Jak należy sporządzić i uzasadnić wniosek o zmianę przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolne i nieleśne oraz czym kieruje się organ wydający decyzje w sprawie.

I. Podstawy prawne

Zasady zmiany przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze i nieleśne uregulowane są w ustawie z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2409) [dalej jako: uogrl]. Postępowanie w sprawie wyrażenia zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne jest odrębnym postępowaniem administracyjnym, do którego zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2023 poz. 775) [dalej jako: kpa].

II. Wymogi wniosku

Wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie wyrażenia zgody na zmianę przeznaczenia gruntów składa wójt (burmistrz, prezydent miasta), dołączając:

1. opinię dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych – w odniesieniu do gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa;
2. opinię dyrektora parku narodowego - w odniesieniu do parków narodowych,
3. opinię marszałka województwa - w odniesieniu do gruntów rolnych klas I-III oraz gruntów leśnych nie stanowiących własności Skarbu Państwa.

Opinie te mają charakter współdziałania organów, nie są one jednak wiążące dla organów prowadzących postępowanie w tej sprawie.

Wniosek o wyrażenie zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne powinien zawierać:

1. uzasadnienie potrzeby zmiany przeznaczenia gruntów;
2. wykaz powierzchni wnioskowanych gruntów, z uwzględnieniem klas bonitacyjnych gruntów rolnych i typów siedliskowych gruntów leśnych;
3. ekonomiczne uzasadnienie projektowanego przeznaczenia, uwzględniające w szczególności;

a) sumę należności i opłat rocznych za grunty projektowane do przeznaczenia na cele nierolnicze i nieleśne;

b) przewidywany rozmiar strat, które poniesie rolnictwo i leśnictwo w wyniku ujemnego oddziaływania inwestycji lokalizowanych na gruntach projektowanych do zmiany przeznaczenia.

Nadto do wniosku powinna być dołączona mapa gminy lub miasta, z oznaczeniem gruntów zabudowanych, klas bonitacyjnych gruntów rolnych i typów siedliskowych gruntów leśnych oraz granic gruntów objętych wnioskiem o zmianę przeznaczenia.

III. Organy właściwe do rozpatrzenia sprawy

Organem właściwym w sprawach ochrony gruntów rolnych co do zasady jest starosta. W poszczególnych kategoriach spraw zgodę na przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne wyrażają:

- minister właściwy do spraw rolnictwa i rozwoju wsi – odnośnie do gruntów rolnych klas I-III;

- minister właściwy do spraw środowiska - odnośnie do gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa;

- marszałek województwa po uzyskaniu opinii izby rolniczej – odnośnie do gruntów leśnych niestanowiących własność Skarbu Państwa.

Kompetencje opiniodawcze przysługują także m.in.: dyrektorowi okręgowego urzędu górniczego, wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu, wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków, izbie rolniczej, placówkom naukowym. Od decyzji starosty przysługuje odwołanie do samorządowego kolegium odwoławczego.

IV. Zasady zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne

Przeznaczenie gruntów na cele nierolnicze i nieleśne jest nieuniknione w procesie inwestycyjno-budowlanym, dlatego organ rozpatrując taki wniosek kieruje się zasadami racjonalnego działania, określonymi w ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych (art. 3 ust. 1 pkt 1, art. 6 ust. 1 i 7 ust. 1 i 2 uogrl):

1. zasadą ograniczania przeznaczania gruntów rolnych na cele nierolnicze i nieleśne (art. 3 ust. 1 uogrl);
2. zasadą, że na cele nierolnicze i nieleśne przeznaczać można przede wszystkim grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie ich braku – inne grunty o najniższej przydatności produkcyjnej (art. 6 ust. 1 uogrl);
3. zasadą, że zmiana przeznaczenia gruntów może być przeprowadzona wyłącznie w oparciu o miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (7 ust. 1 uogrl);
4. zasadą, że wymagana jest uprzednia zgoda innego organu w przypadku zmiany przeznaczenia następujących gruntów:

- gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I-III;

- gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa;

- pozostałych gruntów leśnych (czyli stanowiących własność: gminy, powiatu,
województwa, os. fizycznej, os. prawnej oraz innej jednostki organizacyjnej) (art. 7 ust. 2 uogrl).

Wyjątki:

Nie wymaga uzyskania zgody ministra właściwego do spraw rozwoju wsi przeznaczenie na cele nierolnicze i nieleśne gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas: I-III, jeżeli grunty te spełniają łącznie następujące warunki:

1. co najmniej połowa powierzchni każdej zwartej części gruntu zawiera się w obszarze zwartej zabudowy;
2. położone są w odległości nie większej niż 50 m od granicy najbliższej działki budowlanej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami;
3. położone są w odległości nie większej niż 50 m od drogi publicznej w rozumieniu ustawy o drogach publicznych;
4. ich powierzchnia nie przekracza 0,5 ha, bez względu na to, czy stanowią jedną całość, czy stanowią kilka odrębnych części.

V. Podsumowanie

Organ rozpoznając wniosek o zmianę przeznaczenia gruntów powinien kierować się zasadami określonymi w przepisach ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, a wydając decyzję powinien rozważyć interes publiczny i interes wnioskującej wspólnoty lokalnej oraz właścicieli nieruchomości. Na tym tle dochodzi często do kolizji interesów i wówczas stosownie do okoliczności zachodzi potrzeba dania pierwszeństwa jednemu dobru przed drugim. Wynik ważenia interesu publicznego i interesu podmiotu wnioskującego o zmianę przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze i nieleśne zależy od okoliczności konkretnej sprawy, dlatego organ prowadząc postępowanie w sprawie winien dokonać oceny przydatności produkcyjnej gruntu na terenie objętym wnioskiem i w oparciu o rzetelną analizę wydać decyzję. Ochrona tego rodzaju gruntów nie może być ochroną realizowaną za wszelką cenę i skutkować brakiem lub istotnym ograniczeniem możliwości rozwoju gminy, zatem jeżeli wnioskodawca wskazuje racjonalne powody, dla których grunty takie powinny być przeznaczone na cele nierolnicze, to wówczas nie można odmówić zmiany ich przeznaczenia tylko dlatego, że ustawa nakazuje szczególnie tego rodzaju grunty chronić.

Zmiana przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele nierolnicze i nieleśne nie jest wystarczająca z punktu widzenia całego procesu odrolnienia czy odlesienia gruntu. Aby grunt mógł być faktycznie wykorzystywany na cele inne niż rolne i leśne, musi zostać wyłączony z produkcji.

Ale o tym już w kolejnym artykule…