Festyny, wyjazdy integracyjne lub ogniska bywają finansowane ze środków gminy jako realizacja jej zadań własnych. Jak odnoszą się do tego regionalne izby obrachunkowe?

Wprowadzenie

W praktyce dość często pojawiają się pytania (także w formie wniosków kierowanych do Regionalnych Izb Obrachunkowych) o dopuszczalność wydatkowania środków publicznych na organizowanie różnego rodzaju wydarzeń z udziałem mieszkańców – od ognisk i innych imprez integracyjnych po wyjazdy na wydarzenia kulturalne mające miejsce na obszarze innych gmin. Niekiedy stan faktyczny i prawny komplikuje się, gdy środki na te wydarzenia miałyby pochodzić z funduszu sołeckiego, a więc instytucji szczegółowo uregulowanej ustawowo. Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że problem jest nieco wyolbrzymiony. Przecież gminy od lat organizują różnego rodzaju imprezy okolicznościowe (choćby sylwestrowe) i trudno spotkać się z kwestionowaniem dopuszczalności finansowania tego rodzaju wydarzeń. Często jednak problem tkwi w szczegółach. Dlatego warto zastanowić się nad tym, kiedy i co stanowi zaspokajanie potrzeb wspólnoty gminnej (które może być finansowane z budżetu gminy), a co nie mieści się w tym zakresie.

Do zadań własnych gminy, jak wskazuje art. 7 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym [dalej: u.s.g.] należą m.in. sprawy kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków, kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej oraz promocja gminy. Zakres tych spraw jest określony dość ogólnie, jednak wykonywanie znacznej części z nich wymaga przestrzegania przepisów szczególnych (np. ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej).

W przypadku, w którym impreza czy wycieczka miałaby zostać sfinansowana w ramach funduszu sołeckiego, konieczne jest dodatkowo uwzględnienie regulującej go ustawy. Zgodnie zaś z art. 2 ust. 6 ustawy z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim [u.f.s.] środki z funduszu przeznacza się na realizację przedsięwzięć, które są zadaniami własnymi gminy, służą poprawie warunków życia mieszkańców i są zgodne ze strategią rozwoju gminy.

Organizacja spotkań integracyjnych w ocenie RIO

Stanowiska Regionalnych Izb Obrachunkowych zdają się być w temacie organizacji imprez, spotkań integracyjnych jednolite. Zdecydowana większość RIO, do których zostały skierowane pytania o wyjaśnienie ww. kwestii opowiada się za tym, iż imprezy bądź spotkania integracyjne mogą być finansowane z funduszu, jednak tylko w określonych przypadkach.

W ocenie Regionalnej Izby Obrachunkowej we Wrocławiu[1] możliwa jest realizacja przez instytucję kultury przedsięwzięć z zakresu imprez sołeckich, zgłoszonych we wnioskach, o których mowa, w art. 5 u.f.s. pod warunkiem, że zadania takie nie będą sprzeczne ze statutem instytucji kultury oraz, że zlecenie nastąpi zgodnie z art. 254 pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

Regionalna Izba Obrachunkowa w Kielcach wskazała[2], że przeznaczenie środków finansowych z funduszu sołeckiego jest możliwe pod pewnymi warunkami, w dalszej części wskazując, że zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. u.s.g. do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

RIO w Gdańsku w wyjaśnieniu z dnia 3 września 2021 r. (RP.0441/9/41/1/2021) dopuściła finansowanie ze środków pochodzących z funduszu sołeckiego spotkań kulturalno-integracyjnych, uzależniając taką możliwość od tego, czy dana impreza ma charakter otwarty i dostępny dla potencjalnej grupy odbiorców, ale także od tego, czy jej tematyka może zostać powiązana z realizacją zadań własnych gminy oraz czy służy poprawie warunków życia mieszkańców.

