Parlament ma zamiar zakazać wójtom i radnym kupowania mieszkań od gmin

Uchwalona nowelizacja ustawy o samorządzie gminnym – jeżeli zostanie podpisana przez Prezydenta – mocno ograniczy możliwość najęcia oraz kupna mieszkania znajdującego się w gminnym zasobie mieszkaniowym lub utworzonego przez społeczną inicjatywę mieszkaniową przez wójtów, ich zastępców, radnych oraz ich bliskich.

Nowe ograniczenia antykorupcyjne

Senat uchwalił ustawę z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa, ustawy o gospodarce nieruchomościami, ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych oraz niektórych innych ustaw[1]. Ma ona wprowadzić szereg modyfikacji związanych m.in. z wykupem nieruchomości objętych użytkowaniem wieczystym, z funkcjonowaniem społecznych agencji najmu czy finansowaniem zadań gmin w zakresie budownictwa mieszkaniowego.

Z punktu widzenia radnych i wójtów najistotniejsza wydaje się jednak inne novum – mianowicie dodanie art. 24fa do ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Upraszczając – odtąd wójtowie, zastępcy wójtów, radni, małżonkowie wójtów, zastępców wójtów, radnych, a także osoby pozostające we wspólnym pożyciu z wójtami, zastępcami wójtów i radnymi nie mogą:

a) zawierać umów najmu lokali mieszkaniowych,

b) nabywać własności lokali mieszkalnych

– stanowiących mieszkaniowy zasób gminy, w której to gminie wójt lub zastępca wójta pełni funkcję lub radny uzyskał mandat.

Ograniczenia dotyczą także umów zawieranych ze społecznymi inicjatywami mieszkaniowymi. Wójtowie, zastępcy wójtów, radni, małżonkowie wójtów, zastępców wójtów, radnych, a także osoby pozostające we wspólnym pożyciu z wójtami, zastępcami wójtów i radnymi nie będą mogli:

a) zawierać umów najmu lokali mieszkaniowych utworzonych w wyniku realizacji przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego przez społeczną inicjatywę mieszkaniową, o której mowa w art. 23 ustawy z dnia 26 października 1995 r. o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa, w której gmina dysponuje ponad 50% głosów na zgromadzeniu wspólników lub na walnym zgromadzeniu;

b) nabywać własności lokali mieszkalnych utworzonych w wyniku realizacji przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego przez społeczną inicjatywę mieszkaniową będącą samorządową osobą prawną.    

Wyjątki

 Ustawodawca przewidział wyjątki od omawianych zakazów. W przypadkach:

a) umowy najmu zawieranej w związku z umową partycypacji w kosztach budowy lokalu mieszkalnego, o której mowa w art. 29a ustawy z dnia 26 października 1995 r. o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa[2], zawartej przed dniem objęcia funkcji wójta, zastępcy wójta albo uzyskania mandatu radnego,

b) najmu lokalu mieszkalnego wydzielonego przez radę gminy w zasobie mieszkaniowym do wynajmowania na czas trwania stosunku pracy, jeżeli umowa tego najmu zawierana jest z wójtem lub zastępcą wójta na czas pełnienia tej funkcji

– ograniczenia dotyczące najmu lokalu mieszkalnego nie będą miały zastosowania.

Przepis przejściowy

Uchwalono ponadto przepis przejściowy. Zgodnie z nim w przypadku umowy najmu zawieranej w związku z umową partycypacji w kosztach budowy lokalu mieszkalnego, o której mowa w art. 29a ustawy z dnia 26 października 1995 r. o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa, zawartej przed dniem wejścia w życie nowelizacji, nie będą miały zastosowania ograniczenia dotyczące najmu.

Wejście w życie

Senat uchwalił ustawę z poprawkami (w innym zakresie, niż dotyczący ograniczeń antykorupcyjnych), przez co będzie ona przedmiotem dalszego postępowania w Sejmie. Po zakończeniu tej części procedury omawiane przepisy – w przypadku podpisania ustawy przez Prezydenta – wejdą w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.

Uchwalone rozwiązania stanowią poszerzenie ograniczeń związanych z pełnieniem funkcji w samorządzie terytorialnym. Nowymi przepisami powinny zainteresować się zwłaszcza osoby, które mają zamiar kandydować na radnych i wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) w zbliżających się wyborach. Doświadczenia ze stosowaniem przepisów dotychczasowych pokazuje, że niefrasobliwość w przestrzeganiu ograniczeń oraz rozbieżności w wykładni prawa mogą spowodować duże problemy, w tym – w przypadku stanowisk wybieralnych – utratę mandatów.

[1] Odnośnik do strony zawierającej przebieg do procesu legislacyjnego w Senacie: https://www.senat.gov.pl/prace/proces-legislacyjny-w-senacie/ustawy-uchwalone-przez-sejm/ustawy-uchwalone-przez-sejm/ustawa,1522.html

[2] Przywołany art. 29a dotyczy zawierania ze społeczną inicjatywą mieszkaniową umowy w sprawie partycypacji w kosztach budowy lokalu mieszkalnego, którego będzie najemcą.