Konsekwencją wyposażenia jednostek samorządu terytorialnego w osobowość prawną jest możliwość ich uczestniczenia w stosunkach cywilnoprawnych. Tak jak inne podmioty prawa ponoszą one ryzyko ewentualnego braku płynności finansowej kontrahenta. Dłużnik zagrożony niewypłacalnością, chcąc uniknąć ogłoszenia upadłości, korzysta zazwyczaj z możliwości restrukturyzacji swoich zobowiązań. Podstawowymi sposobami poprawy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa stosowanymi przez dłużników są propozycje odroczenia terminu spłaty, rozłożenia jej na raty, zmniejszenia wysokości należności oraz konwersji wierzytelności na udziały lub akcje w przedsiębiorstwie. Zgoda wierzyciela publicznego na wyżej wymienione propozycje może jednak oznaczać, że dłużnikowi zostanie w ten sposób udzielona pomoc publiczna. Jednostki samorządu terytorialnego, jak i przedsiębiorstwa publiczne dysponują bowiem środkami publicznymi, a w konsekwencji są zobowiązane uwzględniać prawo pomocy publicznej - także w przypadku przysługujących im należności cywilnoprawnych. 

Czym jest pomoc publiczna?

Państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane są do stworzenia warunków umożliwiających funkcjonowanie wspólnego rynku wewnętrznego. W związku z tym każda pomoc przyznana przez państwo (w tym przez jednostki samorządu terytorialnego) lub przy użyciu publicznych zasobów w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji na rynku unijnym poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi.

Restrukturyzacja zobowiązań ze swej istoty polega na udzieleniu pomocy dłużnikowi znajdującemu się w trudnej sytuacji finansowej, a umorzenie części lub całości należności czy odroczenie terminu spłaty to rezygnacja przez podmiot publiczny z części przychodów czy zasobów. Instrumentem pozwalającym wyeliminować pomoc publiczną dla dłużnika jest test prywatnego wierzyciela lub test prywatnego inwestora.

Test prywatnego wierzyciela i test prywatnego inwestora

Uzależniają one zasadność udzielonego wsparcia finansowego od spełnienia kryterium ,,rynkowości”. Wymagają zatem wykazania, że wierzyciel publiczny (lub inwestor publiczny) zachowuje się tak, jak racjonalnie postępujący wierzyciel czy inwestor prywatny w analogicznych warunkach. Wynik testu stanowi udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy wierzyciel prywatny lub inwestor prywatny działający w warunkach rynkowych przystałby na zgłoszone przez dłużnika warunki spłaty zobowiązań. Wsparcia nie stanowi pomoc dokonywana na warunkach, które byłyby akceptowalne dla wierzyciela czy inwestora prywatnego, a dłużnik uzyskałby podobne finansowanie na wolnym rynku. Gdy w świetle zebranych informacji i wyniku testu postępowanie wierzyciela publicznego (inwestora publicznego) jest racjonalne i ekonomicznie uzasadnione, to udzielone dłużnikowi wsparcie nie stanowi pomocy publicznej. W przypadku kwalifikowania wsparcia dłużnika jako pomocy publicznej może być ona niekiedy udzielana jako pomoc de minimis.

Pomoc de minimis

Jest to rodzaj pomocy publicznej dozwolonej ze względu na niewielkie rozmiary. Nie podlega ona obowiązkowi notyfikacji Komisji Europejskiej. Wyłączenie to opiera się na przeświadczeniu, że nie jest ona w stanie zakłócić równowagi i konkurencji na wspólnym rynku. Kwota przyznanej pomocy de minimis nie może  przekroczyć 200 tys. euro w okresie 3 lat podatkowych. Do wysokości tej sumy wierzyciele publiczni mogą zatem akceptować warunki restrukturyzacji zobowiązań.