Rządowe plany zmiany przepisów o zatwierdzaniu taryf na wodę i ścieki

Dnia 10 stycznia 2025 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany projekt z dnia 8 stycznia 2025 r. ustawy o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym oczyszczaniu ścieków oraz ustawy Prawo wodne.
Celem nowelizacji – jak wskazują jej autorzy – jest częściowy powrót do uregulowań obowiązujących przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 27 października 2017 r. o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Aktualnie obowiązujące przepisy, w myśl których to Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie jest organem regulacyjnym odpowiedzialnym za zatwierdzanie zestawienia ogłoszonych publicznie cen i stawek opłat za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków oraz warunki ich stosowania, tj. taryf są – w ocenie samorządów – nieefektywne i nieelastyczne. Czynią one procedurę zatwierdzania taryf przewlekłą i trudną. Projektodawca wskazuje dla przykładu, że w 2022 r. na 310 złożonych wniosków taryfowych organ regulacyjny wydał jedynie 30 decyzji pozytywnych. Tak więc długość tej procedury w opinii przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnych uniemożliwia dostosowywanie ich działalności do zmieniających się okoliczności w celu zapewnienia ich prawidłowego funkcjonowania.
Cele autorów nowelizacji
Głównymi kierunkami ustawy nowelizującej są:
1) przywrócenie radzie gminy kompetencji do zatwierdzania taryf za wodę i ścieki i, co za tym idzie, zatwierdzanie jej w formie uchwały, nie zaś decyzji administracyjnej, co wyklucza tryb odwoławczy;
2) wprowadzenie uzgodnienia projektu taryfy przez organ regulacyjny, ale tylko wówczas, kiedy zakładana zmiana taryfy będzie przekraczała wzrost ze względu na wskaźnik inflacji albo wzrost o 15% względem poprzednio obowiązującej taryfy dla danego przedsiębiorstwa oraz przy uznaniu wzrostu taryfy na poziomie wskaźnika inflacji za uzasadniony;
3) wprowadzenie obowiązku dokonywania przez wójta oceny taryfy i przedstawiania w tym zakresie zaleceń radzie gminy;
4) przeniesienie kompetencji do wymierzania kar pieniężnych z PGW Wody Polskie na wójta;
5) zniesienie opłaty za zatwierdzanie taryfy (obecnie jest ona ponoszona na rzecz Wód Polskich);
6) wprowadzenie uprawnienia do stosowania taryfy progresywnej.
Czas obowiązywania taryfy
Taryfa miałaby być zatwierdzana na okres od 1 roku do 3 lat, a nie na 3 lata jak obecnie.
Procedura zatwierdzania i uzgadniania taryf
Inicjatorem procedury zatwierdzenia taryfy byłoby przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne, które składałoby wniosek o jej zatwierdzenie do rady gminy za pośrednictwem wójta wraz z jej uzasadnieniem, w terminie 120 dni przed dniem upływu okresu obowiązywania dotychczasowej taryfy. Wójt miałby obowiązek sprawdzenia projektu nowej taryfy pod kątem jej zgodności z przepisami ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (dalej „u.z.z.w.”) oraz z ustawą Prawo wodne. W tym zakresie miałby opracowywać odpowiednie rekomendacje dla rady gminy. Rada gminy podejmowałaby wówczas uchwałę albo o zatwierdzeniu taryfy, albo o odmowie jej zatwierdzenia. Jeżeli rada gminy nie podjęłaby uchwały w ustawowym terminie, wchodziłyby w życie taryfy zatwierdzone przez wójta.
W sytuacji, gdy projekt taryfy podlegałby uzgodnieniu z organem regulacyjnym, wniosek o jej uzgodnienie byłby składany przez wójta i zatwierdzany w terminie 45 dni od dnia otrzymania wniosku. Organ regulacyjny również oceniałby zgodność tego projektu z przepisami zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz Prawem wodnym, a także pod względem zmiany warunków ekonomicznych wykonywania przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne działalności gospodarczej, w tym marży zysku oraz weryfikacji kosztów związanych ze świadczeniem usług, poniesionych w latach obrachunkowych obwiązywania poprzedniej taryfy, ustalonych na podstawie ewidencji księgowej, z uwzględnieniem planowanych zmian tych kosztów w okresie obowiązywania taryfy. W przypadku odmowy uzgodnienia projektu taryfy przez organ regulacyjny wójt byłby zobowiązany do zwrotu wniosku przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu w formie postanowienia, na które nie służyłoby zażalenie, a skarga do sądu administracyjnego. W razie zwrotu wniosku przedsiębiorstwo musiałoby złożyć do wójta nowy wniosek o zatwierdzenie taryfy uwzględniający stanowisko organu regulacyjnego.
