Internet bywa pomocny, ale również może być zdradliwy. Przekonali się o tym pracownicy, którzy będąc na zwolnieniu lekarskim, byli na egzotycznych wakacjach, a zdjęcia na tle wspaniałych widoków umieścili na portalach społecznościowych.

Sytuacja ta stanowi przykład nieprawidłowego wykorzystywania zwolnienia lekarskiego od pracy. Zaświadczenie lekarskie stanowi bowiem dowód czasowej niezdolności do pracy z powodu np. choroby. A jego celem jest jak najszybsze odzyskanie przez pracownika zdolności do pracy. Tym niemniej najczęściej zdarza się, że pracodawcy nabierają wątpliwości w zakresie prawidłowego wykorzystywania zwolnienia, gdy trwa ono zbyt długo lub często się powtarza, przeplatając się z krótkimi okresami powrotu do pracy. Aby przeciwdziałać przypadkom nieprawidłowego wykorzystywania zwolnień lekarskich z powodu choroby, ustawodawca przewidział możliwość przeprowadzenia kontroli.

Podmiotami uprawnionym do przeprowadzenia kontroli są ZUS oraz płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych. Internet okazał się pomocny dla ZUS i pracodawców, którzy dzięki e-zwolnieniom, są w stanie kontrolować nawet krótkotrwałe zwolnienia. Przed wprowadzeniem zwolnień elektronicznych, obowiązywał 7-dniowy termin na dostarczenie przez pracownika zaświadczenia lekarskiego do pracodawcy, a także na przekazanie zaświadczenia przez lekarza do ZUSu. W związku z tym właściwie niemożliwa była kontrola pracowników przebywających na zwolnieniach krótkotrwałych.

W przypadku podjęcia decyzji o przeprowadzeniu kontroli, płatnik składek wystawia imienne upoważnienie osobie kontrolującej. Wzór takiego upoważnienia został opracowany przez prawodawcę i stanowi załącznik nr 1 do rozporządzeni Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.

Kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby polega na ustaleniu, czy pracownik w okresie orzeczonej niezdolności do pracy:

1. nie wykonuje pracy zarobkowej,
2. nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego od pracy w sposób niezgodny z jego celem.

Jednocześnie, oceniając sposób wykorzystywania zwolnienia lekarskiego, trzeba wziąć pod uwagę zalecenia wskazane w jego treści, tj. czy chory pracownik może chodzić, czy powinien leżeć. Zgodnie bowiem z wymogiem nałożonym ustawą o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zaświadczenie zawiera m.in. wskazania lekarskie – odpowiednio: chory powinien leżeć albo chory może chodzić.

Kontrola może zostać przeprowadzona w miejscu zamieszkania pracownika, miejscu czasowego pobytu lub miejscu zatrudnienia osoby kontrolowanej.

W razie stwierdzenia w trakcie kontroli, że pracownik wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem, osoba kontrolująca sporządza protokół. W protokole tym należy wskazać, na czym polegało nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego od pracy. Wzór protokołu również stanowi załącznik do ww. rozporządzenia. W dalszej kolejności, protokół należy przedłożyć ubezpieczonemu pracownikowi, aby mógł on wnieść do niego uwagi.

Wątpliwości, czy zwolnienie lekarskie od pracy wykorzystywane było niezgodnie z jego celem, rozstrzyga właściwa jednostka organizacyjna ZUS, uzyskując w miarę potrzeby opinię lekarza leczącego, i wydaje w razie sporu decyzję, od której przysługują środki odwoławcze.

Skutkiem stwierdzenia nieprawidłowego wykorzystywania zwolnienia lekarskiego od pracy będzie utrata przez pracownika prawa do zasiłku chorobowego, a także możliwość rozwiązania umowy o pracy. Co ważne, w zależności od konkretnych okoliczności, możliwe jest również rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę bez wypowiedzenia z winy pracownika jako ciężkiego naruszenia przez pracownika jego podstawowych obowiązków pracowniczych.

Zatem skutki nieprawidłowego wykorzystywania przez pracownika zwolnienia lekarskiego mogą być dla niego dotkliwe. Stąd lepiej nie ryzykować i korzystać ze zwolnienia w celu, dla jakiego zostało wydane, tj. powrotu do zdrowia.