Sporządzając dokumenty zamówienia na potrzeby postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na zagospodarowanie odpadów komunalnych, zasadne jest zwrócenie uwagi na to, że tzw. koszt na bramie nie będzie jedynym, który determinuje atrakcyjność warunków kontraktowo-transakcyjnych oferty. Nie mniej istotny jest również koszt logistyczny, związany z dowozem odpadów do określonego miejsca przekazania odpadów, który z założenia będzie ponoszony przez zamawiającego, na rzecz operatora odbierającego lub transportującego odpady.

Swoboda gmin w doborze przedmiotu zamówienia

Regulacje u.c.p.g. wprost wskazują na alternatywne metody konfiguracji zamówień w sferze usług odpadowych, wyróżniając postępowania na odbiór odpadów komunalnych, oraz postępowania na odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych. Wskazane metody konfiguracji przedmiotu zamówienia mają charakter podstawowy i mogą doznawać dalszych modyfikacji, w tym np. poprzez atomizację frakcji, które będą przedmiotem postępowania na odbiór odpadów, czy też objecie postępowaniem wyłącznie niektórych kategorii nieruchomości.

Przyjęty model konfiguracji z założenia determinowany jest decyzją zamawiającego. W kontekście swobody zamawiającego w doborze sposobu ukształtowania przedmiotowego zakresu nabywanych usług, wypowiedziała się m.in. KIO w wyroku z dnia 31 stycznia 2023 r., KIO 38/23, uznając, że „niewątpliwie (…) Zamawiający ma wynikające z art. 6 d u.c.p.g. prawo wyboru - czy przeprowadzi postępowanie na całość czyli odbiór, transport i zagospodarowanie odpadów, czy też oddzielnie na odbiór i transport odpadów, oddzielnie na zagospodarowanie odpadów. Każdorazowo jest to samodzielna decyzja jednostki samorządu terytorialnego”.

Wybór warunkowany może być szeregiem czynników, przy czym najczęściej przeprowadzanie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na zagospodarowanie odpadów komunalnych przez gminę / związek międzygminny powiązane jest z realizacją usług odbioru odpadów komunalnych w formule in-house. Poza gminą również inne podmioty organizują postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na zagospodarowanie odpadów – najczęściej spółki komunalne odpowiedzialne za świadczenie tej usługi i to w zakresie części strumienia, której nie mają możliwości same zagospodarować.

Kryterium kosztu transportu

Jak zostało wskazane tytułem wstępu do niniejszego artykułu, koszt przyjęcia odpadów na bramie nie jest jedynym jaki wiąże się z procesem zagospodarowania odpadów komunalnych. Równie istotny może być koszt transportu odpadów do konkretnego miejsca ich przyjęcia. Im bardziej oddalone miejsce, tym z założenia większy koszt realizacji usługi transportu. Zamawiający odnotowując tę prawidłowość, podejmują próby odpowiedniego ukształtowania dokumentów zamówienia, o których pisaliśmy już w artykule Wątpliwości dotyczące premiowania odległości instalacji do zagospodarowania odpadów komunalnych.

Uzupełnieniem analizy przeprowadzonej w podlinkowanym wyżej artykule, może być treść wyroku KIO z dnia 31 stycznia 2023 r., KIO 38/23, w którym organ ten rozpoznał zarzuty, którymi odwołujący podnosił, że „w jego ocenie doszło do naruszenia konkurencji nie tyle przez samo przyjęcie kryterium oceny ofert odnoszącego się do odległości instalacji wykorzystywanej do realizacji zamówienia do siedziby zamawiającego, ile na skutek przyjętego sposobu przyznawania punktów w tym kryterium. (…) Następnie, należy wskazać, że Zamawiający nie wykazał, aby celem tak określonego kryterium była ochrona środowiska naturalnego. Po pierwsze, jak słusznie zauważył Odwołujący, jeżeli różnica ma sprowadzać się do aspektów środowiskowych, związanych np. z ilością zużywanego paliwa i emisjami do środowiska związanymi z transportem odpadów, to mówimy o różnicach minimalnych i pomijanych. (…)”

Izba po rozpatrzeniu ww. zarzutów uznała, że „gdyby celem kryterium oceny ofert była ochrona środowiska, Zamawiający zagwarantowałby, że wszyscy wykonawcy oferujący wykonanie zamówienia przy użyciu instalacji komunalnych zlokalizowanych względem gminy w podobnej odległości (np. w odległości do 60 km) uzyskają taką samą liczbę punktów w kryterium oceny ofert.”

Przyjęte przez Izbę stanowisko można zsyntetyzować w zakwestionowaniu zasadności wykorzystywania w ramach kryterium dotyczącego transportu, wzoru arytmetycznego, który premiuje aspekt kosztowy z uwzględnieniem każdego km pokonywanego przez pojazdy przewożące odpady. Izba sugerowała wykorzystanie miernika widełkowego (tj. od 1 do 10 km – x pkt; od 11 – 20 km – y pkt itd.). W ocenie autora najbardziej proporcjonalnym i adekwatnym kosztowo oraz środowisko jest premiowanie ofert z wykorzystaniem wzoru arytmetycznego, który będzie premiował każdy kilometr, który nie będzie musiał być pokonany ze względu na to, że instalacja jest położona bliżej niż instalacja zaoferowana przez konkurentów. Z kolei w przypadku gdy w postępowaniu złożona zostanie jedna oferta, to ile pkt zamawiający otrzyma w ramach pozacenowego kryterium oceny ofert (w oparciu o widełkowy sposób przyznawania punktów) nie będzie miało wpływu na wynik postępowania. Odmienne będzie w sytuacji, w której zamawiający posługując się mechanizmem arytmetycznej oceny ofert, uwzględni koszt transportu jako aspekt kosztowy i weryfikacja ziszczenia się przesłanki unieważnienia postępowania wyrażoną w art. 255 pkt 3) P.z.p. będzie następowała w perspektywie kosztu a nie ceny. Tytułem przypomnienia, art. 255 pkt 3) P.z.p. stanowi, że Zamawiający unieważnia postępowanie jeżeli cena lub koszt najkorzystniejszej oferty lub oferta z najniższą ceną przewyższa kwotę, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, chyba że zamawiający może zwiększyć tę kwotę do ceny lub kosztu najkorzystniejszej oferty. W ocenie autora powyższe przemawia za tym, aby w ramach kryteriów oceny ofert w postępowaniu na zagospodarowanie odpadów komunalnych oceniać m.in. koszt transportu odpadów w sposób analogiczny jak czyni się to przy ocenie ofert w zakresie ceny przyjęcia odpadów na bramie.

Więcej o zamówieniowych aspektach zarządzania gospodarką odpadami komunalnymi, będziemy mieli przyjemność opowiedzieć Państwu dnia 20 września 2023 r. w trakcie 5. edycji konferencji Zamówienia publiczne w gospodarce odpadami (https://go.przetargipubliczne.pl/) na którą serdecznie zapraszamy.