko jedno.

Odnosząc się do przytoczonych w poprzedniej części artykułu poglądów dotyczących charakteru prawnego opłat, o których mowa w art. 16 ust. 4 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym1, należy opowiedzieć się za stanowiskiem o publicznoprawnym charakterze tych opłat.

Przepisy u.p.t.z. wyraźnie wskazują na takie cechy opłaty przystankowej, które uzasadniają przypisanie jej charakteru daninowego, a tym samym uznanie, że opłaty te nie podlegają reżimowi VAT. Zauważyć w szczególności należy, że:

- po pierwsze, ustalanie i pobieranie opłat za korzystanie przez operatora
i przewoźnika z przystanków komunikacyjnych podlega szczególnemu unormowaniu ustawowemu - określanie przystanków komunikacyjnych i dworców oraz warunków i zasad korzystania z tych obiektów realizowane jest w ramach organizowania publicznego transportu zbiorowego i następuje w drodze uchwały podjętej przez właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego (art. 15 ust. 2 u.p.t.z.). W drodze uchwały podjętej przez organ stanowiący odpowiedniej JST następuje również ustalenie stawek opłaty za korzystanie z przystanków i dworców (art. 16 ust. 4 u.p.t.z.). Omawiane opłaty są zatem określane przez jednostkę samorządową (w tym gminę) w sposób władczy i jednostronny. Przepisy prawa wskazują na tryb ustalenia opłaty, jej przeznaczenie i wysokość stawki maksymalnej. W konsekwencji ustalenie, czy i w jakiej wysokości operator/przewoźnik ma ponosić opłatę następuje z wyłączeniem ogólnego reżimu kontraktowego, na które składa się swoboda kształtowania treści stosunku umownego, w szczególności operator/przewoźnik nie może ponosić wyższej ani niższej opłaty niż ustalona w uchwale;

- po drugie, opłaty za korzystanie z przystanków stanowią dochód właściwej jednostki samorządu terytorialnego (art. 16 ust. 7 u.p.t.z.). Jako dochód publiczny mogą być przymusowo pobrane w drodze egzekucji administracyjnej1;

- po trzecie, wpływy z opłat mają celowe przeznaczenie - dochód uzyskany z poboru opłat w całości służy celom publicznym (art. 16 ust. 7 u.p.t.z.): w przypadku, gdy organizatorem transportu jest gmina, przeznaczane są one na realizację jej zadań własnych, o których mowa w art. 18  u.p.t.z. 9. Stosownie do tego przepisu, do zadań własnych gminy w zakresie publicznego transportu zbiorowego należą budowa, przebudowa i remont: przystanków komunikacyjnych oraz dworców, których właścicielem lub zarządzającym jest gmina, a także wiat przystankowych lub innych budynków służących pasażerom, posadowionych na miejscu przeznaczonym do wsiadania i wysiadania pasażerów lub przylegających do tego miejsca, usytuowanych w pasie drogowym dróg publicznych bez względu na kategorię tych dróg1. Gmina nie ma więc swobody wydatkowania dochodów uzyskanych z opłat za korzystanie przez operatora i przewoźnika z przystanków komunikacyjnych lub dworców. Środki te mogą być wydatkowane wyłącznie na cele wskazane w u.p.t.z., co przemawia za stanowiskiem, iż opłata za korzystanie z przystanków jest daniną publiczną;

- po czwarte, opłaty przystankowe przewidziane są za korzystanie z obiektów publicznych, jakimi są niewątpliwie przystanki i dworce komunikacyjne. Opłaty przystankowe stanowią podobnie jak podatki świadczenie odpłatne, przy czym w odróżnieniu od podatków mają ekwiwalentny charakter tzn. są ściśle powiązane z zakresem usług świadczonych przez gminę – udostępnianiem przystanków i dworców dla operatora/przewoźnika. Omawiane opłaty mają przy tym charakter pieniężny, powszechny, bezzwrotny, ustalany jednostronnie przez organy jednostki samorządu terytorialnego (w drodze uchwały organu stanowiącego). Wszystkie z wymienionych cech uznawane są w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego za cechy właściwe daninom publicznym2.

W konsekwencji powyższych cech, uznać należy, że powszechnie określane mianem „opłat przystankowych” należności za korzystanie z przystanków i dworców przez operatorów/przewoźników ustalane uchwałą rady gminy są świadczeniami publicznoprawnymi, co wyklucza objęcie ich reżimem podatkowym VAT.

Opłata przystankowa – i co dalej?

Kolejna, po opłacie parkingowej, opłata ustalana i pobierana przez gminy, niezwiązana bezpośrednio z administracyjnoprawnym przyzwoleniem na takie, czy inne działanie obywateli, lecz z jej działalnością usługową, uznać należy za daninę publiczną wyłączoną spod obowiązku podatkowego VAT. Sam zatem fakt, że dana opłata gminna pobierana jest za świadczenie usług komunalnych nie przesądza (z definicji) o jej cywilnoprawnym charakterze.

Obserwowane od kilku lat, refleksyjne podejście sądów do problematyki charakteru prawnego należności pobieranych przez samorządy, może okazać się asumptem do dalszej rewizji samorządowych rozliczeń podatkowych i rozszerzania obszaru płatności zwolnionych z reżimu podatkowego.

Przypisy:

1 Ustawa z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2011 r. Nr 5, poz. 13 ze zm.), dalej także: u.p.t.z.

2 W orzecznictwie wyrażono pogląd, że podstawą do prowadzenia egzekucji administracyjnej w celu przymusowego wykonania obowiązku zapłaty opłaty za korzystanie z przystanków komunikacyjnych jest przepis art. 3 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 1015 ze zm.) – vide: Wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 5 listopada 2012 r., sygn. akt I SA/Bd 786/12, LEX nr 1247289.

2 Podkreślić przy tym należy, że stosownie zaś do art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r., poz. 594 ze zm.) lokalny transport zbiorowy stanowi zadanie własne gminy.

2 Zob. orzeczenie TK z 10 grudnia 2002 r. sygn. P 6/02, Dz. U. z 2002 r. Nr 214, poz. 1816.



Autor:
Anna Kudra-Ostrowska

Doktor nauk prawnych, specjalizuje się w sprawach z zakresu prawa planowania i zagospodarowania przestrzennego i jemu pokrewnych (prawo budowlane, prawo geologiczne i górnicze, prawo ochrony środowiska, prawna ochrona krajobrazu, prawne uwarunkowania korzystania z dróg publicznych).


TAGI: NIK, Transport zbiorowy, Gospodarka komunalna, VAT,



Tekst pochodzi z portalu Prawo Dla Samorządu