Gminy kontra turyści – czym może skutkować stwierdzenie nieważności uchwały gminy w sprawie opłaty klimatycznej?

Osoby wyjeżdzające do kurortów czy uzdrowisk o korzystnych warunkach klimatycznych, zobowiązane są do uiszczania tzw. opłaty klimatycznej. Jest to podatek, który płaci się w niektórych miejscowościach atrakcyjnych przyrodniczo, jeżeli przebywa się w nich dłużej niż 24 godziny. Zasady pobierania opłaty miejscowej reguluje m.in. ustawa o ochronie środowiska, ustawa o podatkach i opłatach lokalnych, a także rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2007 roku, które określa warunki, jakie musi spełniać miejscowość uprawniona do pobierania tej opłaty. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, gmina może pobierać opłatę klimatyczną tylko wtedy, gdy spełnia określone wymogi dotyczące jakości powietrza w danym regionie.

Spór o opłatę miejscową w Zakopanem

W dniu 1 kwietnia 2025 r. zapadł wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, który wywołał duże zainteresowanie w środowisku samorządowym. Orzeczenie dotyczyło uchwały Rady Miasta Zakopane w sprawie pobierania opłaty miejscowej od turystów, która stała się przedmiotem długotrwałego sporu sądowego.

Spór miał początek jeszcze w 2017 r., kiedy to turysta wniósł skargę, twierdząc, że uchwała Rady Miasta Zakopane z dnia 27 marca 2008 r., która ustalała zasady pobierania opłaty miejscowej, była niezgodna z prawem. W czasie, kiedy skarga była składana cała strefa małopolska zakwalifikowana była przez Generalny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ) do klasy C. Oznacza to, że występowały tam przekroczenia standardów jakości powietrza, a Zakopane borykało się z problemem smogu, a co za tym idzie uniemożliwiało to nałożenie takiej opłaty. W 2017 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie orzekł, że Zakopane bezpodstawnie pobierało opłatę miejscową z uwagi na zanieczyszczenie powietrza. Sąd nieprawomocnie wówczas zobowiązał Zakopane do zwrotu opłaty miejscowej skarżącemu. Zakopane od tego wyroku złożyło skargę kasacyjną do NSA, a ten w 2018 r. ją oddalił.

Radni Zakopanego ponownie podjęli uchwałę w sprawie opłaty miejscowej, a turysta ponownie wniósł skargę. Po raz kolejny żądał unieważnienia uchwały. Ponownie podkreślił, że miasto nie ma podstaw do pobierania opłaty. WSA znów przyznało rację skarżącemu. Spór ponownie trafił na wokandę NSA, a ten oddalił skargę kasacyjną miasta. Zdaniem sądu w spornej sprawie nie ma podstaw do przyjęcia, że spełnione zostały warunki minimalne do pobierania opłaty miejscowej. W ocenie NSA tak długo, jak owe warunki nie są spełnione, radni nie mogą wydać skutecznej uchwały w tym zakresie.

Kilka dni przed ogłoszeniem wyroku (28 marca 2025 r.) Rada Miasta Zakopane podjęła kolejną uchwałę w sprawie opłaty miejscowej, w której ustalono opłatę w wysokości 1,90 zł za każdą rozpoczętą dobę pobytu. Może to oznaczać, że sprawa wcale nie jest ostatecznie zakończona.

Jakie mogą być skutki dla gmin?

Unieważnienie uchwały dotyczącej opłaty miejscowej może skutkować wytoczeniem powództwa o zwrot bezpodstawnie pobranych opłat. Mimo że zazwyczaj jest to kwota symboliczna (około 2 zł za dobę), turyści mogą zdecydować się na taki krok. Jednym z rozwiązań, które mogą oni zastosować wobec gminy jest pozew zbiorowy. Postępowanie grupowe jest dopuszczalne wtedy, gdy co najmniej 10 osób dochodzi roszczeń jednego rodzaju, opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Podmioty należące do tej grupy powinna cechować określona więź o charakterze podmiotowym i przedmiotowym, której oceny dokonuje sąd. Osoby decydujące się na podjęcie kroków prawnych w celu zwrotu opłaty klimatycznej przez gminy mogą zdecydować się na takie rozwiązanie. Spowodowane jest to faktem, że postępowanie zbiorowe odgrywa istotną rolę w dochodzeniu niewielkich kwot, których dochodzenie w indywidualnym procesie byłoby nieopłacalne. Wadą postępowania grupowego jest z pewnością jego czas trwania. Formalne badanie pozwu w takim przypadku jest procesem długotrwałym. Istnieje możliwość, że z tego powodu nie będzie zbyt wielu zainteresowanych dochodzeniem swoich roszczeń od gminy. Nie należy jednak wykluczać takiej możliwości.

Podsumowanie

Wyrok NSA z dnia 1 kwietnia 2025 r. ma istotne znaczenie dla innych gmin, które pobierają opłatę miejscową. Chociaż decyzja ta może być trudna do zaakceptowania, to jednak potwierdza, jak ważne jest przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony środowiska. Jak podaje Fundacja ClientEarth Zakopane nie jest odosobnionym przypadkiem. Podobne sprawy miały miejsce w Sandomierzu, Toruniu i Szczyrku, co poskutkowało tym, że miasta zrezygnowały z pobierania opłaty. W kontekście tego wyroku, inne gminy pobierające opłaty miejscowe powinny dokładnie przeanalizować, czy ich uchwały są zgodne z wymaganiami prawnymi dotyczącymi jakości powietrza. W tym celu warto skonsultować się z profesjonalistą, aby na bieżąco monitorować zmiany w przepisach, zminimalizować ryzyko błędów i uniknąć podobnych sporów w przyszłości.