Wyniki opublikowanego przez Najwyższą Izbę Kontroli raportu z przeprowadzonej kontroli działalności zarządców dróg pokazują na zarówno mocne, jak i słabe strony tych ostatnich.

Przedmiot kontroli

Głównym celem przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli (dalej: NIK) kontroli było uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy zarządcy dróg rzetelnie i efektywnie zarządzali pasem drogowym[1]. W tym celu zbadano działalność piętnastu podmiotów, w tym zarządów dróg[2] oraz urzędów[3]. Występujące między nimi różnice – zwłaszcza co do długości zarządzanej sieci drogowej – pozwalają na wgląd w specyfikę zarówno dużych, jak i średnich miast. Poniżej omówiono wybrane z przedstawionych wniosków.

Ocena ogólna

W ocenie NIK kontrolowani rzetelnie wykonywali swoje obowiązki związane z wydawaniem zgód na zajęcie pasa drogowego na cele niezwiązane z budową, przebudową, remontem, utrzymaniem i ochroną dróg. Izba wskazała jednak, że ich działania w zakresie monitorowania naruszeń nie były efektywne.

W konsekwencji to podczas samej kontroli NIK ujawniono wiele obiektów zlokalizowanych bez wiedzy i zgody zarządzających. Izba zwróciła uwagę na wynikające z tego uszczuplenia dochodów podmiotów publicznych[4].

Przykłady wykrytych naruszeń

Wieloaspektowość przeprowadzonej kontroli pozwoliła na wskazanie szeregu problemów przy wykonywaniu zadań z zakresu dróg publicznych.. Wśród nich NIK stwierdziła m.in. niewykonywanie przeglądów technicznych, niedokonywanie wpisów dotyczących przeprowadzanych kontroli czy też nierzetelne prowadzenie książek dróg. U trzech z kontrolowanych zarządców NIK wskazała na działania mogące skutkować nierzetelnością prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Kluczowe znaczenie mają sprawy związane z korzystaniem z pasa drogowego przez zainteresowane podmioty, w tym przedsiębiorców. Jak wskazano, od 2019 r. do końca czerwca 2021 r. uzyskano z tego tytułu niemal 300 mln zł. NIK zasadniczo pozytywnie ocenił wydawanie decyzji z tym związanych. Zdarzające się naruszenia dotyczyły m.in. przekroczenia terminów załatwienia sprawy.

Ujawniono problemy związane z nakładaniem kar za zajmowanie pasa drogowego bez zgody zarządcy. Stwierdzono przypadki, w których naliczano je w zaniżonej wysokości oraz w których zostały nałożone za okres krótszy od rzeczywistego zajmowania pasa.

W wynikach kontroli przywołano również przypadek jednego z zarządów, w którym zamiast wszczynać postępowania w sprawie nałożenia kary za zajęcie pasa bez wymaganej zgody, wszczynano postępowania w sprawie naliczenia opłat za zajęcie pasa drogowego. Miało to bezpośredni wpływ na uzyskane dochody.

Kwestia monitoringu wykorzystania pasa

Najwyższa Izba Kontroli dużo miejsca poświęciła kwestii monitoringu wykorzystania pasa drogowego. Wskazała, że działania znacznej części zarządców doprowadziły do niskiej efektywności przy wykrywaniu naruszeń prawa. Nie byli oni świadomi wielu przypadków umieszczania obiektów w pasie drogowym. Wśród skrajnych przykładów wskazano na sytuację, w której oględziny kontrolera NIK doprowadziły do ujawnienia kilkuset obiektów, których umieszczenie zostało uznane za dokonane bez wymaganej zgody.

[1] Informacja o wynikach kontroli Zarządzanie pasem drogowym w miastach, KIN.430.006.2021 https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/infrastruktura/kontrola-pasa-drogowego-w-miastach.html [dostęp: 19.05.2022 r.].

[2] Zarządy dróg w Warszawie, Szczecinie, Gdańsku, Gdyni, Olsztynie, Wrocławiu, Lublinie, Radomiu, Płocku, Koszalinie, Wałbrzychu i Legnicy

[3] Departament Zarządu Dróg Urzędu Miejskiego w Elblągu, Urząd Dzielnicy Mokotów oraz Urząd Dzielnicy Praga Południe

[4] Zarządzanie pasem drogowym w miastach, s. 8.