Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Niniejsze opracowanie zawiera wstępne omówienie przedłożonych propozycji zmian ustawowych w zakresie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz Kodeksu wykroczeń i Kodeksu karnego. Opracowanie pomija propozycje zmian w ustawie Prawo ochrony środowiska i ustawie o odpadach. Z uwagi na czas jaki upłynął od opublikowania projektu nie możliwym było opracowanie szczegółowej i pogłębionej analizy wszystkich przedłożonych propozycji. Omówienie kluczowych zmian nastąpi w serii artykułów publikowanych w najbliższym czasie na łamach naszego Portalu.

Do tej pory opublikowano:

1.Najnowszy projekt nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz ustawy o odpadach - część I

2.Najnowszy projekt nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz ustawy o odpadach - część II

3.Najnowszy projekt nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz ustawy o odpadach - część III

Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi

Szereg proponowanych zmian dotyczy opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Po pierwsze projektodawcy proponują doprecyzowanie przepisów dotyczących ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w zależności od powierzchni lokalu mieszkalnego poprzez dookreślenie, że chodzi w tym przypadku o powierzchnię użytkową. Zdaniem projektodawców powyższa zmiana ma charakter doprecyzowujący i zmierzać ma do zakończenia sporów interpretacyjnych w tym zakresie.

Po drugie w przypadku nieruchomości niezamieszkanych projektodawcy proponują doprecyzować (nie zmienić!) obecnie obowiązujące przepisy poprzez ich uzupełnienie
o przepis jednoznacznie określający, że przez zadeklarowaną liczbę pojemników rozumie się iloczyn liczby pojemników przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości oraz liczby ich opróżnień w okresie miesiąca wynikającej z częstotliwości odbioru odpadów komunalnych określonych na podstawie art. 6r ust. 3 i 3b albo harmonogramu odbioru odpadów komunalnych dla danej nieruchomości. Już dziś tego typu interpretacje słusznie prezentowane są przez niektóre Regionalne Izby Obrachunkowe (por. stanowisko RIO w Szczecinie wyrażone w piśmie z dnia 16 stycznia 2020 roku, znak: K.0542.P.64.KG.2020).

W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej jednoznacznie wskazano, iż propozycje zmian w tym zakresie mają na celu doprecyzowanie sposobu naliczania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi dla nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy. Zdaniem projektodawców „wynika to z możliwości kilkukrotnego odbierania odpadów z tego samego pojemnika na odpady komunalne w ciągu miesiąca. Dlatego konieczne było doprecyzowanie podstawy naliczenia opłaty poprzez dodanie dodatkowego czynnika, jakim jest liczba opróżnień danego pojemnika w ciągu miesiąca.”.

Po trzecie w przypadku nieruchomości letniskowych projektodawcy proponuję powrócić do wcześniejszych rozwiązań – realizując w tym zakresie m.in. postulaty Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych – i określić, iż roczna opłata ryczałtowa ma być naliczana od domku letniskowego na nieruchomości albo od innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe.

Niestety maksymalna stawka opłaty rocznej nadal ma pozostać na poziomie 10% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem, co zdaniem wielu samorządowców jest opłatą zbyt niską. Problem ten jest szczególnie istotny w przypadku gmin turystycznych.

Na uwagę zasługuje fragment uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej, w którym wskazuje się, że „doprecyzowano sposób naliczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy lub innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe w przypadku objęcia ich gminnym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi”. Tym samym Ministerstwo Klimatu i Środowiska raz jeszcze wskazało – co uprzednio czyniło w swoich interpretacjach (por. Nieruchomości mieszane i letniskowe w stanowiska Ministerstwa, Portal Prawo Dla Samorządu) – że objęcie nieruchomości letniskowo-wypoczynkowych zorganizowanym przez gminę systemem odbioru odpadów komunalnych nie jest obowiązkowe i zależne jest (podobnie jak w przypadku innych nieruchomości niezamieszkanych) od decyzji rady gminy.

Jednocześnie projektodawcy proponują, aby rada gminy (zgromadzenie związku), mogła w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, nałożyć obowiązek ponoszenia przez właścicieli nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy, lub innych nieruchomości wykorzystywanych na cele rekreacyjnowypoczynkowe, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi na zasadach przewidzianych dla innych nieruchomości niezamieszkanych (od ilości pojemników lub worków), z tym, że w przypadku gdy deklaracja o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi zawierać będzie wskazanie okresów korzystania z tych nieruchomości, właściciel nieruchomości będzie ponosił opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi za miesiąc lub miesiące, w których zostały wskazane okresy korzystania z nieruchomości. W takim przypadku nie będzie miał zastosowania przepis o rocznej opłacie ryczałtowej.

Po czwarte projekt przewiduje doprecyzowanie, że określane przez radę gminy (zgromadzenie związku) zasady ustalania ilości zużytej wody na potrzeby ustalania wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi dotyczyć mają zarówno nieruchomości zamieszkałych, dla których wybrano „metodę wodną”, jak i nieruchomości na których są świadczone usługi hotelarskie w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach hotelarskich oraz usługach pilotów wycieczek i przewodników turystycznych, jeżeli wybrano dla nich tą metodę.

Po piąte zaproponowano – realizując tym samym zarówno postulaty środowisk samorządowych i KR RIO – podniesienie maksymalnej stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi stosowanej w przypadku nieruchomości niezamieszkanych. Zgodnie z projektem ustawy nowelizującej opłata ta nie będzie mogła być wyższa niż 1,3% przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem za pojemnik lub worek, o pojemności 120 litrów, przeznaczone do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości; za pojemniki lub worki o mniejszej lub większej pojemności stawki opłat ustala się w wysokości proporcjonalnej do ich pojemności.

Oznacza to, że w przypadku pojemnika 120 litrowego, przy obecnym dochodzie rozporządzalnym w wysokości 1819 zł, maksymalna opłata wzrośnie z 6,35 zł do 23,65 zł za jednokrotny odbiór danego pojemnika, przy czym opłata ta będzie nalicza za pojemnik (worek) z każdą z frakcji odpadów (nie tylko za tzw. odpady resztkowe).

Jest to opłata maksymalna, która nie zwalnia gminy z obowiązku konkretnej kalkulacji wysokości stawek. Należy jednak rozważyć czy przy stale rosnących kosztach systemów odpadowych maksymalna stawka nie powinna być na jeszcze wyższym poziomie. Ostateczna propozycja rządowa w tym zakresie powinna być oparta na konkretnych i weryfikowalnych obliczeniach.

W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej wskazano, że „1,3% dochodu rozporządzalnego po przeliczeniu na pojemnik 1100 l daje maksymalną stawkę opłaty 216,76 zł, co przy gęstości 200kg/m3 daje ok. 985 zł za tonę, przy gęstości 250kg/m3 ok. 788 zł za tonę, a przy gęstości 300kg/m3 ok. 657 zł za tonę. Zmiana jest podyktowana analizą danych dotyczących wzrostu kosztów związanych z gospodarowaniem odpadami zarówno na etapie odbioru, transportu jak i przetwarzania oraz weryfikacją sygnałów napływających od JST w tym zakresie. Zmiana miała również na celu ujednolicenie stawki opłaty za określoną pojemność, niezależnie od tego czy odpady są odbierane w workach czy w pojemnikach. Podwyższenie maksymalnych stawek opłat dla nieruchomości niezamieszkałych ma na celu umożliwienie pokrycia kosztów związanych z zagospodarowaniem odpadów z nieruchomości niezamieszkałych, które często wytwarzane są w większych ilościach niż w gospodarstwach domowych, a także zapewnienia adekwatnego partycypowania w kosztach związanych z zagospodarowaniem tych odpadów.”.

Zdaniem projektodawców „podwyższenie maksymalnej stawki opłaty umożliwi gminom bardziej elastyczne dostosowywanie się do zmieniającej się sytuacji, ale nie spowoduje nadmiernego obciążenia przedsiębiorców, jeśli uznają że stawka opłaty proponowana przez gminę jest zbyt wysoka, będą mogli wyłączyć się z systemu gminnego.”.

Niestety wśród licznych zmian dotyczących opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi Ministerstwo nie zaproponowało doprecyzowania przepisów dotyczących możliwości różnicowania stawki opłaty przy metodzie od gospodarstwa domowego, co od dawna budzi kontrowersje w orzecznictwie organów nadzoru i sądów administracyjnych. Budzi to tym większe zdziwienie biorąc pod uwagę uzasadnienie projektu ustawy nowelizującej, w którym wskazano „dodano możliwość różnicowania stawki w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym, dostosowując przepisy do możliwości rozliczania właścicieli nieruchomości.”

Zabrakło także przepisu wprost wyrażającego zasadę samobilansowania się systemu odpadowego zakazującą pokrywania kosztów jego funkcjonowania – poza wyraźnie wskazanymi wyjątkami – z innych źródeł aniżeli opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

W ustawie nowelizującej zaproponowano przepis przejściowy zgodnie z którym w przypadku obowiązywania stawki opłaty za gospodarowanie odpadami w wysokości wyższej niż maksymalna stawka opłaty, o której mowa w art. 6k ust. 2a pkt 5 ustawy czystościowej w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą (opłata za pojemnik / worek), rada gminy będzie obowiązana dostosować dotychczasową uchwałę do wysokości nowej stawki maksymalnej, w terminie do dnia 31 grudnia 2021 r. Biorąc pod uwagę, że projekt zakłada podwyższenie stawek maksymalnych przepis ten uznać należy za zbędny.

Jednocześnie w ustawie zabrakło szeregu innych i niezwykle potrzebnych przepisów przejściowych pozwalających na płynne wdrożenie proponowanych zmian do funkcjonujących gminnych systemów odpadowych.

Należy także postulować, aby ustawodawca nowelizując w szerokim zakresie przepisy dotyczące nieruchomości niezamieszkanych rozstrzygnął jednoznacznie kwestię możliwości dostarczania przez właścicieli tych nieruchomości odpadów na PSZOK w zamian za uiszczaną przez nich opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Opłata ta bowiem dotyczy ilości pojemników lub worków, a tym samym nie obejmuje strumieni kierowanych na PSZOK, których co do zasady nie można limitować uchwałami rady gminy. Rozważyć należy w tym zakresie wprowadzenie dodatkowych opłat za przyjmowanie tych odpadów na PSZOKu.

Zmiany w sprawozdawczości i analityce

Projekt przewiduje uzupełnienie przepisów dotyczących rocznych sprawozdań składanych przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) poprzez określenie, że sprawozdanie będzie przekazywane do marszałka województwa i wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska za pośrednictwem Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (obecnie przepis ten odnosi się wyłącznie do sprawozdań przedkładanych marszałkowi).

Ministerstwo proponuje także  poszerzenie zakresu rocznej analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi poprzez zawarcie w niej informacji o uzyskanych poziomach przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych oraz o macie odpadów komunalnych z terenu gminy przekazanych do termicznego przekształcania oraz udziale przekazanych do termicznego przekształcania odpadów komunalnych w stosunku do wytworzonych odpadów komunalnych na terenie gminy.

Zdaniem projektodawców powyższe zmiany umożliwią „właściwe planowanie inwestycji i przedsięwzięć związanych z gospodarowaniem odpadami komunalnymi, ułatwiając uzyskiwanie wymaganych prawem poziomów”.

Omówienie dalszej części ustawy nowelizującej nastąpi w kolejnym artykule.

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj