Upadek na śliskim chodniku, za który nikt nie odpowiada

Zgodnie z przepisami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1469; dalej: u.u.c.p.g.) właściciele nieruchomości[1], są zobowiązani m.in. do uprzątnięcia błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z dróg przeznaczonych dla ruchu pieszych położonych bezpośrednio przy granicy ich nieruchomości. W sytuacji niedopełnienia obowiązku utrzymania czystości na chodniku, ponoszą oni odpowiedzialność cywilną za powstałą szkodę na zasadzie winy (art. 415 kodeksu cywilnego; t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1610; dalej: k.c.). Nie w każdym jednak przypadku szkoda jest następstwem zawinionego zaniechania podmiotów, na które ustawa nakłada ww. obowiązek. Co w konsekwencji oznacza, że w niektórych przypadkach nie będą oni ponosić odpowiedzialności odszkodowawczej za upadek na oblodzonymi czy nieodśnieżonym chodniku czy drodze.

Powyższe twierdzenie znalazło swoje odzwierciedlenie w rozstrzygnięciach zapadłych w dwóch sporach sądowych, gdzie orzekające sądy oddaliły zgłoszone roszczenie o zapłatę odszkodowania.

Stan faktyczny pierwszej sprawy prezentował się następująco:

W dniu 17 grudnia 2016 roku po godzinie 18 powódka wyszła z domu i udała się pieszo do kościoła. Co istotne, w momencie wyjścia powódki z domu, nawierzchnie chodników i ulic były czyste. W czasie spaceru nagle zaczął padać marznący deszcz. Powódka szła chodnikiem, kiedy poślizgnęła się na powstałej w wyniku opadów cienkiej i bardzo śliskiej warstwie lodu. W wyniku zdarzenia doszło u powódki do otwartego złamania kości udowej.

Powódka wytoczyła powództwo przeciwko Gminie Miastu S. o zadośćuczynienie i odszkodowanie za powstałą szkodę na osobie oraz o rentę. Pozwana Gmina nie kwestionowała ani faktu upadku powódki, ani że do zdarzenia szkodowego doszło na terenie stanowiącym jej własność, będącym jednocześnie ciągiem komunikacyjnym dla ruchu pieszych. Osią sporu było ustalenie, czy można pozwanej przypisać winę w związku powstałym u powódki urazem.

Sąd Okręgowy uznał powództwo za bezzasadne. W oparciu o przepisy dotyczące utrzymania dróg oraz ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach ustalono, że pozwana była odpowiedzialna za stan nawierzchni chodnika, po którym poruszała się powódka. Jednocześnie, Sąd I instancji wyraźnie zaakcentował, że dopiero w czasie, kiedy powódka wyszła z domu, warunki atmosferyczne zaczęły się gwałtownie pogarszać. Co istotne, do zdarzenia szkodowego doszło po upływie kilku minut od opuszczenia przez powódkę domu. Nie można więc wymagać od właścicieli nieruchomości znajdujących się bezpośrednio przy chodniku oraz zarządcy drogi, aby w okresie zimowym, w nocy i w czasie nagłej zmiany pogody w ogóle nie dopuścili do powstania oblodzenia i nieprzerwanie czyścili nawierzchnię drogi. Na ww. podmiotach spoczywa obowiązek dochowania należytej staranności w zapobieganiu i oczyszczania nawierzchni drogi. Zdaniem Sądu I instancji „odpowiedzialność wynikająca z art. 5 ust. 1 pkt 4 u.u.c.p.g. nie jest odpowiedzialnością absolutną i nie jest oparta na zasadzie ryzyka. Odpowiedzialność z ww. przepisu opiera się na zasadzie winy, a więc działanie sprawcy szkody musi być zawinione”. W takiej sytuacji, jeśli do szkody dojdzie chwilę po wystąpieniu zamarzającego deszczu, nie można przypisać odpowiedzialności podmiotowi odpowiedzialnemu za utrzymanie drogi.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie oddalił apelację powódki[2]. W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia Sąd II instancji stwierdził, że podstawą odpowiedzialności za powstałą szkodę nie mogą być przepisy art. 417-4172 k.c. dotyczące odpowiedzialności Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej. Odpowiedzialność w takim przypadku winna być oparta o art. 415 k.c. Sąd Apelacyjny stwierdził, „jest oczywiste, że nawet w przypadku jednostki samorządu terytorialnego posiadającej wyspecjalizowane służby, musi upłynąć odpowiedni czas pomiędzy wystąpieniem śliskości chodnika a podjęciem działań zmierzających do ich usunięcia”.

Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny także w drugiej sprawie:

W dniu 13 stycznia 2016 roku powód poślizgnął się i upadł na pochyłej drodze osiedlowej, będąca drogą pożarową, która nie była należycie odśnieżona. W wyniku wypadku doszło u powoda do złamania dwukostkowego lewej goleni. Miejsce, w którym doszło do zdarzenia, należało do spółdzielni mieszkaniowej.

Powód wystąpił przeciwko ubezpieczycielowi spółdzielni mieszkaniowej z roszczeniem o zadośćuczynienie. Sąd Okręgowy oddalił powództwo uznając je za bezzasadne[3].

Sąd Apelacyjny w Lublinie oddalił apelację wywiedzioną przez powoda[4]. Zdaniem Sądu Odwoławczego powód nie udowodnił zaistnienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności, o których mowa w art. 415 k.c., podkreślając przy tym, że „nie w każdej sytuacji, której następstwem jest szkoda w mieniu czy na osobie powstaje czyjaś cywilnoprawna odpowiedzialność odszkodowawcza. Zdarzają się przecież sytuacje, które określamy mianem "nieszczęśliwego zdarzenia czy wypadku", za który nikt nie odpowiada”. W dalszej części uzasadnienia Sąd II instancji zauważył, że powód, poruszając się po parkingu, nie skorzystał z przeznaczonych do tego zejść, tylko poszedł „na skróty”. Obowiązek uprzątnięcia śniegu i lodu dotyczy chodników, a nie wszystkich miejsc, po których może się poruszać pieszy. Tym samym zaistniałe zdarzenie należy rozpatrywać w kategoriach nieszczęśliwego wypadku.

Przedstawione wyroki są prawomocne.

[1] Obowiązek, o którym mowa w ustawie, został nałożony nie tylko na formalnego właściciela nieruchomości, ale również na inne podmioty aktualnie władających nieruchomością – por. J. Janusz, Uprzątnięcie błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z dróg dla pieszych, ABC – komentarz praktyczny, Lex/el.

[2] wyrok SA w Szczecinie z dnia 24 marca 2021 r., sygn. akt I ACa 434/20, Lex nr 3184029.

[3] nie wskazano argumentów, w oparciu o które Sąd wydał rozstrzygnięcie takiej treści.

[4] wyrok SA w Lublinie z dnia 30 czerwca 2020 r., sygn. akt I ACa 233/19, Lex nr 3044500.