Nowelizacja KPA – o karach administracyjnych słów kilka

Na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ulepszenia środowiska prawnego i instytucjonalnego przedsiębiorców. Przewiduje on istotne zmiany w Kodeksie postępowania administracyjnego, w tym w zakresie administracyjnych kar pieniężnych.

Wprowadzenie

Artykuł stanowi kontynuację cyklu publikacji poświęconych projektowanym zmianom w Kodeksie postępowania administracyjnego[1] zawartych w projekcie ustawy z dnia 13 kwietnia 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ulepszenia środowiska prawnego i instytucjonalnego przedsiębiorców, autorstwa Ministra Rozwoju i Technologii[2] oraz projektu ustawy z dnia 22 września 2022 r. (według stanu z dnia 31 marca 2023 r.) o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego, autorstwa Ministra Sprawiedliwości[3].

Projektodawcy planują wprowadzenie następujących zmian w zakresie administracyjnych kar pieniężnych na gruncie k.p.a.:

1. dodanie do art. 189k § 1 pkt 2 k.p.a. wyrażenia „wraz z odsetkami za zwłokę” po wyrazie „na raty” oraz uregulowanie kwestii naliczenia odsetek za zwłokę w przypadku odroczenia lub rozłożenia na raty zapłaty zaległe administracyjnej kary pieniężnej wraz z odsetkami za zwłokę – projektowany art. 189k § 2a k.p.a. (art. 1 pkt 11 projektu ustawy z dnia 13 kwietnia 2023 r.);
2. dodanie art. 189l k.p.a. – udzielenie ulgi w zakresie administracyjnej kary pieniężnej z urzędu (art. 1 pkt 12 projektu ustawy z dnia 13 kwietnia 2023 r.)

Uzasadnienia projektów ustawy – propozycje zmian

Ad. 1. Projektodawcy wskazali, że zgodnie z obowiązującym art. 189k § 1 pkt 2 k.p.a. organ administracji publicznej może odroczyć termin wykonania zaległej administracyjnej kary pieniężnej lub rozłożyć ją na raty. Jednocześnie przepis ten nie przewiduje możliwości zastosowania ww. ulg do odsetek za zwłokę.

W ocenie autorów projektu zasadnym jest dokonanie zmian w art. 189k § 1 pkt 2 k.p.a., poprzez dodanie w tym przepisie wyrazów „wraz z odsetkami za zwłokę”, analogicznie jak ma to miejsce w art. 67a § 1 pkt 2 Op[4], na którym regulacja, dotycząca ulg w spłacie administracyjnych kar pieniężnych, była wzorowana. Zgodnie z art. 67a § 1 pkt 2 Op organ podatkowy może odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek.

Projektodawcy dodali, że w związku ze zmianą art. 189k § 1 pkt 2 k.p.a., zasadnym jest uregulowanie kwestii naliczania odsetek za zwłokę w przypadku odroczenia lub rozłożenia na raty zapłaty zaległej administracyjnej kary pieniężnej wraz z odsetkami za zwłokę.

W związku z tym zaproponowali, aby odsetki za zwłokę były naliczane do dnia złożenia wniosku przez stronę o zastosowanie ulgi w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej. W przypadku, gdy strona pomimo odroczenia lub rozłożenia na raty zaległej administracyjnej kary pieniężnej nie dokonałaby jej wpłaty w ustalonym terminie, to powstałaby zaległość na zasadach ogólnych, tj. na podstawie obowiązującego art. 189i § 2 k.p.a., zgodnie z którym naliczane byłby odsetki za zwłokę do momentu uregulowania ww. należności zgodnie z harmonogramem.

Ad. 2. Autorzy projektu podkreślili, że w obowiązującym stanie prawnym ulga w wykonywaniu administracyjnej kary pieniężnej jest udzielana w formie decyzji administracyjnej w postępowaniu wszczynanym na wniosek. Zgodnie z art. 189k § 1 k.p.a. organ administracji publicznej, który nałożył administracyjną karę pieniężną, na wniosek strony, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem publicznym lub ważnym interesem strony, może udzielić ulg w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej. Projektodawcy podkreślili, że obecnie nie jest dopuszczalne prowadzenie ww. postępowania przez organ z urzędu, chyba że przemawia za tym szczególnie ważny interes strony, a w toku postępowania wyrazi ona na to zgodę (art. 61 § 2 k.p.a.).

W związku z tym zaproponowali, aby upoważnić również organ do zainicjowania z urzędu postępowania w sprawie udzielenia ulgi w zakresie wykonania administracyjnej kary pieniężnej.

Komentarz do uzasadnienia projektu ustawy

Proponowane rozwiązania trzeba ocenić pozytywnie.

Pominięcie w art. 189k § 1 pkt 2 k.p.a. odsetek za zwłokę w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej stwarza problemy po stronie organu administracji publicznej w zakresie udzielania ulg w spłacie zaległych administracyjnych kar pieniężnych. Warto dodać, że w aktualnym stanie prawnym zapłata odsetek za zwłokę nie może być odroczona lub rozłożona na raty. Jedyną formą wyjścia z tej sytuacji jest możliwość umorzenia zobowiązania przez organ administracji publicznej. Dzięki proponowanemu przez projektodawców rozwiązaniu, możliwym będzie ujednolicenie katalogu ulg, które będą mogły być zastosowane wobec zaległej administracyjnej kary pieniężnej oraz naliczonych od niej odsetek za zwłokę.

W odniesieniu do możliwości udzielenia przez organ administracji publicznej z urzędu ulgi w zakresie wykonania administracyjnej kary pieniężnej, należy pamiętać, że wydane rozstrzygnięcie w sprawie będzie opierać się na uznaniu administracyjnym i mimo spełnienia enumeratywnych przesłanek do udzielenia ulgi, organ administracji publicznej nie będzie zobowiązany do umorzenia zaległości.

Wystąpienie przedstawionych przez projektodawców przesłanek udzielenia ulgi z urzędu pozwoli na wyeliminowanie tych administracyjnych kar pieniężnych, w stosunku do których zajdzie uzasadnione przypuszczenie, że egzekucja administracyjna będzie bezskuteczna z powodu braku majątku lub źródła dochodu zobowiązanego, z których będzie możliwe wyegzekwowanie środków pieniężnych przewyższających koszty dochodzenia oraz koszty egzekucyjne lub też nie będzie istniała możliwość ich dochodzenia przez organ, gdyż zaległa kwota zaległej administracyjnej kary pieniężnej nie zostanie zaspokojona w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym lub strona umrze (nie pozostawi żadnego majątku albo pozostawi majątek niepodlegający egzekucji albo pozostawi przedmioty codziennego użytku domowego).

[1] Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 775 ze zm., dalej: k.p.a.).

[2] Projekt ustawy z dnia 13 kwietnia 2023 r.  o zmianie niektórych ustaw w celu ulepszenia środowiska prawnego i instytucjonalnego dla przedsiębiorców https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12371407/12964177/12964178/dokument616028.pdf [dostęp: 22.05.2023 r.].

[3] Projekt ustawy z dnia 22 września 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego (według stanu z dnia 31 marca 2023 r.)  https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12365452/katalog/12920901#12920901 [dostęp: 22.05.2023 r.].

[4] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm., dalej: Op).