Opłata podwyższona – zagadnienia ogólne

Korzystanie ze środowiska (wprowadzanie do środowiska substancji lub energii) wymaga uzyskania pozwolenia lub innej decyzji oraz ponoszenia opłat z tego tytułu. Podmioty korzystające ze środowiska bez uzyskania wymaganego pozwolenia lub innej decyzji są dodatkowo zobowiązane do poniesienia opłaty podwyższonej.

Opłata podwyższona, unormowana w przepisach ustawy – Prawo ochrony środowiska[1], jest sankcją, która może zostać wymierzona za[2]:

• wprowadzanie do powietrza gazów lub pyłów bez wymaganego pozwolenia,
• za składowanie odpadów bez uzyskania decyzji zatwierdzającej instrukcję prowadzenia składowiska odpadów,
• magazynowanie odpadów bez wymaganej decyzji określającej sposób i miejsce magazynowania,
• za składowanie odpadów w miejscu na ten cel nieprzeznaczonym,
• pozbycie się odpadów: nad brzegami zbiorników wodnych, w szczególności w strefach ochronnych ujęć wód i na terenach wypływu wód z warstw wodonośnych; na terenach parków narodowych i rezerwatów przyrody; na terenach leśnych albo uzdrowiskowych lub na terenach rekreacyjno-wypoczynkowych,
• pozbycie się odpadów do śródlądowych wód powierzchniowych i podziemnych, morskich wód wewnętrznych lub wód morza terytorialnego,
• składowanie odpadów, jeżeli jest zabronione na podstawie ustawy o odpadach[3].

Opłaty podwyższone powinny być uiszczane na zasadzie „samonaliczenia”, co oznacza, że podmiot korzystający ze środowiska, który nie posiada odpowiedniej decyzji powinien samodzielnie obliczyć wysokość opłaty podwyższonej i uiścić ją na rachunek bankowy urzędu marszałkowskiego do dnia 31 marca następnego roku[4]. Opłata jest ustalana według stawek obowiązujących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce.

Brak uregulowania opłaty podwyższonej powoduje wszczęcie postępowania administracyjnego i jej wymierzenie w drodze decyzji przez marszałka województwa. Ze względu na odpowiednie zastosowanie przepisów działu III ustawy – Ordynacja podatkowa[5] i przyjęcie, że decyzja o wymierzeniu opłaty podwyższonej ma charakter deklaratoryjny (tj. potwierdza istniejący obowiązek) marszałek powinien wydać decyzję w ciągu 5 lat, liczonych od końca roku kalendarzowego, w którym opłata powinna zostać uiszczona.[6]

Ustawodawca przewidział możliwość odroczenia terminu płatności opłaty podwyższonej, przy czym można odroczyć opłatę najwyżej w części, w jakiej przewyższa ona kwotę opłaty, jaką ponosiłby podmiot korzystający ze środowiska, gdyby posiadał pozwolenie albo inną wymaganą decyzję. Wniosek ten należy złożyć przed upływem terminu, w którym opłata podwyższona powinna zostać uiszczona, czyli przed dniem 31 marca następnego roku. Warunkiem uwzględnienia wniosku jest terminowa realizacja przedsięwzięcia (w okresie nie dłuższym niż 5 lat od dnia złożenia wniosku), którego wykonanie zapewni usunięcie przyczyn ponoszenia opłat podwyższonych.[7] Zrealizowanie ww. przedsięwzięcia może prowadzić – w zależności od przyczyn, ze względu na które zaistniał obowiązek uiszczenia sankcji – do zmniejszenia odroczonej opłaty o sumę środków własnych wydatkowanych na realizację przedsięwzięcia albo do umorzenia odroczonych opłat[8].

Podsumowując, opłata podwyższona traktowana jest jako forma „samoukarania”, a brak uregulowania sankcji prowadzi do stwierdzenia przez marszałka województwa obowiązku jej zapłaty. Możliwość zawnioskowania o odroczenie terminu płatności i przyznanie ulg w uregulowaniu sankcji jest ograniczona terminem i koniecznością realizacji przedsięwzięcia, które usunie przyczyny ponoszenia opłat podwyższonych.

[1] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1973 z późn. zm., dalej zwana p.o.ś.).

[2] Art. 292 – 293 p.o.ś.

[3] Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 699 z późn. zm.).

[4] Tj. roku następującego po roku, w trakcie którego miało miejsce korzystanie ze środowiska.

[5] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 z późn. zm., dalej zwana o.p.).

[6] Art. 281 ust. 1 p.o.ś. w zw. z art. 70 § 1 o.p.

[7] Art. 317 ust. 1 i 3 w zw. z art. 318 ust. 1 p.o.ś.

[8] Umorzenie odroczonych opłat podwyższonych dotyczy odroczonych opłat w związku ze składowaniem lub magazynowaniem odpadów bez uzyskania decyzji zatwierdzającej instrukcję prowadzenia składowiska odpadów lub bez decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów (art. 319 ust. 3 p.o.ś.).