Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Ministerstwo Klimatu i Środowiska 31 grudnia 2020r. przedstawiło długo oczekiwany projekt kolejnej nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw będący odpowiedzią na część postulatów środowisk samorządowych

 

Niniejsze opracowanie zawiera wstępne omówienie przedłożonych propozycji zmian ustawowych w zakresie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz Kodeksu wykroczeń i Kodeksu karnego. Opracowanie pomija propozycje zmian w ustawie Prawo ochrony środowiska i ustawie o odpadach. Z uwagi na czas jaki upłynął od opublikowania projektu nie możliwym było opracowanie szczegółowej i pogłębionej analizy wszystkich przedłożonych propozycji. Omówienie kluczowych zmian nastąpi w serii artykułów publikowanych w najbliższym czasie na łamach naszego Portalu.

Do tej pory opublikowano:

Najnowszy projekt nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz ustawy o odpadach - część I

Zadania własne gmin

Projektodawcy proponują zmianę w art. 3 ust. 2 ustawy czystościowej określającym szczegółowe zadania gmin służące zapewnieniu utrzymania czystości i porządku poprzez dodanie punktu zgodnie z którym gminy zapewniają w pierwszej kolejności przygotowanie do ponownego użycia lub recykling odpadów zebranych selektywnie oraz odpadów powstających w procesie sortowania w celu doczyszczenia selektywnie zebranych odpadów komunalnych.

W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej wskazano, że „wprowadzenie tego przepisu nie wiąże się z dodatkowymi obciążeniami dla gmin , ma na celu podkreślenie znaczenia hierarchii sposobów postepowania z odpadami, o której mowa w ustawie o odpadach”.

Skoro przepis ten wprost nawiązuje do europejskiej i krajowej hierarchii postępowania z odpadami uznać go należy za zbędne powtórzenie obowiązujących już regulacji. Należy przypomnieć, że zgodnie z Zasadami techniki prawodawczej w ustawie nie można zamieszczać przepisów nakazujących stosowanie innych aktów normatywnych, jak również w ustawie nie zamieszcza się wypowiedzi, które nie służą wyrażaniu norm prawnych, a w szczególności apeli, postulatów, zaleceń, upomnień oraz uzasadnień formułowanych norm.

Odbiór bioodpadów

Zgodnie z zapowiedziami przedstawicieli Ministerstwa projekt ustawy nowelizującej ma doprecyzować obecne regulacje dotyczące obowiązków gmin związanych z odbiorem bioodpadów od właścicieli nieruchomości zamieszkałych w zabudowie jednorodzinnej prowadzących przydomowe kompostowniki. Zgodnie z projektem gmina będzie mogła nie zapewniać odbierania bioodpadów stanowiących odpady komunalne, jeżeli właściciel nieruchomości zabudowanej jednorodzinnym budynkiem mieszkalnym poda w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi informacje, o których mowa w art. 6m ust. 1b pkt 7 (informacje dotyczące posiadania kompostownika przydomowego i kompostowania w nim bioodpadów stanowiących odpady komunalne), oraz będzie korzystał ze zwolnienia w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o którym mowa w art. 6k ust. 4a (tzw. zwolnienie kompostownikowe), a regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy przewiduje zwolnienie w całości z obowiązku posiadania pojemnika lub worka na te odpady.

Należy przyjąć, iż powyższa propozycja stanowi doprecyzowanie dotychczasowych przepisów celem uniknięcia ewentualnych sporów interpretacyjnych, nie zaś wprowadzenie nowego rozwiązania. Wynika to wprost z uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej, w którym powyższe propozycje określane są jako „doprecyzowanie”, nie zaś jako zmiana. Należy w tym kontekście zwrócić uwagę, że zgodnie z Zasadami techniki prawodawczej zmiana (nowelizacja) ustawy polega na uchyleniu niektórych jej przepisów, zastąpieniu niektórych jej przepisów przepisami o innej treści lub brzmieniu lub na dodaniu do niej nowych przepisów. Tym samym wyraźnie odróżnia się zmianę treści przepisu od zmiany brzmienia przepisu. W doktrynie wskazuje się, że „oznacza to, że przepis taki dopuszcza zarówno taką zmianę tekstu przepisu, która prowadzi do zmiany normy w nim wyrażonej, jak i taką, która nie prowadzi do zmiany normy.” (G. Wierczyński [w:] Komentarz do rozporządzenia w sprawie "Zasad techniki prawodawczej" [w:] Redagowanie i ogłaszanie aktów normatywnych. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2016).

