W ocenie NSA uchwała rady gminy stwierdzająca wygaśnięcie mandatu radnego nie musi zawierać uzasadnienia. Wystarczy, by uzasadniony został projekt tej uchwały lub motywy działania organu stanowiącego można było ustalić z innych źródeł.

Rada miasta podjęła uchwałę w sprawie wygaszenia mandatu radnego ze względu na nieposiadanie lub utratę prawa wybieralności (art. 383 § 1 pkt 2 i § 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy).

Skargę na powyższy akt wniósł radny, zarzucając organowi stanowiącemu naruszenie przepisów prawa materialnego oraz przepisów postępowania mających wpływ na wynik sprawy. W szczególności stwierdził, że rada oparła się na sprzecznych z prawdą twierdzeniach burmistrza i pracowników urzędu miasta. Wskazał również, że uchwała nie zawiera uzasadnienia oraz że nie uwzględniono postanowienia sądu rejonowego zmieniającego decyzję burmistrza o skreśleniu skarżącego ze stałego rejestru wyborców poprzez odmowę uwzględnienia reklamacji. Przytoczył argumenty przemawiające za twierdzeniem jego zamieszkiwaniu na terytorium tej gminy (w tym ponoszenie kosztów utrzymania mieszkania oraz wskazywanie odpowiedniej miejscowości w zeznaniu podatkowym) oraz wskazał, że wojewoda nie wszczął postępowania w sprawie wygaszenia mandatu.

W odpowiedzi na skargę organ wskazał, że uchwała została podjęta po zapoznaniu się z całością materiału dowodowego, z którego wynika, że centrum życiowe skarżącego znajduje się poza terytorium gminy. Uznał również, że postanowienie sądu rejonowego nie wiąże w niniejszej sprawie.

WSA w Olsztynie oddalił skargę. Wskazał, że skarżący nie wykazał, że zamieszkuje na obszarze gminy, w której uzyskał mandat.

Sąd wskazał, że przy wyborach oraz pełnieniu mandatu radnego gminy obowiązuje wymóg zamieszkiwania na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego (cenzus domicylu). Podkreślił, że dla oceny tej okoliczności należy odwołać się do art. 25 Kodeksu cywilnego oraz że nie można utożsamiać przesłanek zamieszkania z okolicznością dopełnienia obowiązku meldunkowego.

Zdaniem WSA  o miejscu zamieszkania zasadniczo decydują dwie przesłanki faktyczne:

• przebywanie w znaczeniu fizycznym w określonej miejscowości pod wskazanym adresem (corpus, tj. czynnik zewnętrzny) i
• zamiar stałego pobytu (animus, tj. czynnik wewnętrzny).

Obie muszą występować jednocześnie, zamieszkania nie można utożsamiać bowiem wyłącznie z pobytem wymuszonym okolicznościami obowiązków zawodowych, lecz musi mieć ono jednocześnie cechy założenia tam ośrodka swoich interesów osobistych i majątkowych. Podobnie sam zamiar zamieszkania w określonej miejscowości nie oznacza spełnienia kryteriów zamieszkania.

Sąd wskazał, że skarżący nie wykazał w sposób wiarygodny, że zamieszkuje na terytorium gminy, w której został wybrany na radnego. Jego dom, zajmowany przez członków jego najbliższej rodziny, znajduje się bowiem poza tym obszarem. Nic nie przemawia za tym, by rodzina miała ulec rozpadowi. WSA w tej sytuacji zakwestionował  logiczność argumentacji, jakoby skarżący zamieszkiwał w lokalu, na który łoży, choć miałoby być to związane z opieką nad chorymi teściami. W szczególności w mieszkaniu tym zameldowanych jest osiem osób, w tym brat skarżącego, a sprawowanie opieki nie wymaga stałego pobytu.

Skarżącego w miejscu domniemanego zamieszkania nie zastał skierowany starszy inspektor straży miejskiej. Pewien walor dowodowy miał w ocenie sądu także niepodpisany protokół sporządzony przez detektywa), z którego wynikało, że skarżący stale mieszkał na terenie innej gminy.

WSA uznał, że postanowienie sądu rejonowego zmieniające decyzję burmistrza w przedmiocie skreślenia skarżącego z listy wyborców nie wiąże w tej sprawie sądu administracyjnego. Postanowienie to nie pozbawiło bowiem rady miasta uprawnienia do zbadania przesłanek stałego zamieszkania.

Sąd zgodził się ze skarżącym, że uchwała nie zawiera uzasadnienia. Zauważył jednak, że rada miała możliwość zapoznać się ze gromadzonymi materiałami (co znajduje odzwierciedlenie w protokole z jej obrad), a całokształt okoliczności pozwala uznać to za nieistotne naruszenie prawa.

Skarżący wniósł skargę kasacyjną od wyroku WSA, w której wniósł o zmianę orzeczenia poprzez stwierdzenie nieważności uchwały. Poza powtórzeniem wcześniejszych zarzutów zarzucił sądowi pierwszej instancji naruszenie przepisów prawa materialnego i procesowego.

NSA uznał, że skarga kasacyjna nie zawierała usprawiedliwionych podstaw i wyrokiem z dnia 20 sierpnia 2020 r., sygn. II OSK 3923/19 oddalił ją.

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że WSA dokonał właściwej interpretacji art. 5 pkt 9 Kodeksu wyborczego i słusznie uznał, że skarżący nie zamieszkiwał stale na terytorium gminy, z której został wybrany na radnego. Sąd II instancji uznał, że doświadczenie życiowe przemawia przeciw twierdzeniom zawartym w skardze kasacyjnej. W szczególności trudno uznać, by skarżący na stałe opuścił dom rodzinny, aby opiekować się teściami w ich mieszkaniu, w którym ponadto zameldowanych jest wiele innych osób (w tym jego brat). Co więcej sąsiedzi potwierdzili zamieszkiwanie skarżącego kasacyjnie w domu na terytorium innej gminy niż ta, w której został wybrany na radnego.

W odniesieniu do zarzutu braku uzasadnienia uchwały rady miasta NSA wskazał, że okoliczność ta sama w sobie nie skutkuje nieważnością aktu. Ustalenie motywów, jakimi kierował się organ podejmujący uchwałę, może bowiem nastąpić z uwzględnieniem materiału dowodowego, w tym m.in. projektu uchwały z uzasadnieniem czy innych dokumentów, z którymi zapoznała się rada.

W konsekwencji te i inne okoliczności, wzięte pod uwagę przez radę miasta, uzasadniały stwierdzenie wygaśnięcia mandatu radnego.