Parlament uchwalił nowe regulacje dotyczące młodzieżowych rad i sejmików. Wprowadzają one bardzo podobne rozwiązania na wszystkich poziomach samorządu terytorialnego.

Przedmiot ustawy

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. poz. 1038) zmodyfikuje dotychczasową regulację dotyczącą tworzenia i funkcjonowania młodzieżowych rad gmin[1]. Równocześnie dodane zostaną przepisy dotyczące młodzieżowych rad w powiatach i województwach. Ustawy regulujące ustrój tych ostatnich jednostek samorządu terytorialnego (dalej także: j.s.t.) nie zawierały dotychczas przepisów wprost przewidujących tworzenie młodzieżowych rad powiatów czy młodzieżowych sejmików, choć podobne struktury w praktyce funkcjonowały[2].

Warto zaznaczyć, że kilka miesięcy temu do Sejmu trafił odrębny projekt poselski, którego przedmiotem były przede wszystkim zmiany w regulacji dotyczących młodzieżowych rad gmin. Z jego opisem można zapoznać się w artykule pt. Młodzieżowe rady gminy na nowo.

Tworzenie i funkcjonowanie młodzieżowych rad i sejmików

Ustawa nowelizująca przypisuje wszystkim j.s.t. zadania w zakresie podejmowania działań na rzecz wspierania i upowszechniania idei samorządowej wśród ich mieszkańców, w szczególności wśród młodzieży, angażując ją w sprawy dla niej istotne. W przypadku gminy zadanie to w dużej mierze przypomina zadanie własne określone w art. 7 ust. 1 pkt 17 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2020 r. poz. 713 ze zm.).

Organ stanowiący j.s.t. będzie mógł wyrazić zgodę na utworzenie młodzieżowej rady (sejmiku) danej j.s.t. z własnej inicjatywy lub na wniosek:

1. organu wykonawczego;
2. podmiotów reprezentujących zainteresowane środowiska, w szczególności:

• organizacji pozarządowych lub podmiotów określonych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2020 r. poz. 1057), działających na terenie danej j.s.t.,
• samorządu uczniowskiego lub samorządu studenckiego z terenu danej j.s.t.

Wniosek ma być rozpatrywany przez organ stanowiący w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia jego złożenia. W przypadku odrzucenia wniosku złożonego przez podmiot reprezentujący zainteresowane środowiska kolejny wniosek może być złożony przez ten sam podmiot nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od dnia odrzucenia poprzedniego wniosku.

Organ stanowiący, tworząc młodzieżową radę (sejmik), nadaje jej statut określający w szczególności zasady działania młodzieżowej rady (sejmiku), tryb i kryteria wyboru jej członków oraz zasady wygaśnięcia mandatu i odwołania członka młodzieżowej rady (sejmiku). Podmioty, które poza organem stanowiącym mogą wystąpić z inicjatywą w sprawie utworzenia rady (sejmiku) mogą przedstawiać opinie w zakresie projektu statutu.

Ustawa określa, że młodzieżowe rady (sejmiki) mają charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny. Będą mogły zgłaszać do uprawnionych podmiotów „wnioski o podjęcie inicjatywy uchwałodawczej” (według reguł określonych w statucie j.s.t. lub odrębnej uchwale organu stanowiącego) oraz kierować, w ramach macierzystej j.s.t., zapytania lub wnioski w formie uchwały. Udzielenie odpowiedzi (przez wójta, starostę albo marszałka województwa) na te ostatnie powinno nastąpić nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania uchwały.

Do zadań odpowiednio młodzieżowych rad albo sejmików będzie należeć:

1. opiniowanie projektów uchwał dotyczących młodzieży;
2. udział w opracowaniu dokumentów strategicznych gmin albo województw na rzecz młodzieży (albo „udział w opracowaniu działań strategicznych powiatu na rzecz młodzieży” w przypadku młodzieżowej rady powiatu);
3. monitorowanie realizacji dokumentów strategicznych gmin albo powiatu na rzecz młodzieży (albo „monitorowanie realizacji działań strategicznych województwa na rzecz młodzieży” w przypadku młodzieżowego sejmiku);
4. podejmowanie działań na rzecz młodzieży, w szczególności w zakresie edukacji obywatelskiej, na zasadach określonych przez radę gminy albo powiatu (albo „podejmowanie innych działań na rzecz młodzieży, w szczególności w zakresie edukacji obywatelskiej, na zasadach określonych przez sejmik województwa” w przypadku młodzieżowego sejmiku).

Młodzieżowa rada (sejmik) będzie mogła współuczestniczyć w działaniach związanych z tworzeniem i realizacją rządowych dokumentów strategicznych

Młodzieżowa rada (sejmik) będzie mogła posiadać opiekuna. Statut młodzieżowej rady (sejmiku) będzie mógł określać szczegółowe wymagania, które musi spełniać opiekun, zakres jego obowiązków oraz zasady jego odwoływania. Wyboru opiekuna młodzieżowej rady (sejmik) będzie dokonywać organ stanowiący spośród kandydatów wskazanych przez młodzieżową radę (sejmik).

Przepisy ustawy przewidują również zmiany w przepisach ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2020 r. poz. 1057 ze zm.). Przedstawiciele młodzieżowych rad gmin, młodzieżowych rad powiatów, młodzieżowych sejmików województw i Parlamentu Studentów Rzeczypospolitej Polskiej mają stanowić co najmniej połowę składu Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem. Natomiast Przewodniczący Komitetu do spraw Pożytku Publicznego będzie powoływał członków Rady reprezentujących młodzieżowe rady gmin, młodzieżowe rady powiatów, młodzieżowe sejmiki województw, spośród kandydatów, z których każdy ma poparcie co najmniej 3 młodzieżowych rad gmin, 3 młodzieżowych rad powiatów lub 3 młodzieżowych sejmików województw.

Sprawy finansowe rad (sejmików) i ich członków

Urząd gminy, starostwo powiatowe albo urząd marszałkowski będą zapewniać obsługę administracyjno-biurową oraz pokrywać koszty obsługi młodzieżowej rady (sejmiku).

Członkowi młodzieżowej rady (sejmiku) biorącemu udział w posiedzeniach młodzieżowej rady (sejmiku) lub w zorganizowanym wydarzeniu, na którym reprezentuje on młodzieżową radę (sejmik), a w przypadku niepełnoletniego członka młodzieżowej rady (sejmiku) – także jego rodzicowi lub opiekunowi prawnemu, zwracane będą, na jego wniosek, koszty przejazdu na terenie kraju związane z udziałem w posiedzeniu młodzieżowej rady (sejmiku) lub w zorganizowanym wydarzeniu, na którym reprezentuje on młodzieżową radę (sejmik), na podstawie dokumentów, w szczególności rachunków, faktur lub biletów, potwierdzających poniesione wydatki lub informacji o wysokości poniesionych kosztów przejazdu samochodem. Szczegółowe zasady zwrotu kosztów oraz zasady delegowania przedstawicieli młodzieżowej rady (sejmiku) na zorganizowane wydarzenia, na których reprezentują oni młodzieżową radę (sejmik), regulować ma statut młodzieżowej rady (sejmiku).

Przepisy przejściowe

Zgodnie z przepisami przejściowymi młodzieżowe rady gmin i powiatów oraz młodzieżowe sejmiki województw utworzone przed dniem wejścia ustawy nowelizującej staną się młodzieżowymi radami albo sejmikami w rozumieniu przepisów tej ustawy. Organy stanowiące j.s.t. będą zaś miały obowiązek dostosowania statutów młodzieżowych rad albo sejmiku do wymagań ustawy w terminie 6 miesięcy od dnia jej wejścia w życie. Wspomniano już, że w przypadku powiatów i województw młodzieżowe rady (sejmiki) były dotychczas tworzone wyłącznie w ramach samodzielności j.s.t. w zakresie regulowania – w granicach ustaw – swego ustroju wewnętrznego (co budziło pewne wątpliwości). W poszczególnych j.s.t. mogą zatem dotychczas obowiązywać różnorodne rozwiązania prawne w tym zakresie, co może mieć istotne znaczenie w procesie dostosowywania.

Kadencje młodzieżowych rad (sejmików) utworzonych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej mają skończyć się z upływem okresu określonego w przepisach o ich utworzeniu. W przypadku gdy przepisy o utworzeniu młodzieżowych rad (sejmików) nie określały ich kadencji, młodzieżowe rady (sejmiki) będą działać do dnia ustalenia ich składu zgodnie z przepisami w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą (nie dłużej jednak niż przez okres 6 miesięcy od dnia jej wejścia w życie).

Do rozpatrywania projektów uchwał dotyczących młodzieży, nad którymi prace zostały rozpoczęte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosowane będą przepisy dotychczasowe.

Podsumowanie

Ustawa nowelizująca wprowadza pewne praktyczne rozwiązania związane z funkcjonowaniem młodzieżowych rad i sejmików (m.in. w zakresie zwrotu kosztów na rzecz ich członków czy interpelacji kierowanych do organu wykonawczego lub jego przewodniczącego) oraz być może zakończy pewne spory interpretacyjne (np. w odniesieniu do regulacji dotyczących opiekunów młodzieżowych rad lub sejmików). Samorządy, które już wcześniej utworzyły młodzieżowe rady albo sejmiki, powinny dokonać analizy dotychczasowych regulacji lokalnych lub regionalnych pod kątem ich zgodności z nowym brzmieniem ustaw ustrojowych.

 

---

[1] Ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw z datą ogłoszenia 8 czerwca 2021 r., a jej wejście w życie ma nastąpić po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Dalej jako: ustawa nowelizująca. Strona Sejmu informuje, że podstawą prac legislacyjnych były projekty senacki oraz rządowy, zob. https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=1014 [dostęp: 9.06.2021 r.].

[2] Co niekiedy wywoływało kontrowersje, zob. odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji  na zapytanie nr 3554  w sprawie możliwości powołania młodzieżowej rady powiatu w pow. ryckim, https://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=59A6DA39 [dostęp: 9.06.2021 r.].