Pomimo że od 2019 r. pojęcie RIPOK-u przestało funkcjonować na gruncie ustaw odpadowych, to doświadczenie (w tym zawodowe autora) ukazuje, że nie wszyscy zamawiający o RIPOK-ach zapomnieli. Wielokrotnie „nadpisywane” dokumenty zamówienia sporządzone lata temu, a z pewnością przed 2019 r., posługują się pojęciem RIPOK, co nie pozostaje bez wpływu na przebieg postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.

Zniesienie regionów i RIPOK-ówa

Wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. nowelizującej ustawę czystościową, modyfikacji uległy niektóre regulacje kształtujące lokalne systemy gospodarki odpadami komunalnymi. Jedną z doniosłych zmian jest deregionalizacja zagospodarowania zmieszanych (niesegregowanych) odpadów komunalnych i bioodpadów stanowiących odpady komunalne oraz zniesieniem obowiązku zagospodarowania odpadów bioodpadów stanowiących odpady komunalne w instalacjach o szczególnym statusie prawnym.

Obowiązujący przed dniem wejścia w życie ww. nowelizacji, art. 20 ust. 7 u.o. ustanawiał zakaz przetwarzania:

1. zmieszanych odpadów komunalnych,
2. pozostałości z sortowania odpadów komunalnych oraz pozostałości z procesu mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych, o ile są przeznaczone do składowania,
3. odpadów zielonych

- poza obszarem regionu gospodarki odpadami komunalnymi, na którym zostały wytworzone.

Dodatkowo należy odnotować, że nowelizacja z dnia 19 lipca 2019 r. zmodyfikowała również art. 9e ust. 1 pkt 2 u.c.p.g. Zgodnie z art. 9e ust. 1 pkt 2 u.c.p.g., w brzmieniu sprzed nowelizacji, „podmiot odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości jest obowiązany do przekazywania odebranych od właścicieli nieruchomości odpadów zmieszanych odpadów komunalnych oraz odpadów zielonych[1] bezpośrednio do regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych.”. „Przepis art. 9e ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach jednoznacznie nakłada na przedsiębiorcę obowiązek administracyjnoprawny przekazania odebranych od właścicieli nieruchomości zmieszanych odpadów komunalnych bezpośrednio do regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, czyli nie zezwala na ich uprzednie w tym celu magazynowanie.”[2].

W wyniku nowelizacji zmodyfikowano art. 9e ust. 1 pkt 2 u.c.p.g. Zgodnie z aktualnym brzmieniem, przywołanego przepisu, „podmiot odbierający odpady komunalne na podstawie umowy z właścicielem nieruchomości jest obowiązany do przekazywania odebranych od właścicieli nieruchomości niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych bezpośrednio do instalacji komunalnej”. W wyniku nowelizacji przytoczona regulacja obejmuje swym zakresem wyłącznie niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, pomijają bioodpady stanowiące odpady komunalne.

Uwzględniając powyższe, w wyniku wejścia w życie nowelizacji u.c.p.g.:

1. niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne podlegają obowiązkowi zagospodarowania w instalacji komunalnej (zastępujących RIPOK-i),
2.  bioodpady stanowiące odpady komunalne mogą, być zagospodarowywane:

a) poza granicami uprzednio funkcjonujących regionów,

b) w instalacjach nieposiadających specjalnego statusu prawnego (RIPOK/ instalacja komunalna).

Zamówieniowa tęsknota za RIPOK-ami

Pomimo, że zsyntetyzowane powyżej zmiany prawne obowiązują już od prawie trzech lat, to jednak tęsknota niektórych zamawiających za RIPOK-ami, jest widoczna w dokumentach zamówienia. Niektórzy zamawiający – realizując obowiązek o którym mowa w art. 6d ust. 4 pkt 5 u.c.p.g.[3] – zobowiązują wykonawców do wskazania RIPOK-ów w których nastąpi zagospodarowanie odebranych z terenu gminy odpadów komunalnych. Przychylna interpretacja takiego postanowienia wzoru oferty, powiązanego z analogiczną treścią SWZ, wzoru umowy i pozostałych elementów dokumentów zamówienia, może pozwolić na uznanie, że zamawiający wymaga wskazania instalacji komunalnych w których nastąpi zagospodarowanie niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych. Trudno jednak z nich wywodzić obowiązku wykonawcy do wskazania instalacji w których nastąpi zagospodarowanie pozostałych frakcji odpadów komunalnych w tym bioodpadów stanowiących odpady komunalne.

Na analogicznym stanowisku stanęła KIO rozpatrując zarzuty odwoławcze inicjujące postępowanie odwoławcze o sygn. KIO 3656/21. Jednym z zarzutów było zaniechanie odrzucenia oferty „pomimo, że treść oferty jest niezgodna z warunkami zamówienia albowiem wykonawca ten oświadczył w ofercie, że nie będzie dostarczał odpadów do własnej instalacji podczas gdy z treści wyjaśnień rażąco niskiej ceny jednoznacznie wynika, że jednak zamierza przetwarzać odpady na własnej instalacji”.

Izba w wyroku z dnia 4 stycznia 2022 r. wskazała, że „w pkt 5 wzoru formularza ofertowego określonego w załączniku nr 1 do SWZ zamawiający przewidział miejsce na złożenie przez wykonawcę oświadczenia o następującej treści - Oświadczam, że odebrane odpady będą przekazywane do (należy wskazać nazwę i adres RIPOK): Przystępujący składając ofertę, wypełnił pkt 5 formularza ofertowego i podał w nim 5 podmiotów, przy czym nie wymienił lokalizacji, którą sam zarządza. Jednakże w wyjaśnieniach rażąco niskiej ceny zawartych w piśmie z dnia 23 listopada 2021 r. przystępujący wskazał m. in., że posiada własne zaplecze techniczne do przetwarzania odpadów oraz posiada stosowne pozwolenie na sortowanie odpadów opakowaniowych, co oznaczało, że będzie korzystał z lokalizacji, którą zarządza, a która nie została wymieniona w pkt 5 formularza ofertowego.
(…)
W ocenie składu orzekającego zamawiający nierzetelnie wywiązał się z obowiązku wynikającego z art. 6d ust. 4 pkt 5 u.c.p.g. (…)  Zdaniem Izby przez pozostawienie w treści pkt 5 formularza ofertowego zwrotu odnoszącego się do podania nazwy i adresu RIPOK, przystępujący mógł w taki sposób zinterpretować sposób wypełnienia tego punktu, jako oczekiwanie przez zamawiającego, podania instalacji regionalnych, które zostały przekształcone w instalacje komunalne na mocy ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, a co za tym idzie przystępujący mógł zinterpretował ww. zapis jako konieczność oświadczenia do jakich instalacji komunalnych będzie przekazywał odpady.  (…)

Tym samym Izba uznała, że to zamawiający przez niejednoznaczne postanowienia wynikające z SWZ, doprowadził do tego, że można było sformułować wątpliwości wobec oferty wykonawcy. Jak wynika z zasady wypracowanej przez jednolite orzecznictwo Izby, jeszcze na gruncie ustawy z 2004 r., wykonawca nie może ponosić negatywnych konsekwencji wynikających z niejednoznacznych postanowień zawartych w dokumentacji przetargowej”.

Zaproszenie na konferencję

O meandrach związanych z udzielaniem i realizacją zamówień publicznych, których przedmiotem są usługi lub inwestycje związane z sektorem gospodarki odpadami komunalnymi będziemy mieli przyjemność porozmawiać z Państwem na 4. edycji Konferencji „Zamówienia publiczne w gospodarce odpadami komunalnymi” dnia 13 września 2022 r. (https://go.przetargipubliczne.pl/).

[1] Na podstawie ww. przepisu regionalizacja dotyczyła wprost odpadów zielonych ale zgodnie ze stanowiskiem ministerstwa jeśli zielone były zbierane razem z kuchennymi jako bioodpady to również musiałby być zagospodarowywane w instalacji o statusie RIPOK (Stanowisko Ministra Środowiska, wyrażone w piśmie z dnia 6 grudnia 2017 r., nr DGO-III.0521.14.2017.MK).

[2] Wyrok NSA z dnia 21 listopada 2017 r., II OSK 1986/16.

[3] Zob. K. Różowicz, Konstytuujący charakter ofertowego zadeklarowania instalacji, „Przegląd Komunalny”, 6/2022.