W razie przekroczenia terminu uzgodnienia taryfy albo terminu zwrotu wniosku o jej zatwierdzenie minister właściwy do spraw gospodarki wodnej na wniosek wójta wymierzałby organowi regulacyjnemu, w drodze decyzji, kare pieniężną w wysokości 100 zł za każdy dzień opóźnienia.
W przypadku, gdyby projekt taryfy nie wymagał uzgodnienia z Wodami Polskimi, wójt i tak mógłby wystąpić do tego organu o opinię dotyczącą projektu taryfy w zakresie, w którym organ ten wydaje uzgodnienie projektu taryfy go wymagającej.
Wniosek o zatwierdzenie taryfy wraz z uzasadnieniem, rekomendacje wójta odnośnie projektu taryfy wraz z uzasadnieniem, uzgodnienie z Wodami Polskimi (jeżeli zostało wydane) oraz ewentualną opinię tego organu, a także dane ekonomiczne stanowiące podstawę zatwierdzenia taryfy (jeżeli nie zostały przedstawione w rekomendacjach wójta) podlegałyby niezwłocznemu ogłoszeniu w BIP gminy.
Rada gminy podejmowałaby uchwałę w sprawie zatwierdzenia taryfy albo odmowie jej zatwierdzenia niezwłocznie, ale jeszcze przed dniem upływu okresu obowiązywania dotychczasowej taryfy, jeżeli wniosek o jej zatwierdzenie zostałby złożony w ustawowym terminie. Jeśli przedsiębiorstwo nie dochowałoby terminu, uchwała w sprawie zatwierdzenia taryfy byłaby podejmowana w terminie 120 dni od dnia złożenia wniosku o jej zatwierdzenie.
Uchwała różnicująca ceny i stawki opłat w taryfie
Rada gminy mogłaby wprowadzić, w drodze uchwały będącej aktem prawa miejscowego, obowiązek zróżnicowania przez przedsiębiorstwo wod-kan cen i stawek opłat określonych w taryfie w zależności od progów ilości dostarczanej wody w zależności od liczby osób zamieszkałych w poszczególnych nieruchomościach mieszkalnych oraz lokalach mieszkalnych. Miałoby to na celu zachęcenie mieszkańców do racjonalnego korzystania z wody lub zapewnienia wody po niższych cenach dla gospodarstw domowych na poziomie niezbędnym do zaspokojenia podstawowych potrzeb egzystencjalnych członków gospodarstwa domowego.
W celu ustalenia zasadności podjęcia takiej uchwały rada gminy mogłaby wystąpić z wnioskiem do przedsiębiorstwa wod-kan o przekazanie informacji na temat: 1) ilości dostarczanej wody do poszczególnych nieruchomości, 2) szacunkowych danych dotyczących średniej ilości dostarczanej wody do poszczególnych nieruchomości, w tym także z podziałem na poszczególne grupy odbiorców, 3) założeń dotyczących średniego zużycia wody przez gospodarstwo domowe lub średniego zużycia wody przez gospodarstwo domowe lub osobę w gospodarstwie domowym.
Liczba progów dla mieszkańców nie mogłaby być większa niż 5, a maksymalne różnice między następującymi po sobie progami dla mieszkańców nie mogłyby być wyższe niż 30%.
Obowiązywanie taryfy kwestionowanej przez organ nadzoru
Projekt nowelizacji zakłada również regulację na wypadek stwierdzenia nieważności taryfy albo niestwierdzenia nieważności uchwały o odmowie zatwierdzenia taryfy przez organ nadzoru. W takiej sytuacji czas obowiązywania dotychczasowej taryfy wydłużyłby się o 120 dni od dnia doręczenia przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu rozstrzygnięcia nadzorczego. W razie stwierdzenia nieważności uchwały o odmowie zatwierdzenia taryfy, taryfa przekazana przez wójta do rady gminy wchodziłaby w życie w terminie 14 dni od dnia doręczenia radzie gminy rozstrzygnięcia nadzorczego.