Wyjazdy integracyjne w ocenie RIO

Sytuacja wygląda inaczej, jeśli chodzi o możliwość organizacji wyjazdów/wycieczek, zwłaszcza poza obszar gminy, która miałaby je finansować. Trzeba mieć bowiem na uwadze, że sprawy dotyczące kultury, turystyki i promocji znajdują się także w zakresie działania powiatów[3] oraz województw[4]. Zaspokajanie potrzeb wykraczających poza teren gminy może zatem wkraczać w zadania innych jednostek samorządu terytorialnego.

Zdaniem RIO w Olsztynie[5] wyjazd do teatru można powiązać z zaspokajaniem zbiorowych potrzeb wspólnoty obejmujących sprawy kultury, a więc możliwe jest jego sfinansowanie ze środków funduszu sołeckiego. Takiej możliwości nie wykluczyła również RIO w Gdańsku[6].

Odmienne zdanie wyraziła RIO w Kielcach, w dwóch wyjaśnieniach[7], negując możliwość sfinansowania wyjazdów dla mieszkańców sołectw z funduszu sołeckiego. Wskazała, że organizacja wyjazdu do teatru i muzeum nie jest możliwa, gdyż nie spełnia przesłanek przedsięwzięcia, określonych przepisami u.f.s.

Również RIO w Poznaniu w wystąpieniu pokontrolnym Nr WK-0911/27/2019 z dnia 23 stycznia 2020 r. uznało, że brak jest podstaw do finansowania z budżetu gminy wydatków związanych z wyjazdami na wycieczki mieszkańców sołectwa.

Powyższe stanowisko potwierdza również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 25 lipca 2019 r. (sygn. III SA/Po 436/19[8]), wskazując że trudno uznać, by wyjazdy integracyjne członków sołectw stanowiły zadanie własne gminy, zwłaszcza zaspokajały w jakikolwiek sposób potrzeby pozostałych członków wspólnoty gminnej, a także służyły poprawie warunków życia mieszkańców i zaspokajały w jakikolwiek sposób potrzeby tej lokalnej zbiorowości. Integracja mieszkańców sołectwa może być osiągnięta także w inny sposób, chociażby przy okazji promocji gminy.

Podsumowanie

Dopuszczalność finansowania przez gminę działań ukierunkowanych na zaspokajanie potrzeb mieszkańców wymaga ich zakwalifikowania do jej zadań własnych. Nie ma większych wątpliwości, że takie przedsięwzięcia jak festyny czy inne imprezy skierowane do mieszkańców o charakterze lokalnym mogą mieścić się w zakresie działania gminy. Inaczej jest w przypadku wycieczek czy dowozów poza terytorium gminy. W tym przypadku – o ile przepisy szczególne (np. z zakresu oświaty, dotyczące wycieczek uczniów) nie stanowią inaczej – reguła będzie odwrotna. Należy założyć, że raczej nie mieści się to w zakresie działania poszczególnych gmin, lecz ma charakter ponadgminny – co nie wyklucza dopuszczalności realizacji niektórych, indywidualnie weryfikowanych pomysłów.

[1] Wyjaśnienie z dnia 10 listopada 2022 r. (P.WR.54.27.2022).

[2] Wyjaśnienie z dnia 9 października 2019 r. (WI.44.56.2019).

[3] Zob. art. 4 ust. 1 pkt 7, 8 i 21 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 1526 ze zm.).

[4] Zob. art. 11 ust. 1 pkt 1 i 4 oraz ust. 2 pkt 7 i 8, a także art. 14 ust. 1 pkt 3 i 11 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2022 r. poz. 2094 ze zm.).

[5] Wyjaśnienie z dnia 28 września 2018 r. (RIO.III.072-108/2018).

[6] Wyjaśnienie z dnia 13 lutego 2023 r. (RP.063/84/9/2023).

[7] Wyjaśnienie z dnia 18 października 2016 r. (WI-44/3128/2016) i z dnia 09 października 2019 r. (WI.44.56.2019)

[8] Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, www.orzeczenia.nsa.gov.pl.