Czy w czasie pandemii wójt może zastąpić radę gminy?

Stan epidemii SARS-COV-2 wymagał od organów administracji publicznej szybkich i zdecydowanych działań. Spowodował też wiele problemów związanych z organizacją pracy najważniejszych instytucji państwowych i samorządowych, a wprowadzone zmiany prawne zmieniły zakres kompetencji i sposób ich działania. 

Wyrokiem z dnia 30 marca 2021 roku (sygn. II GSK 144/21) Naczelny Sąd Administracyjny (dalej NSA) stwierdził, że Wójt/Burmistrz/Prezydent Miasta nie może poprzez zarządzenie wpłynąć na treść uchwały Rady Gminy dot. opłat za parkowanie pojazdów samochodowych na terenie gminy, w oparciu o przepisy ustawy o samorządzie gminnym (u.s.g.) i rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii.

Burmistrz  zarządzeniem z dnia 23 marca 2020 r. zadecydował o czasowym odstąpieniu od poboru opłat za parkowanie pojazdów samochodowych na terenie miasta w związku z zagrożeniem epidemiologicznym związanym z rozprzestrzenianiem się koronawirusa SARS-CoV-2. Tym samym Burmistrz w drodze zarządzenia zaingerował w materię regulowaną uchwałą rady miasta w sprawie ustalenia stref płatnego parkowania, wysokości stawek opłat za parkowanie pojazdów samochodowych na drogach publicznych w tych strefach, wysokości opłaty dodatkowej i sposobu poboru tych opłat.

Wojewoda Śląski rozstrzygnięciem nadzorczym stwierdził nieważność zarządzenia Burmistrza jako sprzecznego z art. 41 ust. 2 u.s.g. W jego ocenie akt Burmistrza nie stanowił przepisów porządkowych o których mowa w art. 40 i 41 u.s.g. gdyż nie spełniał on łącznie dwóch przesłanek: 1) materia podlegająca unormowaniu nie może być uregulowana w innych przepisach powszechnie obowiązujących; 2) wprowadzenie określonych norm musi być uzasadnione ze względu na ochronę życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.

Spór miał rozstrzygnąć Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach (WSA), który oddalił skargę miasta na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody. W uzasadnieniu sąd wskazał, że ustanowienie przepisów porządkowych nie było niezbędne dla ochrony wartości podanych w przepisie art. 40 ust. 3 u.s.g. Sąd uznał też, że podnoszone przez gminę argumenty, iż parkomaty były nośnikiem wirusa w żaden sposób nie dowodziły, że na terenie miasta wystąpiła nadzwyczajna sytuacja, inna niż na terytorium reszty kraju, zaznaczając również że nie był to przypadek niecierpiący zwłoki, o którym mowa w art. 41 ust. 2 ww. ustawy. WSA podkreślił również, że przepisy porządkowe można wydawać tylko w przypadkach realnego i nagłego zagrożenia dla chronionych dóbr, którego nie da się wyeliminować w żaden inny sposób. W ocenie Sądu działanie parkomatów zbliżone jest do używania bankomatów oraz płatności gotówką w sklepach, aptekach itp. Trudności organizacyjne, związane z dezynfekcją urządzeń i przyjmowaniem gotówki, są podobne. Nie sposób jednak utrzymywać, że chodzi o sytuacje niemożliwe do rozwiązania. W żaden nie zostało też przez stronę wykazane, aby chodziło o przypadek niecierpiący zwłoki, upoważniający Burmistrza do stanowienia przepisów porządkowych.

Miasto złożyło skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA stwierdził, że skarga zawiera liczne wady zarówno w zakresie formułowania zarzutów jak i ich uzasadnienia, co ogranicza możliwość kontroli zaskarżonego wyroku WSA. W uzasadnieniu wyroku NSA o sygn. II GSK 144/21 wskazano, że jest to rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody jest zasadne i właściwie zinterpretował on termin „przepis porządkowy” w rozumieniu u.s.g. w związku z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii. Zaznaczył on również, że Przepisy porządkowe w gminie mogą być wydawane w oparciu o art. 40 ust. 3 u.s.g., jeśli wystąpią kumulatywnie dwie przesłanki:

1. tzw. przesłanka obiektywna, dotycząca stanu prawnego, tj. brak uregulowania danego zakresu w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących,
2. tzw. przesłanka subiektywna, dotycząca stanu faktycznego, tj. powstanie sytuacji niezbędności wprowadzenia regulacji przeciwdziałającej zagrożeniu życia lub zdrowia obywateli albo konieczności zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.

Skarżący kasacyjnie w żaden sposób nie odniósł się do występowania tych przesłanek, przez co NSA, związany treścią skargi (art. 183 § 1 p.p.s.a.) nie mógł tego zakwestionować.