Organy wymierzające kary pieniężne
Projekt pozostawia przy organie regulacyjnym kompetencję do wymierzania kar pieniężnych: 1) za nieprzekazanie informacji lub dokumentów na jego wezwanie lub przekazanie nieprawdziwych albo wprowadzających w błąd informacji lub dokumentów, 2) wobec przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, które nie wydaje w terminie warunków przyłączenia do sieci w terminach określonych w art. 19a ust. 1 lub 2 u.z.z.w., 3) wobec osoby sprawującej funkcję kierownika przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego niezależnie od kar nałożonych na samo przedsiębiorstwo na podstawie przepisów art. 29 ust. 1-3 u.z.z.w., ale tylko w zakresie, w jakim ten organ nałożył uprzednio karę na samo przedsiębiorstwo zgodnie ze swoją kompetencją. W obecnym stanie prawnym organ regulacyjny posiada kompetencję do nakładania kar we wszystkich przypadkach wymienionych w art. 29 u.z.z.w. Zgodnie z projektem nowelizacji wójt uzyskałby natomiast kompetencję do nakładania kar pieniężnych, o których mowa w art. 29 ust. 1 lub 2 u.z.z.w., a więc za stosowanie taryf bez przestrzegania obowiązku ich przedstawienia do zatwierdzenia lub z zawyżeniem cen lub stawek opłat oraz za zawyżanie cen i stawek opłat zatwierdzonych zgodnie z ustawą, a także odpowiednio w sytuacji, o której mowa w art. 29 ust. 8 u.z.z.w., tj. w zakresie kar dla kierownika przedsiębiorstwa wod-kan niezależnie od kary wobec samego przedsiębiorstwa, którą wymierzył wójt w ramach własnej kompetencji.
Wpływy z kar pieniężnych nakładanych przez wójta stanowiłyby dochód gminy, a przez organ regulacyjny – budżetu państwa.
Przepisy przejściowe
Projekt noweli zawiera również szereg przepisów przejściowych regulujących m. in. obowiązywanie taryf aktualnych na dzień jej wejścia w życie pod jej rządami, a także los postepowań o zatwierdzenie taryf oraz w sprawie kar pieniężnych, wszczętych, a nie zakończonych do dnia wejścia w życie ustawy. W pierwszym przypadku, taryfy obowiązujące w dniu wejścia w życie ustawy zachowywałyby moc przez okres, na który zostały zatwierdzone.
Postępowania w sprawie zatwierdzenia taryfy oraz skrócenia czasu obowiązywania taryfy prowadzone byłyby według przepisów ustawy nowej. Opłaty wniesione za wydanie decyzji o zatwierdzeniu taryfy podlegałyby zwrotowi wnioskodawcy.
Sprawy wszczęte, a niezakończone dotyczące kar pieniężnych, w których kompetencję – według nowych przepisów – posiadałby wójt, miałyby być rozpatrywane według przepisów dotychczasowych, jednakże jednocześnie miałyby zostać przekazane wójtowi.
Komentarz
Projekt jest efektem dyskusji i kontrowersji podejmowanych i istniejących już od 2017 r., kiedy to powołano Wody Polskie i uczyniono je regulatorem rynku wod-kan w ramach szerzej zakrojonego projektu centralizacji administracji publicznej i ograniczania uprawnień samorządów. Wówczas najwięcej emocji budziło więc samo pozbawienie rady gmin kompetencji w zakresie kluczowego zadania własnego gmin, jakim jest gospodarka wodno-ściekowa. Z czasem okazało się, że poza aspektami konstytucyjnymi i ustrojowymi również względy praktyczne przemawiają za koniecznością zmiany tak stworzonego systemu.
Mając na uwadze treść proponowanej regulacji kontrowersje w dalszym ciągu może jednak budzić fakt nieprzywrócenia radzie gminy wyłącznej kompetencji do zatwierdzania taryf, bez konieczności jakiegokolwiek dzielenia jej z organem regulacyjnym. Z drugiej strony stwierdzić można, iż Wody Polskie zostały powołane jako specjalistyczny organ merytoryczny właściwy w sprawach szeroko pojętej gospodarki wodno-ściekowej, a więc potrzebę uzgadniania z nim projektów uchwał rady gminy można porównać np. z koniecznością uzgadniania i poddawania opiniowaniu projektów aktów planistycznych uchwalanych przez organy gminy z organami wyspecjalizowanymi np. w zakresie dróg publicznych, ochrony gruntów rolnych i leśnych czy ochrony przyrody.
Projekt ustawy został zgłoszony do opiniowania.
Portal tworzony przez prawników
ZIEMSKI&PARTNERS KANCELARIA PRAWNA
Kostrzewska, Kołodziejczak i Wspólnicy sp. k.
Popularne
Portal tworzony przez prawników
ZIEMSKI&PARTNERS KANCELARIA PRAWNA
Kostrzewska, Kołodziejczak i Wspólnicy sp. k.