Zaproponowane rozwiązania zdają się wskazywać, że korzystanie ze zwolnienia kompostownikowego nie wyłącza możliwości oddawania bioodpadów do PSZOK. Warto rozważyć wyraźne rozstrzygnięcie tej kwestii przy okazji prac nad ustawą nowelizującą.

Zakres regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminie

Ministerstwo proponuje także poszerzenie zakresu regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach poprzez określenie dodatkowych spraw, które rada gminy (zgromadzenie związku) będzie mogło fakultatywnie regulować.

Projektodawcy proponują, aby w regulaminie możliwym było wprowadzenie obowiązku stosowania indywidualnego oznakowania worków przeznaczonych do zbierania odpadów w sposób, który pozwoli na identyfikację: (a) właściciela nieruchomości, na której powstały odpady komunalne, lub (b) właściciela lokalu w budynku wielolokalowym, w którym ustanowiono odrębną własność lokalu, lub osoby faktycznie zamieszkującej lub użytkującej ten lokal, lub osoby, której służy spółdzielcze prawo do lokalu, lub osoby faktycznie zamieszkującej lub użytkującej lokal należący do spółdzielni mieszkaniowej – w przypadku podjęcia uchwały, o której mowa w proponowanym do dodania art. 2a ust. 1 (por. wcześniejsze uwagi).

Rozwiązanie to zdaniem projektodawców ma pozwolić na odejście „od odpowiedzialności zbiorowej, w szczególności w zabudowie wielolokalowej, poprzez indywidualne rozliczanie poszczególnych lokali z selektywnego zbierania odpadów.”

 

Powyższe rozwiązanie jest fakultatywne z punktu widzenia gminy. Jego wprowadzenie oznacza jednakże nałożenie nowych obowiązków na właścicieli nieruchomości objętych systemem workowym.

Jednocześnie należy przypomnieć, iż zgodnie z obowiązującą obecnie ustawą kto nie wykonuje obowiązków określonych w regulaminie podlega karze grzywny.

Zdziwienie może budzić w tym zakresie pominięcie pojemników w przypadku nowododawanego przepisu co może skutkować interpretacjami, iż oznakowanie pojemników w ten sposób nie jest prawnie dopuszczalne. Jest to tym bardziej zaskakujące, że w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej mowa jest także o pojemnikach („w artykule dodano możliwości indywidualnego oznakowania pojemników Jak już wspomniano powyżej, stosowana dotychczas odpowiedzialność zbiorowa powodowała niską motywację do właściwego segregowania odpadów.”).

Propozycje zmian dotyczące zakresu regulaminu mają charakter minimalistyczny i nie odnoszą się do coraz liczniejszych orzeczeń sądów administracyjnych i rozstrzygnięć organów nadzoru dotyczących tej najtrudniejszej spośród uchwał odpadowych. Rozważyć należy szczegółową analizę najnowszych orzeczeń celem zdiagnozowania przyczyn kwestionowania podejmowanych uchwał i próby ich wyeliminowania.

Szczególne zasady selektywnej zbiórki odpadów komunalnych

Spośród dotychczasowych zapowiedzi zmian najwięcej dyskusji wzbudziły pomysły dotyczące umożliwienia gminom na zasadzie wyjątku odstąpienia od pięciopojemnikowego systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych.

