Zdalna kontrola właścicieli nieruchomości na gruncie przepisów UCPG

Niejednokrotnie w praktyce organów administracji jest tak, że charakter kontroli określonych podmiotów pod kątem przestrzegania przepisów ustawy nie wymaga, aby kontrolujący każdorazowo udawali się osobiście do siedziby kontrolowanego bądź do innej nieruchomości objętej kontrolą. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, w których możliwe jest zrealizowanie celów kontroli w wyniku przesłania organowi określonych dokumentów. Pandemia COVID-19 skłoniła ustawodawcę do wsłuchania się w głos środowiska przedsiębiorców postulującego wprowadzenie przepisów umożliwiających prowadzenie kontroli w sposób zdalny. Jednakże, aby przeprowadzić kontrolę w sposób zdalny należy zachować pewne warunki.

Kontrolujący i kontrolowani

Wójt[1] jest organem, któremu na podstawie art. 9u ust. 1 u.u.c.p.g.[2] powierzono sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem i stosowaniem przepisów tej ustawy.

Przepisy ustawy zawierają szereg obowiązków, których adresatami są w szczególności wytwórcy odpadów komunalnych, podmioty wykonujące działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, a także właściciele nieruchomości, w tym zarówno przedsiębiorcy jak i osoby niebędące przedsiębiorcami.

Tematykę praw i obowiązków kontrolujących i kontrolowanych omówiono szerzej w opublikowanym na łamach naszego Portalu artykule z dnia 7 sierpnia 2023 r. pt. Kontrola wykonywania obowiązków przez właścicieli nieruchomości na gruncie UCPG.

Zdalna kontrola przedsiębiorców

Z dniem 24 czerwca 2020 r. weszła w życie ustawa[3], na mocy której do Prawa przedsiębiorców[4] (dalej również jako „p.p.”), w art. 51 dodano ust. 3a, który umożliwił organom prowadzenie kontroli przedsiębiorców w sposób zdalny, za pośrednictwem operatora pocztowego bądź poczty elektronicznej. Przepis ten stanowi, że:

za zgodą przedsiębiorcy kontrola lub poszczególne czynności kontrolne mogą być przeprowadzone w sposób zdalny za pośrednictwem operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 1041) lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. z 2020 r. poz. 344), jeżeli może to usprawnić prowadzenie kontroli lub przemawia za tym charakter prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej.

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy wprowadzającej powyższą zmianę, wprowadzenie takiego rozwiązania miało uelastycznić sposób dokonywania kontroli przedsiębiorców, tak, aby nie powodowała ona uciążliwości w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa. Nowe rozwiązanie miało usprawnić prowadzenie kontroli w szczególności w tych przypadkach, w których nie zachodziła konieczność osobistego stawiennictwa osób kontrolujących w siedzibie przedsiębiorstwa, a dla zrealizowania celów kontroli wystarczyła analiza stosownych dokumentów okazanych przez kontrolowanego.

Z powyższego wynika więc, że o ile nie zachodzi potrzeba dokonania czynności takich jak np. oględziny miejsca prowadzenia działalności, pobór próbek, itp., całość lub część kontroli u przedsiębiorcy może ograniczyć się do przesłania wójtowi lub osobie przez niego upoważnionej określonej dokumentacji za pośrednictwem operatora pocztowego bądź za pomocą poczty elektronicznej.

Zgoda przedsiębiorcy na kontrolę zdalną

Kontrola w trybie zdalnym może zostać przeprowadzona jedynie za zgodą przedsiębiorcy. Ustawa nie określa trybu, w jakim zgoda powinna zostać udzielona, jak również nie zawiera odesłania w tym zakresie do innej ustawy. Należy więc przyjąć, że podobnie jak zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli, zgoda powinna przybrać formę pisemną[5]. Stąd też nie jest możliwe przykładowo, aby wójt zawiadamiając o zamiarze wszczęcia z góry jednostronnie ustalił, że kontrola odbędzie się w trybie zdalnym.

