Nie trzeba nikogo przekonywać, że procedura opracowywania i uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w gminach jest procedurą uciążliwą, angażującą wiele podmiotów, długotrwałą i kosztowną. Co może zatem zrobić gmina, w sytuacji, gdy po kilku latach prac nad planem miejscowym dojdzie wreszcie do jego uchwalenia, a tymczasem wojewoda w ramach nadzoru wyda rozstrzygnięcie nadzorcze stwierdzające jego nieważność w całości, bądź na plan zostanie wniesiona skarga, w której uprawniony do jej wniesienia podmiot będzie domagał się jego stwierdzenia nieważności w całości?

Wskazać trzeba, że polski prawodawca rygorystycznie traktuje obowiązek zachowania przepisów regulujących sporządzanie planów miejscowych. Zgodnie bowiem z art. 28 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, istotne naruszenie zasad sporządzania planu miejscowego, istotne naruszenie trybu jego sporządzania, a także naruszenie właściwości organów w tym zakresie, powodują nieważność uchwały rady gminy w całości lub części.

Gmina, w zależności od wysuniętych względem kwestionowanego planu miejscowego zarzutów, może bronić się w następujący sposób:

1. wykazywać, że do naruszenia zasad i trybu sporządzania planu miejscowego ani właściwości organów w ogóle nie doszło;
2. wykazywać, że jeśli nawet uznać, iż doszło do naruszenia trybu lub zasad sporządzania planu miejscowego to naruszenia te nie mają charakteru istotnego, a zatem nie powinny skutkować stwierdzeniem nieważności planu miejscowego w całości, ani nawet w części. Za istotne uznaje się takie naruszenia, które prowadzą do tego, że przyjęte ustalenia kwestionowanego planu miejscowego są odmienne od tych, które zostałyby podjęte, gdyby nie naruszono trybu/zasad sporządzania tego aktu. Chodzi tu zatem o takie naruszenia prawa, które prowadzą do skutków nieakceptowalnych w demokratycznym państwie prawa (tak wyrok WSA w Poznaniu z dnia 29 sierpnia 2019 r., o sygn. IV SA/Po 183/19, publ. CBOSA);
3. wykazywać, iż ewentualne naruszenia uzasadniają co najwyżej, stwierdzenie nieważności planu miejscowego wyłącznie w części – np. w zakresie regulacji dotyczących wyłącznie nieruchomości skarżącego, czy też wyłącznie w zakresie określonej jednostki planistycznej bądź w zakresie poszczególnych postanowień planu miejscowego (w zależności od wystosowanych względem planu zarzutów).

W kontekście zakresu stwierdzenia nieważności uchwały rady gminy w sprawie planu miejscowego w przypadku zaistnienia wadliwości ją uzasadniającej, zgodnie z jednolitą, ugruntowaną linią orzeczniczą sądów administracyjnych, w tym Naczelnego Sądu Administracyjnego, a także zbieżnymi z nią poglądami przedstawicieli doktryny przyjmuje się, iż stwierdzenie nieważności całej uchwały może mieć miejsce jedynie wówczas, gdy istotne naruszenia trybu lub zasad sporządzania planu, czy naruszenie właściwości organów odnoszą się do całej uchwały lub przeważającej jej części. Wskazuje się również, że tylko wadliwe zapisy, które dezintegrują postanowienia całego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, skutkują stwierdzeniem nieważności uchwały przyjmującej ten plan w całości. Jeśli natomiast naruszenia dotyczą tylko części ustaleń planu, to wystarczające jest wyeliminowanie z obrotu prawnego tylko tej wadliwej części, pod warunkiem, że część niewadliwa może funkcjonować w obrocie prawnym.

Jeśli to zatem możliwe w konkretnej sprawie, gmina powinna bronić pozostawienia w mocy legalnych zapisów zaskarżonego planu dowodząc, iż nie uczyni to planu nieczytelnym bądź niekompletnym.