W dniu 30 marca 2021 r. Sejm RP uchwalił nowelizację ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [dalej jako: u.o.o.ś.]. Przewidziane w nowelizacji rozwiązania wprowadzają m.in. podstawę do wstrzymywania wykonania decyzji środowiskowych oraz szersze niż dotychczas uprawnienia dla organizacji ekologicznych.

Podstawa do wstrzymania wykonania decyzji środowiskowych

W obecnym stanie prawnym, przepis art. 61 § 3 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi [dalej jako: p.p.s.a.] stanowi ogólną podstawę, która umożliwia sądom administracyjnym wstrzymanie wykonania decyzji administracyjnej, na którą wniesiono skargę do sądu. Warunkiem zastosowania ochrony tymczasowej jest wskazanie przez stronę we wniosku okoliczności uzasadniających niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków.

Na gruncie w/w przepisu w judykaturze ukształtowała się jednolita linia orzecznicza, zgodnie z którą wstrzymanie wykonania decyzji dotyczy sytuacji, gdy zaskarżony akt wywołuje skutki materialnoprawne. Skutków takich zasadniczo nie wywołuje decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach, gdyż nie podlega wykonaniu w postępowaniu egzekucyjnym[1]. Zdaniem sądów, decyzja środowiskowa nie zezwala bezpośrednio na realizację inwestycji, nie może zatem spowodować niebezpieczeństwa, o którym mowa w art. 61 § 3 p.p.s.a. Sama obawa, że w przyszłości zostaną podjęte akty administracyjne, które doprowadzą do rozpoczęcia procesu inwestycyjnego nie stanowi okoliczności uzasadniającej zastosowanie ochrony tymczasowej[2].

Powyższa sytuacja, na skutek przyjęcia omawianej nowelizacji, ulegnie diametralnej zmianie. Dodany do u.o.o.ś. przepis art. 86f stanowi, że do skargi na decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach stosuje się przepis art. 61 § 3 p.p.s.a. (a zatem wprost przewidziano możliwość wstrzymania wykonania takiej decyzji), z tym że przez „trudne do odwrócenia skutki”, o których mowa w art. 61 § 3 tej ustawy, rozumie się następstwa wynikające z podjęcia realizacji przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko, dla którego wydano zaskarżoną decyzję.

Ewentualne wstrzymanie wykonania decyzji środowiskowej będzie niosło za sobą konieczność zawieszenia przez organ postępowania w sprawie wydania decyzji inwestycyjnej (tj. decyzji o której mowa w art. 72 ust. 1 pkt 1, 2, 4–6, 8–10, 14, 17, 18, 20, 21, 23 lub 26 u.o.o.ś.).

Szersze uprawnienia dla organizacji ekologicznych

Kolejne rozwiązanie przewidziane w nowelizacji u.o.o.ś. polega na nadaniu organizacjom ekologicznym szerszych uprawnień do kwestionowania decyzji inwestycyjnych, które zostały poprzedzone decyzją środowiskową wydaną w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa.

Przepisy u.o.o.ś. stanowią, iż organy wydające decyzje inwestycyjne, o których mowa w art. 72 ust. 1 u.o.o.ś. (czyli np. decyzję o warunkach zabudowy, o pozwoleniu na budowę itd.) związane są treścią decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (art. 86 pkt 2 u.o.o.ś.) – jeżeli oczywiście uzyskanie takiej decyzji było wymagane.

W uzasadnieniu do projektu nowelizacji u.o.o.ś. wskazano, iż w obecnym stanie prawnym, przepisy szeregu ustaw ograniczają organizacjom ekologicznym udział w postępowaniu w sprawie wydania decyzji inwestycyjnej. Tytułem przykładu można wskazać, że jedna z tych ustaw – Prawo budowlane przewiduje wprawdzie taki udział dla organizacji ekologicznych, jednak tylko w przypadku postępowań dotyczących pozwoleń na budowę wymagających udziału społeczeństwa (art. 28 ust. 4 Prawa budowlanego). W postępowaniu w sprawie wydania decyzji o pozwoleniu na budowę udział społeczeństwa jest wymagany wyłącznie w przypadku ponownego przeprowadzania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (art. 88 ust. 1 i art. 90 ust. 2 pkt 1 u.o.o.ś.). Oznacza to tym samym, iż poza kontrolą organizacji ekologicznych pozostawały takie pozwolenia na budowę, które zostały wydane w oparciu o decyzje środowiskowe wydane bez oceny oddziaływania na środowisko.

Przyjęta nowelizacja u.o.o.ś. wprowadza rozwiązanie uprawniające organizacje ekologiczne do wniesienia odwołania od zezwolenia na inwestycję, poprzedzonego decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach wydaną w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa. Uprawnienie to ma zostać jednak ograniczone w taki sposób, że w treści odwołania organizacja ekologiczna będzie musiała wykazać naruszenie art. 86 pkt 2 u.o.o.ś.. tj. udowodnić, że decyzja inwestycyjna nie uwzględnia środowiskowych uwarunkowań określonych w decyzji środowiskowej. Zgodnie z brzmieniem dodanego art. 86g ust. 2 u.o.o.ś.: „Odwołanie przysługuje w zakresie, w jakim organ właściwy do wydania zezwolenia na inwestycję jest związany decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach zgodnie z art. 86 pkt 2”.

Ustawa określa warunki, które muszą być spełnione przez organizacje ekologiczne w celu skorzystania z nadanego im uprawnienia. Przesłanki te zakładają, że organizacja ekologiczna chcąca wziąć udział w postępowaniu powinna prowadzić działalność statutową w zakresie ochrony środowiska lub ochrony przyrody przez minimum 12 miesięcy przed dniem wszczęcia postępowania w sprawie zezwolenia na inwestycję.

Ponadto znowelizowana ustawa przewiduje, że organizacja ekologiczna będzie mogła wnieść skargę do sądu administracyjnego na decyzję inwestycyjną (jeśli decyzja ta była poprzedzona decyzją środowiskową wydaną w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa w zakresie, w jakim jest ona niezgodna z tą decyzją środowiskową), także w przypadku gdy organizacja ekologiczna nie brała udziału w postępowaniu w sprawie wydania zezwolenia na inwestycję.

Przepisy przejściowe

Znowelizowane przepisy mają wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw RP. Warto jednak z wyprzedzeniem zapoznać się z nowymi regulacjami – przepisy przejściowe co do zasady stanowią, że do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji, stosuje się „nowe” przepisy.

Powyższe oznacza, że w przypadku toczących się w dniu wejścia w życie nowelizacji postępowań w sprawie wydania decyzji środowiskowej lub decyzji inwestycyjnej – zaktualizuje się możliwość wstrzymania wykonania decyzji środowiskowej i zaskarżania decyzji inwestycyjnych prze organizacje ekologiczne na nowych zasadach.

 

---

[1] Postanowienie NSA z dnia 16 stycznia 2014 r., sygn. II OSK 3139/13.

[2] Postanowienie NSA z dnia 16 stycznia 2018 r., sygn. II OZ 8/18.