Należy mieć na względzie ogólną zasadę, zgodnie z którą kontrolę przeprowadza się w siedzibie przedsiębiorcy lub w miejscu wykonywania działalności gospodarczej oraz w godzinach pracy lub w czasie faktycznego wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę. Wszelkie odstępstwa od tej zasady, wymienione w przepisach art. 51 ust. 2-3a p.p., w tym możliwość prowadzenia kontroli zdalnej, uzależnione są od zgody kontrolowanego.

Niespełnienie warunku w postaci uzyskania zgody przedsiębiorcy dyskwalifikuje z postępowania kontrolnego materiał dowodowy pozyskany z naruszeniem powyższych zasad, o czym stanowi przepis art. 51 ust. 4 p.p. Może to również stanowić podstawę do wniesienia sprzeciwu przez kontrolowanego[6]. Ustawodawca stworzył w ten sposób barierę ochronną przed nieuprawnionym ingerowaniem organów kontrolnych w zakres dokumentacji przedsiębiorcy[7].

Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby wójt zawiadamiając przedsiębiorcę o zamiarze wszczęcia kontroli, zawarł zarówno samo zawiadomienie, jak i prośbę o wyrażenie zgody na przeprowadzenie kontroli w trybie zdalnym w jednym dokumencie. Za dopuszczalne należy uznać także wskazanie z góry zakresu dokumentacji, która powinna być przekazana do organu za pośrednictwem operatora pocztowego lub środków komunikacji elektronicznej w ramach kontroli zdalnej na wypadek wyrażenia zgody przez kontrolowanego.

Zdalna kontrola osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami

Do kontroli przestrzegania przepisów u.u.c.p.g przez osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami nie stosuje się przepisów ustawy p.p. i nie jest możliwe zastosowanie zawartych tam regulacji dotyczących kontroli w trybie zdalnym.

Analogicznych rozwiązań, które dałoby się zastosować w stosunku do osób fizycznych nie wprowadzono do przepisów u.u.c.p.g., jak również brakuje ich w treści art. 379 i 380 p.o.ś.[8]. Nie wprowadzono również regulacji umożliwiającej organom odpowiednie stosowanie przepisów o kontroli zdalnej z p.p. w stosunku do osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami.

Dodatkowo za brakiem możliwości prowadzenia kontroli zdalnej w stosunku do osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami przemawia m.in. fakt, że w przepisie art. 379 ust. 3 pkt 4 p.o.ś. upoważniono organ kontrolujący do żądania jedynie okazania dokumentów, a nie sporządzenia i wydania lub przesłania kopii[9].

W związku z powyższym należy przyjąć, że wobec braku jednoznacznej podstawy prawnej nie jest dopuszczalne kontrolowanie osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami w trybie zdalnym.

[1] a także burmistrz i prezydent miasta, w treści artykułu zbiorczo nazywani „wójtem”

[2] Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1469 ze zm.

[3] Ustawa z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19, Dz. U. z 2020 r. poz. 1086

[4] Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 221 ze zm.

[5] por. M. Zdyb, G. Lubeńczuk, A. Wołoszyn-Cichocka, art. 48, Prawo przedsiębiorców. Komentarz, Warszawa 2019,

[6] M. Zdyb, G. Lubeńczuk, A. Wołoszyn-Cichocka, art. 51, Prawo przedsiębiorców…,

[7] A. Żywicka [w:] L. Bielecki, J. Gola, K. Horubski, K. Kokocińska, E. Komierzyńska-Orlińska, A. Żywicka, Komentarz do ustawy – Prawo przedsiębiorców [w:] Konstytucja biznesu. Komentarz, Warszawa 2019, art. 51.

[8] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2556 ze zm.

[9] Z. Bukowski [w:] E. K. Czech, K. Karpus, B. Rakoczy, Z. Bukowski, art. 379, Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Warszawa 2013, art. 379.