Warunki przyznawania dofinansowania w ramach Rządowego Funduszu Polski Ład: Programu Inwestycji Strategicznych nie należą do najklarowniejszych.  W przypadku odmowy udzielenia promesy, przed Beneficjentem stoi nie najłatwiejsze zadanie, polegające na podjęciu decyzji, co do zawarcia umowy z wybranym Wykonawcą lub unieważnienia postępowania (jeżeli przewidział stosowną przesłankę w dokumentacji przetargowej). W tym pierwszym przypadku, będzie on mógł dochodzić od Banku Gospodarstwa Krajowego stosownych roszczeń, związanych z bezzasadną odmową udzielenia promesy.

Na wstępie wskazać należy, iż przedmiotem niniejszego artykułu jest Rządowy Fundusz Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych, ustanowiony na podstawie art. 65 ust. 28 ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2020 r. poz. 568 ze zm., cieszący się znaczącym zainteresowaniem jednostek samorządu terytorialnego. Niestety jego lapidarna redakcja stwarzać może szereg problemów interpretacyjnych, które prowadzić mogą do odmowy przyznania dofinansowania niektórym Beneficjentom.

Stroniąc od bardzo szczegółowego opisu procesu przyznania dofinansowania, wskazać należy jego cztery główne etapy:

• złożenie wniosku o przyznanie dofinansowania,
• udzielenie promesy wstępnej,
• udzielenie promesy,
• wypłata dofinansowania.

W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku o przyznanie dofinansowania, Beneficjentowi wystawiona zostaje promesa wstępna, definiowana w Regulaminie wniosków o dofinansowanie jako „Wstępna promesa – dokument zawierający wstępne zapewnienie przyznania dofinansowania Inwestycji, po spełnieniu warunków określonych w treści Wstępnej Promesy i Regulaminu”. Następnie Beneficjent zobowiązany jest do ogłoszenia postępowania zakupowego (postępowanie w sprawie udzielenia zamówienia publicznego, oparte o przepisy ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych, t.j.: Dz.U. z 2021 r., poz. 1129 ze zm. [zwana dalej ,,p.z.p.”]) w terminie 6 miesięcy.

Jak wskazuje sama definicja, wstępna promesa określa warunki, od których zależy przyznanie dofinansowania. Wśród najważniejszych z nich, wskazać należy:

• ogłoszenie Postępowania zakupowego mającego na celu wyłonienie Wykonawcy/Wykonawców, Inwestycji w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy od dnia udostępnienia Wnioskodawcy wstępnej promesy, przy czym  nierozpoczęcie Postępowania, zakupowego w ww. terminie jest równoznaczne z rezygnacją Wnioskodawcy z dofinansowania Inwestycji z Programu,
• zapewnienie, że Inwestycja, której dotyczyć będzie postępowanie zakupowe będzie tożsama z opisem Inwestycji zawartym we wniosku o dofinansowanie,
• przekazanie Bankowi Gospodarstwa Krajowego potwierdzenia ogłoszenia postępowania zakupowego w terminie 6 miesięcy od udostepnienia wstępnej Promesy.

W tym miejscu zwrócić należy uwagę, że dopiero po wyborze oferty najkorzystniejszej, Beneficjent zwraca się do Banku Gospodarstwa Krajowego (zwany dalej ,,BGK”) o udzielenie promesy.

Sytuacja znacząco skomplikuje się dla Beneficjenta, jeżeli BGK odmówi mu udzielenia promesy lub pozostanie bezczynny – wszak przypomnieć należy, że będzie to miało miejsce w trakcie niezakończonego postępowania w sprawie zamówienia publicznego. W tej trudnej sytuacji, Beneficjent stanie przed alternatywą:

1. zawrzeć umowę z Wykonawcą i de facto zgodzić się na samodzielnie (co najmniej tymczasowo) sfinansowanie Inwestycji,
2. unieważnić postępowanie (jeżeli przewidział w przepisach stosowne klauzule [art. 257 p.z.p.]).

W niniejszym artykule, nasze dalsze wywody dotyczyć będą wyłącznie sytuacji opisanej w pkt 1.

Promesa jest definiowana w przedmiotowym artykule jako „Promesa – dokument potwierdzający objęcie Inwestycji Dofinansowaniem z Programu oraz zawierający zobowiązanie do przekazania Beneficjentowi środków pieniężnych do kwoty nie wyższej niż wskazana w Promesie zgodnie z warunkami Promesy, udzielana przez BGK zgodnie z art. 69a ust. 1 Ustawy”. Powyższą definicję zestawić należy ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w  wyroku z dnia 20 stycznia 2005 r., sygn. akt II CK 369/04 ,,Oświadczenie zawierające promesę kreowania określonego stosunku prawnego można uznać za oświadczenie woli w rozumieniu art. 60 k.c. Złożenie takiego oświadczenia beneficjantowi skutecznie wiązało przyrzekającego wobec beneficjentki przyrzeczenia (art. 61 k.c.)”.

Promesa powinna być w związku z tym traktowana jako oświadczenie woli BGK, co rodzi doniosłe skutki. Jeżeli bowiem w świetle cytowanego wyroku Sądu Najwyższego, można uznać, że promesa wstępna stanowi warunkowe zobowiązanie do wystawienia promesy (a na takim stanowisku stoi autor), uznać należy iż w przypadku nieuzasadnionej odmowy jej wystawienia, Beneficjentowi przysługiwać będzie roszczenie, skonstruowane w oparciu o art. 64 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, t.j.: Dz.U. z 2020 r., poz. 1740 ze zm. „Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie”. Dopuszczalność takiej wykładni potwierdza w ocenie autora nauka prawa „Jeżeli prawidłowe wykonanie zobowiązania wynikającego z danej czynności prawnej będzie wymagało złożenia oświadczenia woli, to taki obowiązek, pomimo że niewskazany wprost w treści czynności prawnej, będzie podlegał wykonaniu w trybie art. 64 KC” (M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz do art. 1–352. Wyd. 3, Warszawa 2021, SIP Legalis).

Niestety, wytoczenie procesu sądowego, wiązać się będzie (jak wskazano wyżej) z koniecznością tymczasowego pokrycia kosztów Inwestycji z własnych środków. Oczywistym jest bowiem, że proces sądowy, nie zakończy się przed zawarciem umowy w sprawie zamówienia publicznego, skoro Beneficjent występuje o wydanie promesy po wyborze najkorzystniejszej oferty, a przed zawarciem umowy.

Powodem, dla którego Beneficjent nie może, w ocenie autora, od razu wystąpić o zapłatę równowartości dofinansowania jest fakt, że ów dofinansowanie nie będzie mu należne, dopóki Wykonawca nie wykona całości lub części Inwestycji. Sformułowanie żądania zapłaty przed wykonaniem całości lub odpowiednio części Inwestycji, mogłoby zostać uznane za przedwczesne (choć autor nie wyklucza sformułowania odmiennego stanowisko, które wiąże się z pewnym ryzykiem, którego opisanie przekracza objętość niniejszego artykułu).

W pewnym uproszczeniu zatem, Beneficjent powinien wystąpić z dwoma roszczeniami:

1. w ramach powództwa głównego: o stwierdzenie obowiązku złożenia oświadczenia woli – które zasadne będzie w przypadku niezaktualizowania się wymagalności wypłaty całości lub części dofinansowania, warunkowanej postępem w realizacji Inwestycji,
2. w ramach powództwa ewentualnego: o zapłatę – którego zasadność zaktualizuje się w zależności od postępu realizacji Inwestycji.

Kluczowym mankamentem dochodzenia ww. roszczeń, jest konieczność zawarcia przez Zamawiającego umowy w sprawie zamówienia publicznego, której koszt będzie go obciążać tymczasowo (w przypadku wygrania powództwa) lub definitywnie (w przypadku przegrania powództwa). Rozważenie przedstawionego ryzyka będzie musiało być oceniane przez Beneficjenta z uwzględnieniem niezbędności i pilności Inwestycji oraz tym samym przesądzenia, czy jest on gotów ją samodzielnie sfinansować.