Coraz wyższe cele recyklingowe wynikające z prawodawstwa unijnego implementowanego do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz wysokie kary grożące za ich nieosiągniecie skłaniają niektóre gminy do rozważań w zakresie pokrywania potencjalnych kar ze środków pochodzących z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Cele recyklingowe

Zgodnie z przepisami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach gminy są obowiązane osiągnąć poziom przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych w wysokości co najmniej:

1) 20% wagowo - za rok 2021;

2) 25% wagowo - za rok 2022;

3) 35% wagowo - za rok 2023;

4) 45% wagowo - za rok 2024;

5) 55% wagowo - za rok 2025;

6) 56% wagowo - za rok 2026;

7) 57% wagowo - za rok 2027;

8) 58% wagowo - za rok 2028;

9) 59% wagowo - za rok 2029;

10) 60% wagowo - za rok 2030;

11) 61% wagowo - za rok 2031;

12) 62% wagowo - za rok 2032;

13) 63% wagowo - za rok 2033;

14) 64% wagowo - za rok 2034;

15) 65% wagowo - za rok 2035 i za każdy kolejny rok.

Gmina, która nie wykonuje powyższego obowiązku podlega karze pieniężnej obliczonej według wzoru określonego w ustawie bazującego na masie odpadów komunalnych wyrażonej w Mg, wymaganej do osiągnięcia odpowiedniego poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych.

Kary te stają się coraz bardziej realne, a ich wysokość może być z roku na rok coraz wyższa.

Z czego zapłacić karę?

W związku z powyższym gminy zaczynają rozważać czy ewentualne kary mogą być pokrywane ze środków pochodzących z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi uiszczanych przez właścicieli nieruchomości objętych gminnym systemem odbiorowym.
Z pytaniem o taką możliwość wystąpiła do Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku jedna z gmin.

W piśmie z dnia 29 sierpnia 2022 roku (znak: RP.0441/88/46/1/2022) Prezes Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku – udzielając ogólnej interpretacji przepisów związanych z funkcjonowaniem finansów publicznych - wskazała, że cele na które mogą być wydatkowane środki z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi zostały określone w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Cele te zdaniem Izby „powinny być interpretowane w sposób ścisły, co oznacza dopuszczalność pokrywania m.in. kosztów obsługi administracyjnej funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, lecz tylko takich, które są bezpośrednio związane z tym systemem [podkr. Autor]”.

W ocenie RIO w Gdańsku „nie ma (…) podstaw, aby pokrywać z ww. opłat koszty, które są skutkiem braku realizacji przez gminę określonych wymogów wynikających z przepisów ww. ustawy. Są to bowiem koszty, nie tyle związane z systemem gospodarowania odpadami komunalnymi w rozumieniu ww. przepisów art. 6r ustawy, co ściśle powiązane z nieosiągnięiem wymaganego recyklingu odpadów [podkr. Autor]”.

W swoim stanowisku Izba nawiązała do wcześniejszej interpretacji z 2020 roku dotyczącej możliwości finansowania ze środków opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi określonych kosztów obsługi administracyjnej systemu, ściśle związanych z obsługą tego systemu. Także wówczas Izba opowiedziała się za ścisłym interpretowaniem celów, które mogą być finansowane ze środków pochodzących z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Konkludując Izba wskazała, że „w aktualnym stanie prawnym brak jest podstaw, aby wskazane we wniosku [o wydanie interpretacji – przyp. Autor] kary mogły być pokrywane w ramach kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, do których zalicza się m.in. koszty obsługi administracyjnej tego systemu. [podkr. Autor]”.

Podsumowanie

Stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku nie ma charakteru wiążącego – zarówno dla gminy wnioskującej o wydanie przez RIO interpretacji, jak i dla innych gmin. Może być ono jednak szczególnie cenną wskazówką w kontekście sposobu interpretacji przepisów przez RIO, co może być istotne zwłaszcza w przypadku kompleksowych kontroli gospodarki finansowej w gminie.

Jednocześnie powyższe stanowisko może być istotne w kontekście potencjalnych sporów dotyczących sposobów kalkulacji stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Gdyby któraś z gmin kalkulując stawki opłat uwzględniała potencjalne kary za nieosiągnięcie celów recyklingowych sąd administracyjny przyjmując podzielając stanowisko RIO mógłby zakwestionować całą uchwałę stawkową ze wszystkimi tego konsekwencjami.