Kryteria różnicowania górnych stawek opłat za odbiór odpadów

Rada Gminy różnicując wysokość górnych stawek opłat za odbiór odpadów komunalnych nie może stosować kryteriów innych niż te, które przewiduje ustawa. 

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z dnia 22 czerwca 2023 r. (sygn. I SA/Gl 344/23) uwzględnił skargę Wojewody Śląskiego na uchwałę Rady Gminy w przedmiocie ustalenia górnych stawek opłat za opróżnianie zbiorników bezodpływowych lub osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości oraz usuwanie odpadów komunalnych dla właścicieli nieruchomości, którzy nie są zobowiązani do ponoszenia opłat za gospodarowanie odpadami na terenie gminy.

Zaskarżona uchwała

Rada Gminy [dalej: organ] podjęła uchwałę w przedmiocie ustalenia górnych stawek opłat za opróżnianie zbiorników bezodpływowych lub osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości oraz usuwanie odpadów komunalnych dla właścicieli nieruchomości, którzy nie są zobowiązani do ponoszenia opłat za gospodarowanie odpadami na terenie gminy.

W § 2 zaskarżonej uchwały Rada Gminy uzależniła wysokość górnych stawek opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości, którzy nie są zobowiązani do ponoszenia opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi na rzecz Gminy, od wielkości pojemników lub worków na odpady.

Przepis § 3 uchwały stanowi natomiast, że „Stawki opłat o których mowa w § 1 i § 2 zawierają podatek od towarów i usług”.

Skarga Wojewody

Wojewoda Śląski [dalej: organ nadzoru] na podstawie art. 93 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym [dalej: u.s.g.] wniósł skargę do WSA w Gliwicach na ww. uchwałę Rady Gminy, domagając się stwierdzenia jej nieważności w części określonej w § 2 oraz § 3 w zakresie wyrazów „i § 2”. W ocenie Wojewody uchwała jest sprzeczna z art. 6 ust. 2 w związku z ust. 4 i 4a ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach [dalej: u.c.p.g.], a wskazane naruszenie jest naruszeniem istotnym, gdyż zawiera uchybienie w zakresie prawidłowej delegacji ustawowej.

Art. 93 ust. 1 u.s.g. stanowi, że po upływie 30 dni organ nadzoru [w niniejszej sprawie Wojewoda] nie może we własnym zakresie stwierdzić nieważności uchwały lub zarządzenia organu gminy. W tym przypadku organ nadzoru może zaskarżyć uchwałę lub zarządzenie do sądu administracyjnego.

Przepisy, których naruszenie zarzucił Wojewoda wskazują, że rada gminy, w drodze uchwały określa górne stawki opłat ponoszonych za odbiór odpadów komunalnych oraz opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości. Dodatkowo rada gminy określając stawki opłat, stosuje wyższe stawki, jeżeli odpady komunalne nie są zbierane i odbierane w sposób selektywny. W zależności od gęstości zaludnienia na danym obszarze gminy oraz odpowiednio odległości od miejsca przetwarzania odpadów komunalnych, stacji zlewnej, a także właściwości nieczystości ciekłych rada gminy może stosować zróżnicowane stawki.

Organ nadzoru podkreślił w dalszej części skargi, ze ustawodawca jednoznacznie wskazał w treści przepisu przesłanki według, których rada gminy może różnicować stawki opłat. W ocenie Wojewody oznacza to, że nie jest ona upoważniona do stosowania kryteriów pozaustawowych. Rada Gminy uzależniając wysokość górnych stawek opłat od wielkości pojemników lub worków zastosowała kryterium nieznane ustawie.

Dodatkowo Wojewoda odwołując się do przepisów Konstytucji RP wskazał, że w państwie prawa organy władzy publicznej działają w granicach i na podstawie prawa, co oznacza, że rada gminy powinna ściśle uwzględniać wytyczne zawarte w upoważnieniu kompetencyjnym, przy realizacji przysługujących kompetencji. Tym samym, w ocenie Wojewody, nieprawidłowe wypełnienie delegacji ustawowej przy podejmowaniu zaskarżonej uchwały powinno być uznane za istotne naruszenie prawa, skutkujące nieważnością uchwały w zaskarżonej części.

Wójt Gminy nie odniósł się do przedstawionych zarzutów, pozostawiając rozpatrzenie skargi uznaniu Sądu.

Stanowisko Sądu

WSA w Gliwicach uznał skargę za zasadną.

W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że uwzględniając skargę na uchwałę, stwierdza jej nieważność w całości lub w części, przy czym nieważna jest uchwała organu gminy, która istotnie narusza prawo. Wśród istotnych wad uchwał Sąd wymienił m.in. naruszenie podstawy prawnej podjętej uchwały, naruszenie procedury podjęcia uchwały i naruszenie przepisów wyznaczających kompetencję organów samorządu do podejmowania uchwał. W przypadku, gdy uchwała lub zarządzenie naruszają prawo w sposób nieistotny nie stwierdza się ich nieważności, wskazując jedynie iż wydano je z naruszeniem prawa.

Uchwały samorządów, stanowiące akty prawa miejscowego, powinny być przede wszystkim zgodne z przepisami u.c.p.g.

Jak wskazuje art. 6 ust. 4 u.c.p.g. określając stawki opłat rada gminy stosuje wyższe stawki jeżeli odpady komunalne nie są zbierane i odbierane w sposób selektywny. WSA wskazał, że w art. 6 u.c.p.g. wymienione zostały wyłącznie dwie przesłanki, które rada gminy może uwzględnić przy różnicowaniu górnych stawek opłat tj. gęstość zaludnienia na danym obszarze gminy oraz odległość od miejsca przetwarzania odpadów komunalnych, stacji zlewnej, w także właściwości nieczystości ciekłych. Przesłanki te nie obejmują wielkości pojemnika lub worka na odpady, co w ocenie Sądu, jest równoznaczne z tym, że zaskarżona uchwała została podjęta z przekroczeniem delegacji ustawowej, stanowiącym kwalifikowane naruszenie prawa.

W związku z powyższym Sąd uznał, że uchwała w zaskarżonej części narusza prawo, co uzasadnia stwierdzenie nieważności § 2 i § 3 w zakresie sformułowania „i § 2”.

Podsumowanie

Rada Gminy jak każdy inny organ zobowiązana jest działać w granicach prawa, tym samym nie przekraczając przysługujących jej kompetencji. Oznacza to, że przy realizacji powierzonych jej zadań zobowiązana jest działać zgodnie z przepisami, uwzględniając wytyczne znajdujące się w upoważnieniu kompetencyjnym. Przy uchwalaniu uchwały, będącej aktem prawa miejscowego, rada gminy nie może wykraczać poza kryteria ustawowe, w przypadku omawianej sprawy, nie może stosować przesłanek różnicowania stawek opłat, które nie zostały wprost wskazane w ustawie.