Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Możliwość żądania od kontrahenta spóźniającego się z uiszczeniem zobowiązania pieniężnego rekompensaty za koszty odzyskiwania należności (przysłowiowego 40 euro) należy już wśród przedsiębiorców do wiedzy powszechnej. Natomiast uprawnienie do dochodzenia od dłużnika kwoty przewyższającej rekompensatę za odzyskiwanie należności nadal stanowi pewne novum. Jak odzyskać od dłużnika kwotę wyższą niż rekompensata oraz jakiej kwoty można się domagać? Zapraszam do zapoznania się z dalszą częścią tekstu.

Komu przysługuje rekompensata za odzyskiwanie należności?

Kwestie te szczegółowo reguluje ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (pierwotnie funkcjonująca jako ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych)[1]. Ustawa określa szczególne uprawnienia wierzyciela i obowiązki dłużnika w związku z terminami zapłaty w transakcjach handlowych, skutki niewykonania takich obowiązków oraz postępowanie w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych.

Ustawa znajduje zastosowanie do transakcji handlowych, których wyłącznymi stronami są co do zasady przedsiębiorcy[2]oraz podmioty z nimi zrównane.

Czym zatem jest transakcja handlowa? Ustawa definiuje ją jako umowę, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony, zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością. Ustawa nie definiuje pojęć dostawy towaru oraz odpłatnego świadczenia usług, a w orzecznictwie i piśmiennictwie rozumiane są one stosunkowo szeroko.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 listopada 2017 r. w sprawie o sygn. akt:   II CSK 122/17, dostawa towarów oraz świadczenie usług oznacza realizację świadczeń niepieniężnych, za które przysługuje świadczenie pieniężne (cena, opłata, czynsz, wynagrodzenie). Sąd Najwyższy wskazał nadto, że zgodnie z utrwalonym rozumieniem tych pojęć, zarówno na gruncie polskiego prawa, jak również w ujęciu prawnoporównawczym, w tym mając na uwadze dyrektywę 2011/7/UE, dostawa towarów oznacza sprzedaż i inne postacie odpłatnego rozporządzenia rzeczami, zwanymi towarami, do których zalicza się wszelkie przedmioty mające wartość majątkową, także np. odpady i energię[3]. Z kolei świadczenie usług oznacza najogólniej wszelką odpłatną działalność inną niż produkcja i handel. Pojęcia te nie mają ustawowych definicji i nie planuje się ich konstruować, oddając ich rozumienie orzecznictwu i doktrynie. Zgodnie jednak twierdzi się, że dostawa towarów oraz świadczenie usług oznacza realizację świadczeń niepieniężnych.

Sąd Najwyższy uznał, na gruncie przepisów ustawy, że zakres pojęcia umowy o świadczenie usług obejmuje umowy zlecenia, umowy o dzieło, zaś przy przyjęciu, że celem ustawy jest szeroka ochrona wierzyciela, pojęcie umów oświadczenie usług obejmuje także umowy o czasowe korzystanie z rzeczy, np. najmu, dzierżawy, które w ścisłym znaczeniu nie są umowami oświadczenie usług[4].

Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy, wierzycielowi z tytułu transakcji handlowej przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych za okres od dnia wymagalności roszczenia do dnia zapłaty. Natomiast zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy, od dnia nabycia uprawnienia do tych odsetek, wierzycielowi przysługuje od dłużnika rekompensata za koszty odzyskiwania należności. Co istotne, rekompensata ta przysługuje wierzycielowi bez dodatkowego wzywania dłużnika.

Rekompensata określona została na zasadzie ryczałtu w wysokości uzależnionej od wysokości roszczenia i stanowi równowartość:

1) 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5000 złotych;

2) 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5000 złotych, ale niższa niż 50 000 złotych;

3) 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50 000 złotych.

Czy wierzyciel może odzyskać kwotę wyższą od zryczałtowanej rekompensaty?

Przysłowiowe 40 euro rekompensaty zdążyło już ugruntować się w świadomości przedsiębiorców. Warto jednak przemyśleć, czy nie mamy możliwości domagania się od dłużnika zwrotu kwoty wyższej niż rekompensata.

Możliwość taka została uregulowana w art. 10 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym oprócz kwoty rekompensaty wierzycielowi przysługuje również zwrot, w uzasadnionej wysokości, poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających tę kwotę.

W uzasadnieniu projektu ustawy[5] wskazano: kwota, o której mowa w art. 10 ust. 1, stanowi rodzaj rekompensaty za koszty podejmowanych przez wierzyciela własnych działań na rzecz odzyskiwania należności (koszty administracyjne). Jest to kwota ryczałtowa, możliwość jej dochodzenia nie jest uwarunkowana spełnieniem jakichkolwiek dodatkowych przesłanek. W przypadku natomiast, gdyby poniesione przez wierzyciela koszty odzyskiwania należności (np. koszty związane ze skorzystaniem z usług prawnika lub firmy windykacyjnej) przekroczyły wysokość stałej rekompensaty, będzie on mógł dochodzić ich zwrotu - w uzasadnionej wysokości (art. 10 ust. 2).

Zatem w przypadku dochodzenia przez wierzyciela kosztów odzyskiwania należności przewyższających rekompensatę, należy wykazać, że koszty te zostały faktycznie poniesione oraz fakt, że ich wysokość jest uzasadniona.

Komentatorzy na gruncie powyższego przepisu podkreślają, że art. 10 ust. 1 u.t.z. wskazuje, że kwota ta przysługuje wierzycielowi „od dnia nabycia uprawnienia do odsetek za zwłokę, bez wezwania” i stanowi „rekompensatę za koszty odzyskiwania należności”. Oczywiście nie wyklucza to możliwości dochodzenia należności w wyższej kwocie, jeżeli koszty odzyskiwania należności przekraczają równowartość 40 euro. W takiej sytuacji skalkulowane wyższe koszty należy pomniejszyć o tę kwotę (art. 10 ust. 2 u.t.z.)[6].

Jak w praktyce wygląda dochodzenie kosztów odzyskiwania należności przewyższających rekompensatę?

Przepis art. 10 ust. 2 ustawy nie zdejmuje z wierzyciela obowiązku wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia. Jeżeli więc koszty windykacyjne przekroczą równowartość 40 euro, wierzyciel zobowiązany jest zgodnie z treścią art. 455 k.c. wezwać dłużnika do zapłaty[7].

Sąd orzekający w sprawie zgłoszonego żądania wierzyciela ocenia powództwo z perspektywy celowości ponoszenia kosztów odzyskiwania należności oraz racjonalności ustalenia wysokości tych kosztów (zasądzenie rekompensaty wyłącznie w uzasadnionej wysokości)[8].

W konsekwencji sąd może:

1. w całości uznać żądanie wierzyciela, jeśli obie przesłanki oceni pozytywnie albo
2. w całości oddalić zgłoszone żądanie, jeśli stwierdzi, że dochodzone roszczenie obejmuje w pełnym zakresie koszty odzyskiwania należności poniesione przez wierzyciela w sposób niecelowy i nieracjonalny, albo
3. dokonać zasądzenia w części adekwatnej do stwierdzonych w okolicznościach faktycznych konkretnej sprawy celowych i racjonalnych kosztów związanych z odzyskiwaniem przez wierzyciela należności z transakcji handlowej.

Zaznaczenia również wymaga, że zasądzenie zwrotu kosztów na zasadzie art. 10 ust. 2 ustawy następuje na zasadach ogólnych dotyczących roszczeń odszkodowawczych, a zatem na wierzycielu spoczywa również obowiązek wykazania szkody oraz jej wysokości, a także wywiedzenie adekwatnego związku przyczynowego między szkodą (poniesionymi kosztami odzyskiwania należności) a zwłoką pozwanego w spełnieniu świadczenia pieniężnego z transakcji handlowej. Stwierdzenie okoliczności decydujących o zasądzeniu przez sąd kosztów odzyskiwania należności w uzasadnionej wysokości (art. 10 ust. 2 ustawy) determinowane jest zatem przez stan faktyczny konkretnej sprawy.

W orzecznictwie wskazuje się, że obowiązkiem zwrotu objęte będą tzw. koszty "zewnętrzne" wierzyciela (wynagrodzenie prowizyjne wypłacone w związku ze skorzystaniem z usług prawnika lub firmy windykacyjnej w celu odzyskania należności)[9]. Taki wniosek wynika również z odwołania się do regulacji dyrektywy 2011/7/UE, w której w motywie 19 i 20 oraz w art. 6 ust. 3 wprost wskazuje się, że w ramach rozsądnej rekompensaty przysługuje zwrot poniesionych przez wierzyciela kosztów związanych z wypłaceniem wynagrodzenia (prowizji) na rzecz prawnika lub firmy windykacyjnej celem odzyskania należności z transakcji handlowej.

Jak zatem ocenić uzasadnioną wysokość poniesionych kosztów?

W cytowanej już powyżej uchwale Sąd Najwyższy podkreślił, iż przy jednoznacznym kwalifikowaniu kosztów wynagrodzenia dla prawnika lub firmy windykacyjnej jako podlegających pod mechanizm rozsądnej rekompensaty z art. 6 ust. 3 dyrektywy 2011/7/UE można wyprowadzić wniosek, że punktem wyjścia dla oceny "rozsądności" rekompensaty związanej z kosztami prawnika powinno być odniesienie wynagrodzenia wypłaconego przez wierzyciela do rynkowych stawek przyjmowanych przy świadczeniu usługi windykacji dla konkretnego typu wierzytelności[10].

Jeśli więc wierzyciel żąda w postępowaniu sądowym od dłużnika zapłaty kosztów odzyskiwania wierzytelności wyższych niż rekompensata z uwagi na korzystanie z usług firmy windykacyjnej, w pierwszej kolejności winien do pozwu dołączyć fakturę wystawioną przez wskazaną firmę tytułem prowadzonej windykacji. Konieczne może okazać się również odniesienie do stawek rynkowych stosowanych przez inne podmioty z branży windykacyjnej za odzyskiwanie tego typu wierzytelności.

Podsumowując, przedsiębiorca, który jest uprawniony do rekompensaty za koszty odzyskiwania należności na gruncie ustawy, i poniósł te koszty w wysokości przewyższającej zryczałtowaną rekompensatę, przy spełnieniu opisanych powyżej przesłanek, może domagać się od dłużnika zwrotu poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających rekompensatę.

 

---

[1] t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 893, dalej: ustawa.

[2] w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 162 z późn. zm.).

[3] zob. wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 10 grudnia 1968 r. w sprawie 7/68 Komisja v. Włochy, Lexis.pl nr 369652.

[4] Wyrok SN z 6.08.2015 r., V CSK 668/14, LEX nr 1797978.

[5] Druk 3760.

[6] S. Gołębiowski, Nowe instrumenty zwalczania opóźnień płatności w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, PPH 2015, nr 1, s. 38-44.

[7] Wyrok SA w Krakowie z 12.05.2016 r., I ACa 110/16, LEX nr 2067050.

[8] Uchwała SN z 12.12.2019 r., III CZP 48/19, OSNC 2020, nr 9, poz. 69.

[9] Uchwała SN z 12.12.2019 r., III CZP 48/19, OSNC 2020, nr 9, poz. 69.

[10] Uchwała SN z 12.12.2019 r., III CZP 48/19, OSNC 2020, nr 9, poz. 69.

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj