Czy gmina może zapewnić wspólną obsługę związkowi międzygminnemu?

W ocenie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu gminna jednostka organizacyjna nie może prowadzić wspólnej obsługi na rzecz związku międzygminnego.

Od kilku lat obowiązują przepisy pozwalające gminom zapewniać wspólną obsługę administracyjną, finansową i organizacyjną na rzecz powiązanych z nią struktur organizacyjnych. W art. 10a i 10b ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym[1] wymienione są rodzaje podmiotów, które mogą stać się jednostkami obsługującymi (prowadzącymi wspólną obsługę) albo jednostkami obsługiwanymi. W niektórych przypadkach jednostki te określa rada gminy w uchwale, w innych niezbędne jest zawarcie porozumienia między jednostką obsługującą i jednostką obsługiwaną.

Zgodnie z art. 10a u.s.g. gmina może zapewnić wspólną obsługę, w szczególności administracyjną, finansową i organizacyjną:

1) jednostkom organizacyjnym gminy zaliczanym do sektora finansów publicznych,

2) gminnym instytucjom kultury,

3) innym zaliczanym do sektora finansów publicznych gminnym osobom prawnym utworzonym na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego.

Odpowiadając na pytanie jednej z gmin, RIO w Poznaniu zmierzyło się z problemem tego, czy gminne centrum usług wspólnych może prowadzić wspólną obsługę na rzecz związku międzygminnego m.in. w zakresie usług finansowo-księgowych i prawnych.

Kluczowe znaczenie miało to, czy związek międzygminny spełnia wymagania określone w art. 10a pkt 3 u.s.g. RIO w Poznaniu sformułowało pięć kryteriów, których spełnienie jest niezbędne, aby określony podmiot mógł stać się „jednostką obsługiwaną” na podstawie przywołanej regulacji:

− będzie zaliczany do sektora finansów publicznych,

− będzie gminną osobą prawną,

− będzie utworzony na podstawie odrębnych ustaw,

− będzie utworzony w celu realizacji zadań publicznych,

− nie będzie: przedsiębiorstwem, instytutem badawczym, bankiem, spółką prawa handlowego.

W konsekwencji RIO uznało, że związek międzygminny nie może być jednostką obsługiwaną, gdyż nie jest tworzony na podstawie odrębnej ustawy oraz nie jest gminną osobą prawną[2]. Także przepisy bezpośrednio odnoszące się do związku międzygminnego nie przewidują możliwości uznania go za jednostkę obsługiwaną w ramach wspólnej obsługi prowadzonej przez gminę. Związek może być natomiast jednostką obsługującą, jeżeli został w tym celu utworzony.

[1] Dz. U. 2023 r. poz. 40 ze zm., dalej jako: u.s.g.

[2] Przy czym w odpowiedzi RIO zaznaczyło, że nawet gdyby związek międzygminny uznać za gminną osobę prawną, to wniosek odnoszący się do wspólnej obsługi pozostanie ten sam.