Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Pozbawienie mieszkańców gminy możliwości oddawania określonego rodzaju odpadów komunalnych w punkcie selektywnej zbiórki stanowi rażące naruszenie prawa.

Wyrokiem z dnia 14 stycznia 2020r.[1] Naczelny Sąd Administracyjny [dalej także: NSA] oddalił skargę kasacyjną Gminy [dalej także: skarżąca kasacyjnie] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie[2] [dalej także: WSA].

Orzeczenie zapadło w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Rada Miasta podjęła uchwalę w sprawie określenia szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczaną przez właściciela nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami oraz tryb i sposób zgłaszania przez właścicieli nieruchomości przypadków niewłaściwego świadczenia usług przez przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości lub przez prowadzącego punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych [dalej także: uchwała].

W §3 ust. 1 załącznika do uchwały postanowiono, że: „w ramach uiszczonej przez właściciela nieruchomości zamieszkałej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w punktach selektywnej zbiórki odpadów (...) odbierane są w każdej ilości, dostarczone we własnym zakresie przez właścicieli nieruchomości, zebrane w sposób selektywny” odpady wskazane poprzez wyliczenie w dalszej części przepisu, w tym m.in. szkło, świetlówki czy przeterminowane leki.

Wskutek powyższego E.J. [dalej także: skarżąca] wezwała Radę Miasta do usunięcia naruszenia prawa, zarzucając §3 ust. 1 załącznika do uchwały, brak uwzględnienia odpadów zielonych w katalogu odpadów przyjmowanych w punkcie selektywnej zbiórki.

Z uwagi na fakt, iż Rada nie zareagowała w żaden sposób na rzeczone wezwanie, E.J. wniosła o: „stwierdzenie nieważności zaskarżonej uchwały w części dotyczącej § 3 ust. 1 załącznika do uchwały w zakresie, w jakim nie przewidziano odbierania odpadów zielonych w punkcie selektywnej zbiórki odpadów[3]”.

WSA po rozpoznaniu skargi stwierdził nieważność §3 ust. 1 załącznika do zaskarżonej uchwały, w zakresie w jakim nie przewidywał on przyjmowania odpadów zielonych w punkcie selektywnego zbierania odpadów komunalnych.

Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżyła kasacyjnie Gmina wnosząc o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania WSA. Uzasadniając powyższe, gmina podniosła, że skarżąca nie wskazała w jaki sposób rozwiązanie w zakresie przyjmowania odpadów zielonych, narusza jej interes. Zdaniem skarżącej kasacyjnie, w pełni wywiązała się ona z obowiązku zorganizowania usuwania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych w sposób właściwy dla środowiska, z uwzględnieniem potrzeb zbiorowych społeczności gminnej.

W odpowiedzi na skargę, skarżąca wniosła o jej oddalenie.

Naczelny Sąd Administracyjny rozpatrując sprawę uznał skargę kasacyjną za niezawierającą usprawiedliwionych podstaw.          

Skład orzekający rozpoczął od rozważenia, czy E.J. przysługiwał interes prawny do zaskarżenia uchwały Rady Miasta. Powołując się na art. 101 ustawy o samorządzie gminnym[4] [dalej także: usg] skład orzekający wskazał, iż to ten przepis był podstawą wniesienia skargi. Podstawą zaskarżenia w jego rozumieniu jest „niezgodność uchwały z prawem (…) i równocześnie naruszenie przez nią konkretnie rozumianych interesów lub uprawnień konkretnego obywatela lub ich grupy bądź wreszcie innego podmiotu, który jest mieszkańcem danej gminy lub jest z tą gminą związany prawnie w inny sposób”. Pojęcie interesu prawnego obejmuje, jak wykłada NSA, zarówno uprawnienia jak i obowiązki prawne, a jednocześnie musi on wynikać z przepisów prawa, oraz być bezpośredni, indywidualny, konkretny, realny i aktualny. Powyższe doprowadziło skład orzekający do wniosku, iż skarżącej przysługiwał interes prawny do zaskarżenia uchwały Rady Miasta, z uwagi na okoliczność, ciąży na niej z mocy prawa obowiązek uiszczania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Co więcej NSA podzielił pogląd przedstawiony przez sąd pierwszej instancji, traktujący o niezgodności §3 ust. 1 załącznika do uchwały z art. 3 ust. 2 pkt 6 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach[5] [dalej także: ucpg]. Sprzeczność ta miała polegać na nieprzewidywaniu przez zaskarżoną regulację możliwości odbierania odpadów zielonych w punkcie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych.

Wykładając pojęcia odpadów oraz odpadów zielonych zawarte w ustawie o odpadach, sąd zauważył, że odpady zielone zostały zdefiniowane jako odpady komunalne stanowiące części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków i cmentarzy, a także z targowisk, z wyłączeniem odpadów z czyszczenia ulic i placów. W związku z powyższym zdaniem NSA: „uznać trzeba, że odpady zielone są odpadami komunalnymi, a postanowienia uchwały, którą gmina reguluje wysokość opłat związanych z odbiorem odpadów komunalnych jak i zasady odbioru odpadów komunalnych, powinny dotyczyć również odpadów zielonych.”

