Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 90 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa rozumiany w taki sposób, że legitymacja do zaskarżenia programu ochrony powietrza, będącego aktem prawa miejscowego, uzależniona jest od wykazania, że konkretny przepis tego aktu narusza interes prawny skarżącego w sposób bezpośredni, obiektywny i realny, jest zgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji.

 

W niedawnej uchwale Sąd Najwyższy wypowiedział się w przedmiocie prawa do życia w czystym środowisku w kontekście potencjalnego naruszenia dóbr osobistych[1]. Tymczasem wskutek wniesienia skargi konstytucyjnej toczyło się postępowanie dotyczące konstytucyjności takiego rozumienia art. 90 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2020 r. poz. 1668 oraz z 2021 r. poz. 1038)[2], który, ze względu na konieczność wykazania odpowiedniego naruszenia interesu prawnego, ograniczał zakres podmiotów uprawnionych do zaskarżenia programów ochrony powietrza uchwalanych przez sejmik województwa.

W wyroku z dnia 1 lipca 2021 r., sygn. SK 23/17 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 90 ust. 1 u.s.w., rozumiany w taki sposób, że legitymacja do zaskarżenia programu ochrony powietrza, będącego aktem prawa miejscowego, uzależniona jest od wykazania, że konkretny przepis tego aktu narusza interes prawny skarżącego w sposób bezpośredni, obiektywny i realny, jest zgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W komunikacie po ogłoszeniu orzeczenia[3] stwierdzono, że skarżąca w niniejszej sprawie „domagała się ustalenia takiego rozumienia art. 90 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa, który pomijałby obowiązek wykazania interesu prawnego”.

Trybunał Konstytucyjny uznał, że choć wymóg wykazania bezpośredniego, obiektywnego i realnego naruszenia interesu prawnego nie jest wprost zawarty w treści art. 90 ust. 1 u.s.w., to została ona tak ukształtowana w praktyce stosowania tego przepisu. Jest to powszechnie przyjmowane przez sądy administracyjne.

Trybunał stwierdził, że mocy ustawy kontrola prawotwórczej działalności organów samorządowych ma status „sprawy” w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji, wiąże się jednak z pewnymi wymogami odnośnie konkretności i indywidualności. Jednak żądanie skarżącej nie mieściło się w przewidzianych tam gwarancjach. Co więcej, skoro art. 90 ust. 1 u.s.w. nie narusza art. 45 ust. 1 Konstytucji, to tym bardziej nie może naruszać art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zwrócił jednocześnie uwagę na problem odpowiedniego ukształtowania przepisów dotyczących udziału społeczeństwa w postępowaniach prowadzących do uchwalenia programów ochrony powietrza. Przywołał w tym zakresie dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50 z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (stwierdzając jednak, że nie wymaga ona drogi sądowej w postępowaniach dotyczących ochrony powietrza) oraz wyroku TSUE z dnia 19 listopada 2014 r., sygn. C-404/13.

Do wyroku zgłoszono dwa zdania odrębne.

Po opublikowaniu uzasadnienia wyroku na łamach Prawa dla Samorządu zostanie Państwu przedstawione szersze jego szersze omówienie.

 

---

[1] Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2021 r., sygn. III CZP 27/20.

[2] Dalej jako: u.s.w.

[3] Legitymacja do zaskarżenia aktu prawa miejscowego – programu ochrony powietrza, https://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/komunikaty-prasowe/komunikaty-po/art/11579-legitymacja-do-zaskarzenia-aktu-prawa-miejscowego-programu-ochrony-powietrza [dostęp: 1.07.2021 r.].