Organy samorządu terytorialnego, a ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu

Od 1 marca 2018 roku (z uwzględnieniem późniejszych nowelizacji) obowiązują przepisy ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej: Ustawa). Wdrożenie przedmiotowych przepisów miało na celu dostosowanie ustawodawstwa polskiego do rozwiązań unijnych. Ustawa określa 1) zasady i tryb przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, oraz 2) warunki wykonywania działalności gospodarczej przez niektóre instytucje obowiązane. Akt prawny w art. 2 ust. 1 definiuje szeroki katalog podmiotów, jako instytucji obowiązanych, które są zobligowane do podejmowania szeregu czynności i wdrożenia wewnętrznych procedur. W przedmiotowym katalogu nie znajdziemy jednostek samorządu terytorialnego. Jednak przepisy Ustawy nakładają na te podmioty, a ściślej na ich organy, określone obowiązki.

Artykuł 2 ust. 2 podpunkt 8 wprowadza definicję jednostek współpracujących, przez które rozumie się m.in. organy jednostek samorządu terytorialnego, Narodowy Bank Polski, Komisję Nadzoru Finansowego, czy Najwyższą Izbę Kontroli. W Ustawie zostały określone obowiązki dotyczące jednostek współpracujących, wobec czego i na organy samorządowe zostały nałożone określone obciążenia.

Obowiązek wdrożenia procedury

Zaczynając od jednego z ważniejszych zagadnień należy wskazać, że organy jednostek samorządu terytorialnego mają obowiązek opracowania i wdrożenia instrukcji postępowania na wypadek sytuacji podejrzenia popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Ustawa nie zawiera wytycznych co do kształtu owej procedury. Jednak, mając na względzie cel wprowadzonych przepisów oraz rolę jednostek współpracujących w strukturze AML, uznać należy, iż ww. procedura stanowi odpowiednik wewnętrznej procedury, o której mowa w art. 50 Ustawy, a którą to mają obowiązek wprowadzić instytucje obowiązane. Konstruując i wdrażając ową procedurę należy wziąć pod uwagę charakter i specyfikę danej jednostki samorządowej. W mojej ocenie zasadnym również będzie przeprowadzenie krótkiego wdrożenia owej procedury wśród pracowników.

Obowiązek powiadomienia

Organ jednostki samorządu terytorialnego ma również obowiązek zawiadomić Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (dalej: GIIF) o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Przedmiotowe powiadomienie powinno zawierać uzasadnienie jego przekazania, dane identyfikujące, którymi dysponuje jednostka oraz opis okoliczności. Ustawodawca nie zdecydował się na precyzyjne określenie terminu złożenia powiadomienia, wskazując, że czynność powinna zostać podjęta niezwłocznie. Wobec czego jednostka ma swobodę w jego złożeniu, jednak biorąc pod uwagę cel wprowadzonych przepisów, zaleca się podejmowanie czynności bez zbędnej zwłoki.

Obowiązek sprawozdawczy

Zgodnie z dyspozycją art. 32 ust. 2 Ustawy, Rada Ministrów przyjęła w drodze uchwały z dniem 12 maja 2021 r. (data wejścia w życie) strategię przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Z ową strategią skorelowany jest terminowy obowiązek organów jednostek samorządu terytorialnego przekazywania do GIIF informacji o sposobie wykorzystania zaleceń zawartych w strategii. Jak wskazano wyżej obowiązek ten jest terminowy i jego spełnienie powinno nastąpić co najmniej raz na 6 miesięcy od dnia ogłoszenia strategii w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. W konsekwencji termin na przekazanie przez organ kolejnej informacji o podjętych działaniach mija 11 listopada 2023 r. W tym miejscu warto wyjaśnić, iż strategia zawiera zestawienie działań do realizacji w ramach poszczególnych priorytetów. Działanie określone w ramach każdego z zawartych priorytetów jest równoznaczne z zaleceniem, o którym mowa wyżej. Wobec czego organy jednostek samorządu terytorialnego, przekazując przedmiotowe informacje, mogą odnieść się do działań wskazanych w strategii.

Współpraca z Generalnym Inspektorem Informacji Finansowej

Jednostki współpracujące przekazują GIIF informacje lub dokumenty mogące mieć wpływ na krajową ocenę ryzyka (art. 26 ust. 1 Ustawy). Ustawa nie precyzuje żadnych wytycznych w tym zakresie. Wobec czego, jeśli organ uzna, iż określona informacja ma wpływ na krajową ocenę ryzyka może przekazać takie dane do GIIF. Niezależnie od powyższego GIIF ma uprawnienie do żądania od jednostki współpracującej przekazania określonych informacji lub dokumentów, mogących mieć wpływ na krajową ocenę ryzyka. W takim żądaniu GIIF określa format oraz termin przekazania danych.

Informowanie o rozbieżnościach

Warto również zwrócić uwagę, że organy jednostek samorządu terytorialnego mogą informować o odnotowanych rozbieżnościach między informacjami zgromadzonymi w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych, a posiadanymi informacjami o beneficjentach rzeczywistych. W takiej sytuacji przekazują organowi właściwemu tj. Ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych zweryfikowaną informację o tych rozbieżnościach wraz z uzasadnieniem i dokumentacją dotyczącą odnotowanych rozbieżności.

Zalecenia

Ustawa reguluje istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa finansowego zagadnienia. Obowiązki nałożone zarówno na instytucje obowiązane, jak i jednostki współpracujące są często złożone i skomplikowane. Mimo iż omawiane przepisy obowiązują od dłuższego czasu, obserwuję ich niepełne lub nieprawidłowe wdrożenie. Wobec czego zaleca się weryfikację spełnienia omawianych obowiązków pod kątem prawidłowości ich realizacji zgodnie z obowiązującymi przepisami.