Zgodnie z projektem  ustawy nowelizującej minister właściwy do spraw klimatu będzie mógł zezwolić gminie, w drodze decyzji, na odstępstwo, w całości lub w części, w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych, jeżeli zostanie spełniony co najmniej jeden poniższych warunków:

1. łączne zbieranie pewnych rodzajów odpadów nie wpłynie na możliwość poddania ich przygotowaniu do ponownego użycia, recyklingowi lub innym procesom odzysku zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, a uzyskiwany materiał wyjściowy z tych procesów będzie miał jakość porównywalną do jakości uzyskiwanej przez selektywne zbieranie;
2. selektywne zbieranie nie będzie przynosić wyniku najlepszego dla środowiska, jeśli wziąć pod uwagę całkowity wpływ na środowisko gospodarowania odpowiednimi strumieniami odpadów;
3. selektywne zbieranie nie będzie technicznie wykonalne, jeśli wziąć pod uwagę dobre praktyki w zakresie zbierania odpadów;
4. selektywne zbieranie będzie pociągać za sobą nieproporcjonalnie wysokie koszty ekonomiczne, przy uwzględnieniu kosztów negatywnego wpływu zbierania
   i przetwarzania odpadów zmieszanych na środowisko i zdrowie ludzi, możliwości poprawy efektywności zbierania i przetwarzania odpadów, dochodów ze sprzedaży surowców wtórnych oraz zastosowania zasady „zanieczyszczający płaci”
   i rozszerzonej odpowiedzialności producenta.

Decyzja administracyjna w przedmiotowym zakresie ma być wydawana na wniosek wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (odpowiednio zarządu związku międzygminnego) zawierający:

1. wykazanie, że został spełniony co najmniej jeden z ww. warunków;
2. wykazanie możliwości osiągnięcia w czasie trwania odstępstwa wymaganych
   w tym czasie poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych określonych w art. 3b ust. 1 oraz wykonania obowiązku, o którym mowa w art. 3c ust. 1 pkt 2;
3. wskazanie, czy odstępstwo ma dotyczyć obszaru całej gminy czy jej określonej części;
4. czas trwania odstępstwa.

Decyzja wydawana przez Ministra ma określać:

1. czas trwania, zakres oraz warunki odstępstwa;
2. obszar gminy, którego odstępstwo dotyczy.

 

Powyższe rozwiązanie uznać należy za niezwykle interesujące pomimo ich wyjątkowego charakteru (w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej wprost wskazuje się, że „decyzja zezwalająca na odstępstwa ma mieć charakter wyjątkowy i nie może zagrażać osiągnięciu celów wynikających z dyrektywy 2008/98 w sprawie odpadów”). Nie należy spodziewać się powszechnego wykorzystywania powyższego trybu. Jednocześnie odmowa wyrażenia zgody Ministra w drodze decyzji administracyjnej otwiera możliwość jej weryfikacji na drodze postępowania sądowoadministracyjnego.

 

Na uwagę zasługuje w tym kontekście fragment uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej, w którym wskazano, iż „w związku z tym decyzja ta ma charakter dyskrecjonalny, a nie związany. Zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych swoboda organu administracji publicznej przy podejmowaniu tej decyzji nie oznacza, że organ może odmówić wydania tej decyzji w sposób zupełnie dowolny, ponieważ powinien ważyć słuszny interes strony z interesem społecznym”.

Nie ulega przy tym wątpliwości, iż sposób rozpatrzenia wniosku w zdecydowanej mierze zależeć będzie od jego jakości oraz załączonych do niego materiałów. Niezwykle istotna będzie w tym zakresie prawidłowa współpraca pomiędzy wnioskującą gminą a współpracującą z nią instalacją.

Jednocześnie należy przyjąć, iż odstępstwo na które wyrażać ma zgodę Minister dotyczyć będzie mogło zarówno ilości frakcji, jak i sposobu ich gromadzenia.

Należy także przypuszczać, iż przynamniej w pierwszym okresie obowiązywania nowych przepisów – o ile zostaną uchwalone w przedłożonej formie – decyzje będą wydawane na relatywnie krótkie okresy celem weryfikacji osiągania przez wnioskujące gminy nowych, coraz wyższych, poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu

 

Omówienie dalszej części ustawy nowelizującej nastąpi w kolejnym artykule.

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj