Na skutek wejścia w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (tekst jedn. Dz.U. 2021 poz. 779) [dalej: uo][1], na zarządzającego składowiskiem odpadów nałożony został obowiązek utworzenia funduszu rekultywacyjnego.

Obowiązek utworzenia funduszu rekultywacyjnego

Zgodnie z art. 137 ust. 2 uo, zarządzający składowiskiem tworzy rzeczony fundusz z dniem rozpoczęcia przyjmowania odpadów na składowisko i gromadzi na nim środki pieniężne na realizację obowiązków związanych z zamknięciem, rekultywacją, nadzorem, w tym monitoringiem składowiska. Jednocześnie w stosunku do składowisk już funkcjonujących w dniu wejścia w życie ustawy, na mocy regulacji przejściowych i dostosowujących, tj. art. 244 uo, fundusz rekultywacyjny dla tych składowisk miał być utworzony w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, tj. najpóźniej do dnia 22 lipca 2013 r.

W uzasadnieniu rządowego projektu omawianej ustawy[2] wskazano, iż wprowadzenie regulacji dotyczącej funduszu rekultywacyjnego „ma na celu zabezpieczenie środków na późniejszą rekultywację składowiska odpadów”[3].

Funkcjonowanie funduszu rekultywacyjnego

Fundusz rekultywacyjny może przyjąć formę odrębnego rachunku bankowego, rezerwy lub gwarancji bankowej (art. 137 ust. 3 uo). Zabezpieczane za jego pośrednictwem środki pieniężne odpowiadać winny kosztom prowadzenia składowiska, w tym zamknięcia i rekultywacji, oraz nadzoru, w tym monitoringu, w sposób umożliwiający ich realne pokrycie.

Rzeczone środki przekazywane na fundusz uwzględnia się w cenie za przyjęcie odpadów do składowiska. Kwota ta jest jawna, gdyż zarządzający składowiskiem ma obowiązek podać do publicznej wiadomości, w tym zamieścić na stronie internetowej o ile taką posiada, informację o tym, jaki udział w cenie za przyjęcie odpadów do składowania na składowisku odpadów stanowi kwota odprowadzana na fundusz rekultywacyjny.

Wykorzystywanie środków zgromadzonych na funduszu nastąpić może z dniem, gdy decyzja o wyrażeniu zgody na zamknięcie składowiska albo decyzja o zamknięciu składowiska stała się ostateczna. Wówczas dopiero, zgodnie z art. 137 ust. 4 uo, zarządzający składowiskiem rozpocząć może wydatkowanie środków i przeznaczać je na realizację obowiązków wymienionych powyżej, w tym związanych z fazą poeksploatacyjną[4] prowadzenia składowiska.

Co z kwaterami zamkniętymi przed utworzeniem funduszu rekultywacyjnego?

Wprowadzona w 2013 r. regulacja obligująca zarządzającego składowiskiem do utworzenia funduszu rekultywacyjnego pozostawiła wątpliwości związane ze składowiskami istniejącymi już w dacie wejścia w życie ustawy oraz funkcjonującymi do tego momentu bez specjalnego funduszu. Dyskusyjne w praktyce stało się m.in., czy po utworzeniu dla takich składowisk funduszu rekultywacyjnego dopuszczalne jest wykorzystanie środków z tego funduszu na pokrycie kosztów fazy poeksploatacyjnej kwatery będącej częścią składowiska, jednak zamkniętej przed wejściem w życie obowiązku utworzenia funduszu i tym samym przed jego utworzeniem.

Dnia 14 lipca 2021 r. wystosowano w ww. sprawie interpelację nr 25333 skierowaną do Ministra Klimatu i Środowiska[5]. W odpowiedzi na interpelację[6], Minister w pierwszym rzędzie wyjaśnił, że w przypadku składowiska odpadów zamkniętego w całości przed powstaniem obowiązku utworzenia funduszu, nie ma możliwości skorzystania z funduszu rekultywacyjnego utworzonego w związku z eksploatacją innego składowiska.

Odnośnie natomiast składowisk wielokwaterowych, na których jedna lub więcej kwater zostało zamkniętych przed utworzeniem funduszu rekultywacyjnego, ale fundusz ten został utworzony w związku z przyjmowaniem odpadów na inną kwaterę (kwatery) tego składowiska, Minister wskazał, że „ustawodawca nie ograniczył możliwości skorzystania ze środków ww. funduszu tylko do składowisk lub kwater, które przyjmowały odpady w dacie wejścia w życie obowiązku ustanowienia funduszu rekultywacyjnego”. Oznacza to, zdaniem Ministerstwa, iż „nie ma przeszkód, by środki funduszu rekultywacyjnego w takim przypadku były wykorzystane na realizację obowiązków związanych z zamknięciem, rekultywacją, nadzorem, w tym monitoringiem kwater składowiska zamkniętych przed dniem wejścia w życie obowiązku utworzenia funduszu (…)”.

Z przytoczonego stanowiska Ministerstwa jednoznacznie wynika, że fundusz rekultywacyjny może służyć także finansowaniu wydatków związanych z prowadzeniem fazy poeksploatacyjnej kwatery składowiska, zamkniętej przed wejściem w życie uo.

Jednocześnie w treści tej samej interpelacji nr 25333, wnioskodawcy zwrócili się do Ministra z zapytaniem, jakie wydatki związane z prowadzeniem fazy poeksploatacyjnej kwatery składowiska kwalifikować można jako koszty możliwe do pokrycia ze środków funduszu rekultywacyjnego.

Minister Klimatu i Środowiska wykluczył możliwość finansowania ze środków zgromadzonych na funduszu rekultywacyjnym wydatków dotyczących np. podatku od nieruchomości, czynszu dzierżawnego, czy też kosztów modernizacji i prowadzenia oczyszczalni odcieków składowiska. W opinii Ministerstwa, środki ww. funduszu przeznaczyć można na pokrycie kosztów monitoringu i dozoru (ochrony), w części przypadającej na zamknięte kwatery składowiska.

[1] Ustawa w zasadniczym zakresie weszła w życie dnia 22 stycznia 2013 r.

[2] Druk sejmowy nr 456.

[3] Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o odpadach, druk sejmowy nr 456, s. 62.

[4] Zgodnie z art. 123 ust. 1 pkt 3 uo, faza poeksploatacyjna obejmuje okres 30 lat, liczony od dnia zakończenia rekultywacji składowiska odpadów.

[5] https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=C54BZT

[6] https://orka2.sejm.gov.pl/INT9.nsf/klucz/ATTC5LHH5/%24FILE/i25333-o1.pdf