Gdy nie ma wielu kandydatów… Czy można dostać mandat bez wyborów?

Dziś ciąg dalszy serii artykułów przedwyborczych. Kodeks wyborczy reguluje sytuacje, w których z uwagi na niedostateczną liczbę kandydatów nie odbędą się tradycyjne wybory. Jak wyłaniani są wówczas radni oraz wójt, burmistrz albo prezydent miasta?

Wprowadzenie

Zazwyczaj nie ma problemu ze znalezieniem kandydatów, którzy chcieliby pełnić funkcje w organach gminy. Dotyczy to zarówno małych, jak i dużych samorządów. Sporadycznie zdarzają się jednak sytuacje, w których brakuje osób zainteresowanych lub kandydaci zgłaszani są w liczbie, która li tylko równa jest liczbie mandatów oczekujących na obsadzenie. Co dzieje się w takiej sytuacji?

Wybory do rady gminy, rady miejskiej albo rady miasta

Zgłoszenie list wyborczych jest ważnym elementem procedury wyborczej. Jeżeli w terminie przewidzianym dla zgłoszenia list kandydatów:

1) nie zostanie w danym okręgu wyborczym zgłoszona żadna lista albo

2) zostanie zgłoszona tylko jedna lista, a liczba zgłoszonych kandydatów jest równa liczbie radnych wybieranych w okręgu bądź mniejsza od niej,

– wówczas gminna komisja wyborcza niezwłocznie wzywa, przez rozplakatowanie obwieszczeń, do dokonania dodatkowych zgłoszeń. W takim przypadku termin zgłaszania list kandydatów ulega przedłużeniu o 5 dni, licząc od dnia rozplakatowania obwieszczenia.

Jeżeli mimo to w danym okręgu wyborczym nie została zarejestrowana żadna lista kandydatów albo została zarejestrowana tylko jedna lista kandydatów, wyborów w tym okręgu nie przeprowadza się.

Natomiast jeżeli w okręgu wyborczym zarejestrowana liczba kandydatów jest równa liczbie radnych wybieranych w danym okręgu wyborczym lub od niej mniejsza, zarejestrowani kandydaci są przez terytorialną komisję wyborczą uznawani za wybranych na radnych, a odpowiednio pozostałe mandaty pozostają nieobsadzone[1].

Wybory na wójta, burmistrza albo prezydenta miasta

Procedura przebiega inaczej w przypadku wyboru wójta, burmistrza lub prezydenta miasta[2]. W przypadku, w którym ostatecznie nie zostanie zgłoszony żaden kandydat albo zgłoszono jednego kandydata, gminna komisja wyborcza niezwłocznie wzywa, przez rozplakatowanie obwieszczeń, do dokonania dodatkowych zgłoszeń. W takim przypadku termin zgłaszania kandydatów ulega przedłużeniu o 5 dni, licząc od dnia rozplakatowania obwieszczeń.

Jeżeli mimo to został zarejestrowany tylko jeden kandydat, przeprowadza się wybory, podczas których głosowanie polega na opowiedzeniu się „za” lub „przeciw” temu kandydatowi. Uznaje się go za wybranego, jeżeli uzyskał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli natomiast uzyskał połowę lub mniej głosów, wówczas wyboru dokonuje rada gminy bezwzględną większością głosów swego ustawowego składu, w głosowaniu tajnym.

Rada gminy wybiera wójta również wówczas, gdy gdy mimo dodatkowego terminu zupełnie nikt nie zgłosi się do kandydowania.

Jeżeli zaś rada gminy nie dokona wyboru wójta w terminie dwóch miesięcy od dnia wyborów, Prezes Rady Ministrów wyznacza (na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej) osobę pełniącą obowiązki wójta do końca kadencji.

Podsumowanie

Zarówno w przypadku wyborów do rady, jak i na wójta może dojść do sytuacji, w której liczba zainteresowanych kandydowaniem jest mniejsza lub równa liczbie mandatów do obsadzenia. Możliwe jest wówczas, że kandydaci zostaną radnymi bez przeprowadzania wyborów.

Przy obsadzaniu stanowiska wójta wyborcy będą mogli głosować nawet w sytuacji zgłoszenia jednego z kandydatów. Dopiero w przypadku braku kandydata lub nieuzyskania poparcia większości głosujących przez jedyną osobę startującą w wyborach powszechnych, wójta wybierze rada gminy. Jeżeli i to się nie powiedzie, osoba pełniąca jego obowiązki zostanie wskazana przez premiera.

[1][1] Nie omawiam tu kwestii wyborów uzupełniających.

[2] Dalej zbiorczo: wójt.