Częstą praktyką stosowaną przez pracodawców jest udzielanie urlopu pracownikowi w okresie wypowiedzenia umowy o pracę. W takim przypadku pracownik jest zobowiązany do wykorzystania przysługującemu mu urlopu. Jednak sytuacja się komplikuje, gdy w okresie wypowiedzenia, podczas wykorzystywania urlopu, pracownik się rozchoruje. Wówczas nierzadko pracodawcy nabierają wątpliwości co do rzeczywistej choroby pracownika, w szczególności, gdy pracodawca był stroną, która wypowiedziała umowę o pracę. Co w takiej sytuacji może zrobić pracodawca? Czy może kwestionować zasadność zwolnienia lekarskiego?

Odpowiedź na to pytanie przynoszą przepisy ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Wskazują one procedurę kontroli zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy. Pracodawca może wystąpić do ZUS o przeprowadzenie kontroli prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich dla celów wypłaty wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy.

Przechodząc do procedury kontrolnej, ww. ustawa daje uprawnienie lekarzowi orzecznikowi ZUS do:

1. przeprowadzenia badania lekarskiego ubezpieczonego w wyznaczonym miejscu lub w miejscu jego pobytu;
2. skierowania ubezpieczonego na badanie specjalistyczne przez lekarza konsultanta ZUS;
3. żądania od wystawiającego zaświadczenie lekarskie udostępnienia dokumentacji medycznej dotyczącej ubezpieczonego stanowiącej podstawę wydania zaświadczenia lub udzielenia wyjaśnień i informacji w sprawie;
4. zlecenia wykonania badań pomocniczych w wyznaczonym terminie.

ZUS zawiadamia ubezpieczonego o terminie badania przez lekarza orzecznika ZUS albo przez lekarza konsultanta lub dostarczenia posiadanych wyników badań pomocniczych. Ww. zawiadomienie może zostać przekazane:

1. na piśmie w postaci elektronicznej;
2. na piśmie w postaci papierowej;
3. na piśmie w postaci papierowej, telefonicznie lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej

Zawiadomienie przekazane telefonicznie ma skutek doręczenia, jeżeli rozmowa była rejestrowana, a ubezpieczony wyraził zgodę na nagranie. Z kolei zawiadomienie przekazane za pomocą środków komunikacji elektronicznej ma skutek doręczenia, jeżeli doręczający otrzymał potwierdzenie jego otrzymania przez ubezpieczonego.

W razie uniemożliwienia badania lub niedostarczenia posiadanych wyników badań, zaświadczenie lekarskie traci ważność od dnia następującego po tym terminie.

ZUS informuje pracodawcę o wyniku postępowania. W przypadku potwierdzenia przez ZUS prawidłowości zaświadczenia lekarskiego, pracodawca jest zobowiązany do wypłaty wynagrodzenia na czas choroby.

Wynika to również z charakteru prawnego zaświadczeń lekarskich. Zgodnie z ustawą o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zaświadczenia lekarskie są dowodami stwierdzającymi czasową niezdolność do pracy. Warto wspomnieć, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lipca 2006 r. (I UK 42/06) wyraźnie wskazał, że zaświadczenie lekarskie jest jedynym dopuszczalnym dowodem na okoliczność niezdolności do pracy. Stąd w braku odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego nie można mówić o niezdolności do pracy rodzącej prawo do zasiłku chorobowego (wyrok SN z dnia 23 września 1999 r., II UKN 119/99).

Orzeczenie lekarskie jest wiążące od momentu jego wydania. Zaświadczeniu lekarskiemu przysługuje domniemanie legalności, gdyż jego wzruszenie jest możliwe w ww. trybie kontrolnym.

W przypadku, gdy postępowanie kontrolne ZUS potwierdzi prawidłowość zaświadczenia lekarskiego, lecz mimo to pracodawca nie wypłaci wynagrodzenia chorobowego pracownikowi, oraz, gdy dojdzie do kontroli pracodawcy przez państwową inspekcję pracy, ta ostatnia nakaże pracodawcy wypłatę należnego wynagrodzenia za pracę. Przy czym nakaz ten będzie podlegał natychmiastowemu wykonaniu. W takiej sytuacji bowiem, obowiązek wypłaty wynagrodzenia wynika wprost z przepisów Kodeksu pracy, ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, które wiążą ze stwierdzeniem niezdolności do pracy pracownika potwierdzonej zaświadczeniem lekarskim, obowiązek pracodawcy do wypłaty wynagrodzenia wskazanego w art. 92 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy.

Reasumując, jeśli zostało wydane zaświadczenie lekarskie o niezdolności pracownika do pracy, którego prawidłowość została potwierdzona przez lekarza orzecznika ZUS, w trybie określonym w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (przy czym zaświadczenie  jest jedynym dowodem na okoliczność niezdolności do pracy rodzącej prawo do zasiłku chorobowego), pracodawca zobowiązany jest do zapłaty wynagrodzenia na rzecz tego pracownika.

Jednocześnie konieczne jest podkreślenie, że czym innym jest kontrola prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby, a czym innym jest kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy. Ta ostatnia została omówiona w publikacji pt. Kontrola prawidłowości wykorzystywania przez pracownika zwolnienia od pracy.