Szczególnie istotny interes publiczny warunkiem udostępnienia informacji publicznej przetworzonej

Udostępnienie informacji publicznej przetworzonej następuje po wykazaniu przez wnioskodawcę istnienia szczególnie istotnego interesu publicznego w uzyskaniu wnioskowanej informacji. Przepisy nie wskazują, jak postąpić w sytuacji, gdy wnioskodawca nie odpowie na wezwanie do jego wykazania.

Regulacje prawne

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1) ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej [dalej: Udip][1] prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego.

Udip nie precyzuje szczegółowo wszystkich aspektów procedury związanej z wnioskami o dostęp do informacji publicznej.[2] Mimo że ustawodawca użył w art. 3 ust. 1 pkt 1) Udip terminu „informacja przetworzona”, w żaden sposób go nie zdefiniował ani nie sprecyzował. Z treści przepisu art. 3 ust. 1 pkt 1) Udip nie wynika wprost obowiązek wykazania interesu publicznego przez osobę występującą o udostępnienie informacji publicznej przetworzonej, jednak konieczność istnienia takiego interesu publicznego i to o charakterze szczególnie istotnym jest niezbędna, aby wystąpiły podstawy do udostępnienia informacji przetworzonej.

Wobec braku regulacji ustawowych, zakres działania w sytuacji żądania przez wnioskodawcę udostępnienia informacji publicznej przetworzonej został w rzeczywistości ukształtowany przez orzecznictwo sądów administracyjnych.

Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny „W przypadku, gdy zdaniem podmiotu zobowiązanego do udostępnienia informacji publicznej, żądane dane zawierają w istocie wniosek o udostępnienie informacji publicznej przetworzonej powinien on zwrócić się do wnioskodawcy o wykazanie, że jego działanie jest szczególnie istotne dla interesu publicznego – art. 3 ust. 1 pkt 1 u.d.i.p.”[3].

Brak odpowiedzi na wezwanie – w praktyce

Wnioskodawca wezwany do wykazania szczególnie istotnego interesu publicznego powinien wyjaśnić, w jaki sposób zamierza wykorzystać uzyskane informacje dla ochrony tego interesu lub poprawy funkcjonowaniu organów administracji publicznej.[4]

Brak wykazania we wskazanym terminie przesłanki szczególnie istotnego interesu publicznego skutkować będzie wydaniem decyzji o odmowie udostępnienia informacji publicznej. Dopiero w razie wykazania istnienia szczególnie istotnego interesu publicznego podmiot zobowiązany załatwi wniosek o udostępnienie informacji publicznej przetworzonej w terminie miesiąca od otrzymania odpowiedzi.

Wątpliwości budzi także sytuacja, w której wnioskodawca w ogóle nie odpowie na wezwanie do wykazania szczególnie istotnego interesu publicznego. Ustalenie, jak zachować się w takim przypadku wobec braku w tym zakresie regulacji ustawowej także wymaga sięgnięcia do dorobku sądów administracyjnych.

Zgodnie z dominującym poglądem Naczelnego Sądu Administracyjnego „Niewykazanie przez wnioskodawcę interesu prawnego w uzyskaniu informacji przetworzonej lub brak odpowiedzi na wezwanie organu obligują organ do wydania decyzji odmownej”. Sąd ten wskazuje, że „W takim przypadku skierowanie zwykłego pisma do wnioskodawcy nie jest właściwą formą załatwienia sprawy. Zgodnie z art. 16 ust. 1 u.d.i.p. odmowa udostępnienia informacji publicznej oraz umorzenie postępowania w przypadku określonym w art. 14 ust. 2 następuje w drodze decyzji administracyjnej.”[5].

Również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach podkreślił, że „Zarówno bowiem niewykazanie przez wnioskodawcę interesu prawnego w uzyskaniu informacji przetworzonej jak i brak odpowiedzi na wezwanie obligują organ do wydania decyzji odmownej. Obowiązkiem organu, który uznał, że wniosek skarżącego dotyczy informacji przetworzonej, było zgodnie z art. art. 16 ust. 1 u.d.i.p. wydanie decyzji odmawiającej udostępnienia wnioskowanej informacji, w uzasadnieniu której powinien rozważyć i wskazać dlaczego jego zdaniem wnioskowana informacja ma charakter przetworzony, przy uwzględnieniu specyfiki konkretnej sprawy.”[6].

Zasygnalizować należy również odmienne stanowiska prezentowane przez sądy administracyjne, w świetle, których za prawidłowe uznaje się pozostawienie wniosku o udostępnienie informacji publicznej bez rozpoznania, w sytuacji gdy wnioskodawca w ogóle nie odpowie na wezwanie do wykazania szczególnie istotnego interesu publicznego. Tak np. WSA w Gdańsku wskazał, że „Po bezskutecznym upływie terminu na uzupełnienie braków formalnych wnioskodawczyni poinformowana została w formie elektronicznej w dniu 22 sierpnia 2023 r., że wobec nieuzupełnienia braków wniosek został pozostawiony bez rozpoznania. Działanie organu w opisanym stanie faktycznym sprawy należy uznać za prawidłowe, i tym samym stwierdzić, że organ nie pozostawał w bezczynności odnośnie załatwienia wniosku skarżącej z dnia 26 lipca 2023 r.”[7].

Pogląd taki wydaje się jednak dyskusyjny jeśli brać pod uwagę, że na etapie składania wniosku o informację publiczną nie stosuje się regulacji Kodeksu postępowania administracyjnego, a zatem również instytucji pozostawienia wniosku bez rozpoznania.

Udip przewiduje następujące formy załatwienia wniosku o udostępnienie informacji publicznej przez podmiot zobowiązany 1) udostępnienie informacji w sposób i w formie żądanej we wniosku, 2) wydanie decyzji o odmowie udostępnienia informacji publicznej, 3) powiadomienie wnioskodawcy o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i wskazanie, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie, 4) pisemne poinformowanie wnioskodawcy, że nie posiada informacji publicznej lub że żądane informacje nie stanowią informacji publicznej, 5) umorzenie postępowania gdy wniosek zostanie wycofany lub gdy informacja wprawdzie istnieje, ale może być udostępniona w sposób lub w formie innych niż określone we wniosku, a wnioskodawca w terminie 14 dni od powiadomienia nie zmodyfikuje wniosku.

Brak którejkolwiek z ww. form lub zastosowanie formy w danym przypadku niewłaściwej dla załatwienia wniosku prowadzić może do przyjęcia, że organ dopuszcza się bezczynności w sprawie z zakresu dostępu do informacji publicznej[8].

Warto w kontekście powyższego przywołać wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 lipca 2021 r., w którym Sąd ten zaznaczył, że „Przepisy u.d.i.p. nie znają instytucji „pozostawienia wniosku bez rozpoznania”, w sytuacji, gdy wnioskodawca nie odpowie na wezwanie do wykazania się interesem, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 u.d.i.p.”[9]. Naczelny Sąd Administracyjny akcentuje, że „nie jest prawidłową formą załatwienia przez organ sprawy z wniosku o informację publiczną pozostawienie wniosku bez rozpoznania wobec braku odpowiedzi wnioskodawcy na wezwanie do wskazania istotnych przesłanek, dla których niezbędne są dla niego informacje w zakresie określonym we wniosku.”[10].

Konieczność rozpatrzenia wniosku

Całkowity brak odpowiedzi na wezwanie potraktować należy zatem jako sytuację, w której nie wykazano istnienia szczególnie istotnego interesu publicznego.

Istotną kwestią jest to, że w przypadku, gdy wnioskodawca nie odpowie na wezwanie do wykazania szczególnie istotnego interesu publicznego, podmiot zobowiązany jest samodzielnie ocenić przesłanki przemawiające za istnieniem szczególnej istotności dla interesu publicznego, a dopiero w razie ustalenia jego braku wydać decyzję o odmowie udostępnienia informacji publicznej, na podstawie art. 16 ust. 1 Udip[11].

[1] T.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 902.

[2] Tak np. w wyroku NSA z dnia 22.03.2018 r., sygn. I OSK 1428/16.

[3] Wyrok NSA z dnia 20.03.2024 r., sygn. III OSK 4057/21.

[4] Tak np. w wyroku NSA z dnia 12.05.2023 r., sygn. III OSK 2196/21.

[5] Wyrok NSA z dnia 28.06.2023 r., sygn. III OSK 819/22.

[6] Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 10.10.2023 r., sygn. III SAB/Gl 185/23, orzeczenie nieprawomocne.

[7] Wyrok WSA w Gdańsku z 16.11.2023 r., III SAB/Gd 210/23.

[8] Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 15.10.2019 r., sygn. II SAB/Ol 53/19.

[9] Wyrok NSA z dnia 7.07.2021 r., sygn. III OSK 3142/21; tak również w wyroku WSA w Poznaniu z dnia 24.09.2021 r., sygn. IV SAB/Po 95/21, oraz w wyroku WSA w Poznaniu z dnia 8.09.2021 r., sygn. IV SAB/Po 68/21.

[10] Wyrok NSA z dnia 26.02.2016 r., sygn. I OSK 2451/14.

[11] Wyrok NSA z dnia 7.07.2021 r., sygn. III OSK 3142/21.