Odpady obojętne w systemie prawa

Gospodarka odpadami stanowi działalność reglamentowaną, której prowadzenie wymaga spełnienia szeregu wymogów i uzyskania stosownych decyzji. Ustawodawca zdecydował jednak, że dla odpadów obojętnych niektóre obowiązki zostały wyłączone.

Tytułem wstępu należy wskazać, że odpady obojętne zostały zdefiniowane w art. 3 ust. 1 pkt 9 uo[1] jako „odpady, które nie ulegają istotnym przemianom fizycznym, chemicznym lub biologicznym; są nierozpuszczalne, nie wchodzą w reakcje fizyczne ani chemiczne, nie powodują zanieczyszczenia środowiska lub zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi, nie ulegają biodegradacji i nie wpływają niekorzystnie na materię, z którą się kontaktują; ogólna zawartość zanieczyszczeń w tych odpadach oraz zdolność do ich wymywania, a także negatywne oddziaływanie na środowisko odcieku są nieznaczne, a w szczególności nie stanowią zagrożenia dla jakości wód powierzchniowych, wód podziemnych, gleby i ziemi”.

Ustawodawca nie określił jednak granicznych parametrów umożliwiających jednoznaczne zakwalifikowanie danych odpadów jako obojętnych. W rezultacie, zakwalifikowanie odpadów do odpadów obojętnych wymaga każdorazowej oceny spełnienia przesłanek określonych w ww. przepisie, co może nastąpić również przy pomocy badań potwierdzających „obojętność” odpadów, wykonanych przez akredytowane laboratorium.

Następnie należy zauważyć, że zasadą jest obowiązek uzyskania przez przedsiębiorcę zainteresowanego prowadzeniem działalności z zakresu gospodarki odpadami decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia (w przypadku prowadzenia przetwarzania odpadów w instalacji lub zbierania odpadów).[2] Jeden z wyjątków od tego został przewidziany w § 3 ust. 1 pkt 83 lit. b) Rozporządzenia ws. przedsięwzięć[3], zgodnie z którym do przedsięwzięć wymagających uzyskania decyzji środowiskowej nie zalicza się punktów do zbierania (w tym przeładunku) odpadów obojętnych. W rezultacie, prowadzenie zbierania odpadów obojętnych nie wymaga uzyskania decyzji środowiskowej.[4]

Kolejne „ulgi” w obowiązkach określonych ustawą o odpadach i przepisami do niej wykonawczymi dotyczą odpadów obojętnych określonych w przepisach Rozporządzenia ws. składowania odpadów[5] oraz odpadów spełniających kryteria dopuszczenia odpadów do składowania na składowisku odpadów obojętnych, określone w przepisach ww. Rozporządzenia.

W przypadku ww. odpadów obojętnych prawodawca przewidział następujące rozwiązania:

1.brak obowiązku ustanowienia zabezpieczenia roszczeń, o którym mowa w art. 48a ust. 1 uo (art. 48a ust. 2 pkt 1 i 2 uo),

2. odpady te zostały wymienione w załączniku nr 2a (niewyczerpujący wykaz kategorii odpadów niepalny) do ustawy o odpadach, a w konsekwencji uznane za odpady niepalne, co skutkuje:

a) zwolnieniem od obowiązku prowadzenia wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów (art. 25 ust. 6j uo[6]),

b) brakiem obowiązku sporządzenia operatu ppoż i przeprowadzenia Rozporządzenia ws. magazynowania odpadów – w przypadku zezwoleń na zbieranie odpadów, zezwoleń na przetwarzanie odpadów oraz pozwoleń na wytwarzanie odpadów uwzględniających zbieranie lub przetwarzanie odpadów, które dotyczą wyłącznie odpadów niepalnych (art. 41a ust. 8 pkt 2 uo),

c) możliwością magazynowania odpadów niepalnych w pasie wolnego terenu pomiędzy sekcjami magazynowymi niezawierającymi całych lub rozdrobnionych opon (§ 13 ust. 3 Rozporządzenia ws. ochrony ppoż[7]),

3. w stosunku do odpadów obojętnych stosuje się wyłącznie § 6 ust. 1 pkt 1-3[8] Rozporządzenia ws. magazynowania odpadów a zatem miejsca magazynowania takich odpadów powinny spełniać wymagania w zakresie odpowiedniego wyposażenia technicznego, odpowiedniej pojemności miejsc magazynowania tych odpadów oraz utwardzenia z użyciem wyrobów budowlanych podłoża terenu, na którym są magazynowane te odpady (§ 2 ust. 2 Rozporządzenia ws. magazynowania odpadów).

Odpady obojętne zajmują także szczególne miejsce w przypadku ich unieszkodliwiania poprzez składowanie na składowisku odpadów[9]. W myśl art. 105 ust. 2 uo przed umieszczeniem tych odpadów na składowisku odpadów nie znajduje zastosowania nakaz poddania ich procesowi przekształcenia fizycznego, chemicznego, termicznego lub biologicznego, mającego na celu ograniczenie zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi lub dla środowiska oraz ograniczenia ilości lub objętości składowanych odpadów.

Dla odpadów obojętnych określonych w przepisach Rozporządzenia ws. składowania odpadów, przeznaczonych do unieszkodliwienia poprzez składowanie, dokument w postaci „podstawowej charakterystyki odpadów” sporządza się bez przeprowadzenia badań w zakresie kryteriów dopuszczania odpadów do składowania na składowisku danego typu (art. 110 ust. 5 pkt 1 uo).

Podsumowując, charakter odpadów obojętnych sprawił, że gospodarka tymi odpadami związana jest z mniejszymi restrykcjami, począwszy od braku konieczności uzyskania decyzji środowiskowej w przypadku zbierania takich odpadów, przez określone wymagania związane z zabezpieczeniem roszczeń i magazynowaniem odpadów, aż do wymagań związanych ze składowaniem takich odpadów.

[1] Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1587 z późn. zm.) [dalej: uo lub ustawa o odpadach].

[2] Art. 72 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1094 z późn. zm.).

[3] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. poz. 1839 z późn. zm.).

[4] Zasygnalizować przy tym należy, że przepisy prawa nie przewidują analogicznego wyłączenia w przypadku przetwarzania w instalacji odpadów obojętnych, a w konsekwencji taka działalność zawsze wymaga uzyskania ww. decyzji.

[5] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 lipca 2015 r. w sprawie dopuszczania odpadów do składowania na składowiskach (Dz. U. poz. 1277) [dalej: Rozporządzenie ws. składowania odpadów].

[6] Zgodnie z tym przepisem: „Przepisów ust. 6a-6i nie stosuje się do odpadów wymienionych w załączniku nr 2a do ustawy oraz odpadów uznanych za niepalne zgodnie z art. 3 ust. 3c, niebędących odpadami niebezpiecznymi”.

[7] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 lutego 2020 r. w sprawie wymagań w zakresie ochrony przeciwpożarowej, jakie mają spełniać obiekty budowlane lub ich części oraz inne miejsca przeznaczone do zbierania, magazynowania lub przetwarzania odpadów (Dz. U. poz. 296).

[8] Rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 11 września 2020 r. w sprawie szczegółowych wymagań dla magazynowania odpadów (Dz. U. poz. 1742).

[9] Na marginesie zwrócenia uwagi wymaga art. 108 uo, zgodnie z którym „Na składowisku odpadów obojętnych mogą być składowane tylko odpady obojętne.”