NSA zauważył następnie, że zgodnie z art. 6r ust. 2d ucpg gmina w zamian za pobieranie opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi zapewnia właścicielom nieruchomości odbiór wszystkich rodzajów odpadów komunalnych, przyjmowanie tychże przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych a także zapewnienie przyjmowania odpadów komunalnych w inny sposób. Szczegóły dotyczące sposobu i zakresu świadczenia powyższych usług rada gminy określa w drodze aktu prawa miejscowego, jakim jest uchwała. Ustawa dopuszcza jednocześnie zróżnicowanie częstotliwości odbierania odpadów zależnie m.in, od ich ilości czy rodzaju. NSA wskazuje jednak, że: „w okresie od kwietnia do października częstotliwość odbierania zmieszanych odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne nie może być rzadsza niż raz na tydzień z budynków wielolokalowych i nie rzadsza niż raz na dwa tygodnie z zabudowy jednorodzinnej; w przypadku gmin wiejskich oraz części wiejskiej gmin miejsko-wiejskich częstotliwość odbierania zmieszanych odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne może być rzadsza”.

W toku dalszych rozważań NSA zaznaczył, iż nie znajduje uzasadnienia argumentacja gminy, jakoby nie istniała konieczność przyjmowania odpadów zielonych w punkcie selektywnego zbierania odpadów komunalnych z uwagi na okoliczność, że odpady te są odbierane bezpośrednio sprzed domów mieszkańców w okresie od kwietnia do października. Skład orzekający wskazuje bowiem, że w zakresie gospodarki odpadami na gminie ciążą dwa, niezależne od siebie obowiązki określone ustawą:

1. odbieranie odpadów sprzed poszczególnych posesji (art. 6c ust. 1 ucpg)
2. przyjmowanie odpadów w punkcie selektywnego zbierania odpadów komunalnych (art. 3 ust. 2 pkt 6 ucpg)

W związku z powyższym nie do zaakceptowania jest zdaniem sądu teza o zwolnieniu z wypełnienia obu obowiązków, w przypadku wywiązania się jednego z nich. Jak argumentuje skład orzekający: „skoro gospodarka odpadami zielonymi ma odbywać się dwutorowo - przez odbieranie ich sprzed domów mieszkańców i przyjmowanie w punkcie selektywnego zbierania odpadów komunalnych - to nie można podzielić stanowiska, że skoro odpady zielone są (…) odbierane sprzed domów, to nie ma obowiązku przyjmowania ich w punkcie selektywnego zbierania odpadów komunalnych”. Są to bowiem zdaniem NSA dwa tryby odbioru odpadów zielonych, zupełnie od siebie niezależne.

Za istotną sąd uznał także fakt, że odbieranie odpadów zielonych odbywa się jedynie przesz część roku i to z ograniczeniami ilościowymi. W jego ocenie okoliczność ta przemawia za umożliwieniem pozostawiania odpadów zielonych w punkcie selektywnego zbierania opadów kom ulanych. Ma to działać zdaniem NSA na rzecz prawidłowego postępowania z odpadami zielonymi przez mieszkańców.

Ponadto, powyższe stanowisko ma w opinii składu orzekającego istotę znaczenie z perspektywy celu ucpg - zwłaszcza po nowelizacji jej przepisów[6]. Jak argumentuje sąd, sensem owej nowelizacji było wyeliminowanie niewłaściwego postępowania z odpadami poprzez: „umożliwienie obywatelom przekazywania gminom dowolnych ilości odpadów w zamian za ponoszoną opłatę. Przede wszystkim to ochronie środowiska (…) służy z jednej strony przewidziany w ustawie obowiązek odbierania odpadów sprzed domów mieszkalnych, drugiej zaś możliwość ich nieodpłatnego pozostawiania w punkcie selektywnego zbierania odpadów komunalnych”. 

NSA stwierdza w dodatku, iż gdyby gmina była zobowiązana do odbioru wszystkich odpadów bezpośrednio z posesji to brak byłoby podstaw do działania punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych.

Co więcej zdaniem składu orzekającego z treści art. 6r ust. 3 ucpg wynika, że opłata pobierana jest za odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych co polega nie tylko na odbieraniu odpadów od ich właściciela, lecz także odbywa się poprzez działalność punktów selektywnego zbierania odpadów.

W związku z powyższym NSA za pozbawiony doniosłości prawnej uznał zarzut gminy dotyczący generowania zwiększonych kosztów poprzez przyjmowanie odpadów zielonych w punkcie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Sąd podniósł także, iż: „czynienie oszczędności budżetowych nie powinno odbywać są poprzez tworzenie przepisów prawa lokalnego sprzecznych z normami prawa powszechnie obowiązującego”.

Sprzeczność uchwały z przepisami ucpg została ponadto uznana przez skład orzekający za istotne naruszenie prawa, z uwagi na fakt, że pozbawia: „mieszkańców, w drodze uchwały rady gminy, korzystania z prawa przyznanego im przez ustawę w postaci możliwości pozostawiania odpadów w punkcie selektywnego zbierania odpadów komunalnych, w ramach uiszczanej opłaty za gospodarowanie odpadami”.

Z uwagi na nowelizację przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie[7] wyrok nie ma doniosłości prawnej w stosunku do uchwał podejmowanych na gruncie obecnego stanu prawnego. Należy mieć jednak na uwadze, że sądy administracyjne dokonują oceny zgodności uchwał z prawem przez pryzmat przepisów obowiązujących w chwili podjęcia danej uchwały. Orzeczenie zachowuje więc aktualność wobec uchwał przyjętych na podstawie poprzednio obowiązującego stanu prawnego.

 

---

[1] Wyrok NSA z dnia 14 stycznia 2020r., sygn. akt II OSK 482/18.

[2] Wyrok WSA w Warszawie z dnia 17 listopada 2017 r. sygn. akt IV SA/Wa 1275/17

[3] Ibidem.

[4] Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 506 z późn. zm.).

[5] Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 2010 z późn. zm.).

[6] Ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897 z późn. zm.).

[7] Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1579).

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj