W kolejnym wyroku dotyczącym ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej przez radnych Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że wygrana w przetargu nie chroni przed utratą mandatu.

Przepisy ustanawiają wobec radnych rady gminy szereg zakazów związanych z wykorzystywaniem mienia komunalnego gminy w zakresie działalności gospodarczej[1]. Orzecznictwo dotyczące tych zagadnień jest bogate i zasadniczo spójne. Sądy różnią się co prawda w ocenie kwestii szczegółowych, jednak pewne zachowania są „tradycyjnie” uznawane za naruszenie ustawowych ograniczeń.

Do tych ostatnich można zaliczyć sytuacje, w których radny odpłatnie wykonuje na rzecz gminy określone usługi. W tę linię wpisuje się również omawiany wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego[2]. Z uzasadnienia orzeczenia wynika, że radny w okresie sprawowania mandatu prowadził tzw. jednoosobową działalność gospodarczą i wykonywał na rzecz gminy (w której uzyskał mandat), za wynagrodzeniem, usługi zimowego utrzymania dróg. Umowę zawarto po przeprowadzeniu przetargu.

Rada gminy nie podjęła w ustawowym terminie uchwały w sprawie wygaśnięcia mandatu. Wojewoda, po bezskutecznym wezwaniu organu stanowiącego do podjęcia uchwały, wydał w tej sprawie zarządzenie zastępcze. Zostało ono zaskarżone zarówno przez radnego, jak i przez radę gminy.

Wojewódzki sąd administracyjny oddalił obie skargi. Skarżący wnieśli skargi kasacyjne wskazując, że nie doszło do naruszenia przepisów i działania wojewody są niezgodne z prawem.

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził jednak, że „wykorzystaniem” mienia komunalnego jest każdy przypadek korzystania, bez względu m.in. na istnienie podstawy prawnej, jednorazowość czy odpłatność. Wskazał, że mienie komunalne obejmuje także środki pieniężne i sama okoliczność otrzymywania wynagrodzenia stanowi korzystanie z mienia gminy.

W ocenie Sądu bez znaczenia pozostawały takie okoliczności jak tryb zawarcia umowy (przetargowy), przyjęte stawki czy też twierdzenia o korzystności zawarcia umowy dla samej gminy (albo o niezbędności realizacji pewnych usług). Radny jako członek organu kolegialnego ma kontrolować wójta. Sytuacja, w której zawiera on z wójtem umowę, rodzi zagrożenie dla obiektywizmu przy wykonywaniu mandatu z uwagi na potencjalną kolizję interesu prywatnego i publicznego.

W konsekwencji NSA oddalił obie skargi kasacyjne.

Zapraszamy do zapoznania się z również artykułem omawiającym wyjątek od omawianych ograniczeń, dotyczący działalności radnych w strukturach ochotniczych straży pożarnych: Radni związani z ochotniczymi strażami pożarnymi a działalność gospodarcza z wykorzystaniem mienia komunalnego.

 

---

[1] Jak stanowi art. 24f ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2022 r. poz. 559 ze zm.) radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.

[2] Wyrok NSA z dnia 7 czerwca 2022 r., sygn. III OSK 3641/21, www.orzeczenia.nsa.gov.pl