Zdaniem Ministerstwa Klimatu wytyczne Głównego Inspektora Sanitarnego stanowią zbiór dobrych praktyk

Interpelacja poselska

Interpelacją poselską w połowie kwietnia br. jedna z posłanek - Przewodnicząca Podkomisji stałej gospodarki komunalnej - zwróciła uwagę Ministra Klimatu na problemy interpretacyjne związane z wydanymi przez Głównego Inspektora Sanitarnego – we współpracy z ww. Ministrem – wytyczne w sprawie postępowania z odpadami wytwarzanymi w czasie występowania zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2 i zachorowań na wywoływaną przez niego chorobę COVID-19 (w czasie trwania pandemii/epidemii), opublikowanymi na stronach GIS 6 kwietnia 2020 roku. Posłanka zwróciła uwagę, że żadne z ustaw szczególnych uchwalanych w ostatnim czasie przez parlament w związku z epidemią nie określiły szczególnych wymagań i procedur związanych z gospodarką komunalną, w tym z odbiorem czy przetwarzaniem odpadów. Jak słusznie podkreśliła posłanka „sektor ten jest kluczowym ogniwem zapewnienia bezpieczeństwa sanitarno-epidemiologicznego Polski i jej obywateli. W przypadku jakichkolwiek perturbacji w jej działaniu konsekwencje mogą być tragiczne i trudne do przecenienia.”.

Posłanka wskazała również, że wydane instrukcje czy wytyczne nie stanowią powszechnie obowiązującego prawa.

Z uwagi na powyższe w interpelacji poselskiej sformułowano następujące pytania:

1. Kiedy powyższe wytyczne dotyczące postępowania z odpadami wytwarzanymi w czasie występowania zakażeń koronawirusem SARS-Cov-2 zostaną wydane w formie rozporządzenia lub odpowiedniej ustawy?
2. Czy zgadza się Pan Minister z potrzebą uregulowania prawnego postępowania w sytuacji kryzysowej, jaka może pojawić się w przypadku braku możliwości kadrowych i technicznych odbierania, transportu i przetwarzania odpadów, jak również wysokiego prawdopodobieństwa zakażenia materiałem biologicznym zawartym w dostarczanych do instalacji odpadach? W jakim terminie zostaną przygotowane odpowiednie przepisy prawne w tym zakresie?

Ministerialna odpowiedź

Odpowiedzi na powyższą interpelację udzielił w imieniu Ministra Klimatu sekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu. Wiceminister wskazał, że Ministerstwo zaproponowało „odpowiednie przepisy prawa, które mają ułatwić gospodarowanie odpadami w czasie stanu epidemii. Zostały one uchwalone w ustawie z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 568).”. Mowa tu o art. 11b i art. 11c przywołanej ustawy dającej podstawę wojewodom do wydania poleceń i zarządzeń umożliwiających szczególny sposób postępowania z odpadami zarówno przez gminy (w zakresie selektywnej zbiórki, częstotliwości odbioru oraz zasad prowadzenia PSZOK), jak i podmioty zajmujące się ich zagospodarowaniem.

Zdaniem Ministerstwa „Wypracowane rozwiązania mają umożliwić szybkie reagowanie administracji publicznej w sytuacjach wyjątkowych/awaryjnych, w których np. z powodu zaburzeń pracy zakładu zajmującego się odbieraniem lub przetwarzaniem odpadów komunalnych powstałoby zagrożenie wynikające z braku płynnego odbioru oraz przetwarzania odpadów. Polecenie lub zarządzenie wojewody wydane na podstawie ww. ustawy, dotyczące odrębnego postępowania z odpadami powinno być wydawane, tylko w przypadkach, gdy jest to niezbędne, a nie jako standardowy sposób postępowania z odpadami w trakcie trwania pandemii. [wytł. M.K.]”.

W odpowiedzi na interpelację Wiceminister Klimatu odwołał się także do wytycznych Komisji Europejskiej, zgodnie z którymi „obecnie nie ma dowodów na to, że standardowe procedury gospodarki odpadami nie zapewniają bezpieczeństwa lub są niewystarczające pod względem ryzyka zakażeniem koronawirusem SARS-CoV-2. Nie ma również dowodów na to, że odpady z gospodarstw domowych odgrywają rolę w przenoszeniu SARS-CoV-2 lub innych wirusów układu oddechowego. KE wskazuje, że biorąc pod uwagę znaczenie właściwego gospodarowania odpadami dla zdrowia ludzi i środowiska, należy zachować ciągłość świadczenia usług z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi, w tym selektywne zbieranie odpadów i recykling. Zapobieganie zakłóceniom selektywnego zbierania odpadów jest ważne dla zapewnienia, aby infrastruktura do zbierania i przetwarzania odpadów zmieszanych nie została nadmiernie obciążona, potencjalnie stwarzając dodatkowe ryzyko dla zdrowia. [wytł. M.K.]”.

Wiceminister wskazał również, że „jeżeli jest to możliwe należy gospodarować odpadami zgodnie z obowiązującymi przepisami. W celach prewencyjnych można zastosować dobre praktyki wskazane w Wytycznych Głównego Inspektoratu Sanitarnego i Ministerstwa Klimatu: np. odczekanie około 9 dni przed przetworzeniem odpadów.”.

W odpowiedzi na interpelację wskazano również, że „odpady są materiałem, który (niezależnie od ogłoszonej pandemii), zawsze mógł zawierać czynniki chorobotwórcze. W związku z tym obowiązujące przepisy prawa określają zasady bezpieczeństwa pracowników posiadających styczność z odpadami.”

Podsumowanie

Stanowisko Ministerstwa Klimatu prezentowane w odpowiedzi na interpelację poselską jest niespójne z wcześniejszymi wytycznymi Ministerstwa i GIS, które do tej pory nie zostały zmienione. W wytycznych tych wprost wskazuje się, że „z uwagi na świadomość, że odpady te wytwarzane będą przez osoby zakażone wirusem SARS-CV-2 lub chore na COVID-19 oraz brak potwierdzonych ustaleń naukowych co do czasu aktywności koronawirusa na powierzchniach różnych materiałów wchodzących w skład odpadu, należy z tymi odpadami postępować zachowując szczególne środki ostrożności. [wytł. M.K.]”.

W szeregu dyskusji z udziałem praktyków reprezentujących zarówno podmioty samorządowe odpowiedzialne za organizację gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi, jak i przedsiębiorców zajmujących się odbiorem i zagospodarowaniem odpadów komunalnych, podnosi się, że zastosowanie wytycznych nie jest obecnie w pełni możliwe bez zmiany obowiązujących przepisów. Dotyczy to w szczególności przepływu informacji o adresach osób poddanych izolacji czy kwarantannie, zasad odrębnego odbioru odpadów od takich osób (w tym wyłączenia w stosunku do nich obowiązku selektywnej zbiórki) czy zasad zagospodarowania takich odpadów.

Ministerstwo nie odniosło się przy tym w żaden sposób do przepisów ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, zgodnie z którymi osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane do stosowania się do zaleceń i wytycznych organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Należy przy tym mieć na względzie, iż wytyczne GIS – na co słusznie zwróciła uwaga autorka interpelacji – nie stanowią aktu normatywnego o charakterze powszechnie obowiązującym.

Należy sądzić, że uczestnicy tego systemu liczyli na większą pomoc ze strony Ministerstwa. Wytyczne dostarczyły większej ilości pytań niż odpowiedzi. Jeśli Ministerstwo uznało w oparciu o najnowsze dane, że wytyczne te są nieadekwatne powinno czym prędzej doprowadzić do ich zmiany.