Obserwuj

Bądź na bieżąco z prawem samorządowym. Zamów bezpłatny cotygodniowy newsletter.






Działy:
  • Gospodarka komunalna

    W dziale "GOSPODARKA KOMUNALNA" publikowane są artykuły dotyczące spółek komunalnych oraz zakładów budżetowych, jak również artykuły dotyczące poszczególnych działów gospodarki komunalnej, w tym gospodarki odpadami komunalnymi, gospodarki wodno-ściekowej, transportu publicznego.

  • Podatki

    W dziale "PODATKI" publikowane są artykuły dotyczące podatków i opłat publicznoprawnych, m.in. dotyczące podatku VAT, podatku od nieruchomości, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i innych.

  • Finanse publiczne

    W dziale "FINANSE PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące szeroko pojmowanych zagadnień związanych z finansami publicznymi, m.in. artykuły dotyczące dochodów jednostek samorządu terytorialnego oraz dyscypliny finansów publicznych.

  • Zamówienia publiczne

    W dziale "ZAMÓWIENIA PUBLICZNE" publikowane są artykuły dotyczące problematyki zamówień publicznych, m.in. dotyczące sytuacji podmiotów komunalnych w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Prezentowane są także najnowsze orzeczenie KIO oraz sądów w zakresie prawa zamówień publicznych.

  • Prawo cywilne

    W dziale "PRAWO CYWILNE" publikowane są artykuły dotyczące zagadnień cywilnoprawnych, m.in. umów oraz sporów przed sądami powszechnymi, których stroną są podmioty komunalne.

  • Nieruchomości

    W dziale "NIERUCHOMOŚCI" publikowane są artykuły dotyczące nieruchomości komunalnych oraz spraw związanych z innymi nieruchomościami, w których występują organy samorządu terytorialnego. Artykuły dotyczą w szczególności gospodarki nieruchomościami i planowania przestrzennego.

  • Procedury administracyjne

    W dziale "PROCEDURY ADMINISTRACYJNE" publikowane są artykuły dotyczące procedur, które prowadzone są przez organy samorządu terytorialnego. W szczególności artykuły dotyczą ogólnej procedury administracyjnej (KPA - Ordynacja podatkowa), procedury sądowoadministracyjnej, procedury uchwałodawczej oraz dostępu do informacji publicznej.

  • Ustrój

    W dziale "USTRÓJ" publikowane są artykuły dotyczące ustroju podmiotów komunalnych, w tym zagadnienia dotyczące statusu prawnego organów jednostek samorządu terytorialnego, związków międzygminnych czy radnych.

  • Inne

    W dziale "INNE" publikowane są artykuły związane z funkcjonowaniem podmiotów komunalnych, które ze względu na swoją tematykę nie zostały zakwalifikowane do innych kategorii.

08.01.2021

Kary umowne i nie tylko - odpowiedzialność kontraktowa w nowym P.z.p.

UWAGA: TEN ARTYKUŁ MA WIĘCEJ NIŻ 3 MIESIĄCE.
SPRAWDŹ AKTUALNY STAN PRAWNY LUB SKONTAKTUJ SIĘ Z AUTOREM.
drukuj mail Share

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Obecne Prawo zamówień publicznych, nie zawiera regulacji nakazującej określenie maksymalnej sumy kar umownych. W konsekwencji nieważność zastrzeżenia kar umownych (zastrzeżonych np. za każdy dzień zwłoki) z uwagi na brak ich maksymalnego wymiaru, może być wywodzona jedynie ze stanowiska Sądu Najwyższego. Sytuacja ulegnie zmianie po wejściu w życie nowego Prawa zamówień publicznych, gdy zapis o maksymalnej sumie kar umownych, jakich może dochodzić każda ze stron kontraktu, stanie się obligatoryjnym postanowieniem umownym.

Artykuł dostępny jest dla zarejestrowanych użytkowników

Obecne Prawo zamówień publicznych, nie zawiera regulacji nakazującej określenie maksymalnej sumy kar umownych. W konsekwencji nieważność zastrzeżenia kar umownych (zastrzeżonych np. za każdy dzień zwłoki) z uwagi na brak ich maksymalnego wymiaru, może być wywodzona jedynie ze stanowiska Sądu Najwyższego. Sytuacja ulegnie zmianie po wejściu w życie nowego Prawa zamówień publicznych, gdy zapis o maksymalnej sumie kar umownych, jakich może dochodzić każda ze stron kontraktu, stanie się obligatoryjnym postanowieniem umownym.

Zgodnie z przepisem art. 139 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, t.j.: Dz.U. z 2019 r., poz. 1843 ze zm. (zwana dalej ,,Prawem zamówień publicznych” lub ,,p.z.p.”) ,,Do umów w sprawach zamówień publicznych, zwanych dalej "umowami", stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej.”. O ile przepisy tej ustawy przewidują obligatoryjne kary umowne dla wykonawców, w przypadku dokonania pewnych naruszeń związanych z podwykonawcami w zakresie zamówień publicznych dotyczących robót budowlanych (art. 143d ust. 1 pkt 7 p.z.p.), o tyle nie zawierają regulacji dotyczących maksymalnej sumy kar umownych. Próżno również szukać takich przepisów w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, t.j.: Dz.U. z 2020 r., poz. 1740 (zwana dalej ,,k.c.”).

Jeżeli zatem kara umowna przysługuje danej stronie (na ogół zamawiającemu) za każdy dzień zwłoki (np. z tytułu zwłoki w usunięciu wad przedmiotu umowy lub zwłoki w jego wykonaniu), w przepisach prawa brak wyraźnej regulacji, która mogłaby stanowić podstawę twierdzenia o nieważności tak opisanych kar umownych (pozostają natomiast aktualne regulacje dotyczące miarkowania kar umownych). Jedyną podstawę do kwestionowania skuteczności zastrzeżenia takich kar co do zasady, jest powołanie się na orzecznictwo sądowe, w szczególności wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2015 r., wydany w sprawie o sygn. akt IV CSK 687/14. W orzeczeniu tym wskazano, iż ,,Nieokreślenie w umowie końcowego terminu naliczania kar umownych ani ich kwoty maksymalnej prowadzi do obciążenia zobowiązanego tym świadczeniem w nieokreślonym czasie, a więc w istocie tworzy zobowiązanie wieczne, niekończące się. Takie ukształtowanie zobowiązania zapłaty kary umownej nie spełnia należącego do jego istoty wynikającego z art. 483 § 1 KC wymagania określenia sumy pieniężnej podlegającej zapłacie w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania niepieniężnego. Wymóg ten jest spełniony, gdy strony z góry określają wysokość kary umownej albo gdy w treści umowy wskazują podstawy do definitywnego określenia jej wysokości.”. Powołany wyrok wydany został w sprawie, w której strony zawarły umowę w której ,,(…) ustalono, że powódka jest zobowiązana do zakończenia zabudowy przedmiotowej nieruchomości budynkiem hotelowym w terminie do 31 grudnia 2009 r. Powódka oświadczyła, że w przypadku niedotrzymania terminu zakończenia budowy zobowiązuje się do zapłacenia na rzecz Gminy kary umownej w wysokości 100 000 zł za każdy rok zwłoki, płatnej do dnia 31 stycznia każdego roku i co do tej płatności poddaje się rygorowi egzekucji.”.

Wyżej cytowane stanowisko Sądu Najwyższego znalazło poparcie m.in. w następujących judykatach:

  • wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi XIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy z dnia 31 stycznia 2017 r., sygn. akt XIII Ga 748/16,
  • wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie I Wydział Cywilny z dnia 05 października 2017 r., w sprawie o sygn. akt I ACa 411/17,
  • wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu XVIII Wydział Cywilny z dnia 30 października 2017 r., sygn. akt XVIII C 773/17,
  • wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 22 czerwca 2020 r., w sprawie o sygn. akt KIO 728/20.

Wśród wyroków kontestujących przywołane stanowisko, najistotniejszy jest judykat Sądu Apelacyjnego w Szczecinie I Wydział Cywilny z dnia 10 grudnia 2018 r. w sprawie o sygn. akt I AGa 202/18, w którym obszernie umotywowano wadliwość przywołanego wcześniej stanowiska z wymienieniem odmiennych orzeczeń (w tym Sądu Najwyższego).

Zdaniem autora, abstrakcyjny i cytowany wcześniej pogląd Sądu Najwyższego jest trafny, gdyż zgodnie z przepisem art. 483 § 1 k.c. ,,Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).”. Nie można natomiast uznać, że opisane w wyroku przesłanki nieważności kary umownej, zaistniały w sprawie, w której go wydano. Jeżeli bowiem kara umowna została zastrzeżona za każdy rok zwłoki w spełnieniu świadczenia (zakończenie zabudowy nieruchomości budynkiem), określono zarówno termin końcowy naliczania kar umownych (data spełnienia świadczenia) oraz ich wartość końcową (suma naliczonych kar do daty spełnienia świadczenia). Nie doszło zatem do ukonstytuowania zobowiązania wiecznego/niekończącego się. Kontrakt określał bowiem podstawy do definitywnego określenia wysokości kary umownej. Cytowany wyrok jest w ocenie autora błędny jedynie (lub aż) w tym zakresie oraz w zakresie w jakim wskazuje konieczność określenia sztywnej, maksymalnej wysokości kary umownej.

W związku z wejściem w życie (planowana data: 01 stycznia 2021 r.) ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych, Dz.U. z 2019 r., poz. 2019 (zwana dalej ,,Nowym Prawem zamówień publicznych” lub ,,n.p.z.p.”), zacznie obowiązywać przepis art. 436 pkt 3 n.p.z.p. ,,Umowa zawiera postanowienia określające w szczególności: 3) łączną maksymalną wysokość kar umownych, których mogą dochodzić strony;”. Jeżeli projekt kontraktu nie będzie zawierał ww. postanowienia, na zaniechanie Zamawiającego w tym zakresie, dopuszczalne będzie wniesienie odwołania na podstawie art. 513 pkt 1 n.p.z.p.

Konkludując, w obecnym stanie prawnym, nieważność kar umownych ustanowionych za każdy dzień zwłoki w spełnieniu świadczenia, bez jednoczesnego zastrzeżenia ich maksymalnego wymiaru można wywodzić z orzecznictwa sądowego, którego zasadność budzi wątpliwości, przy czym sytuacja ulegnie zmianie po wejściu w życie Nowego prawa zamówień publicznych, z uwagi na treść wyżej cytowanego przepisu art. 436 pkt 3 n.p.z.p.

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Autor artykułu

Krzysztof Drapiński

radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w prawie cywilnym 

Więcej z Praktyki §

Wydarzenia PDS

Więcej wydarzeń

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj